Δράσεις Συναισθηματικής αγωγής: Συναισθήματα και Παιδική κακοποίηση
Αυτή την περίοδο ασχοληθήκαμε με το θεμελιώδες στοιχείο της ανθρώπινης φύσης : τα συναισθήματα! Διερευνώντας τα συναισθήματα τους τα παιδιά, κατανοούν και αντιλαμβάνονται καλύτερα τόσο τον εαυτό τους όσο και τους άλλους. Η συναισθηματική αγωγή είναι σημαντικός ενισχυτής της αυτοεκτίμησης και η κύρια επιδίωξη μας είναι η ανάπτυξη της δεξιότητας αναγνώρισης και διαχείρισης συναισθημάτων. Με παρέα μας τον «Μικρό Πρίγκηπα» μιλήσαμε για τους πλανήτες που επισκέφθηκε και φανταστήκαμε πώς θα ζούσε κάποιος στον πλανήτη των «Χαρούμενων Ανθρώπων». Ζωγραφίσαμε τους κατοίκους του χαρούμενου πλανήτη και η τάξη μας γέμισε πολύχρωμες εικόνες ευτυχίας!
Με οδηγό μας το βιβλίο «Ο Νικηφόρος ανακαλύπτει τα συναισθήματα», μιλήσαμε για το θυμό, το φόβο, την έκπληξη, τη ντροπή και την περηφάνια. Έπειτα με φαντασία δώσαμε ζωή και συναισθήματα σ’ένα Κυκλαδικό ειδώλιο.
Ο αγαπημένος μας Λύκος Ζαχαρίας μας ξενάγησε με τον δικό του μοναδικό τρόπο στον κόσμο των συναισθημάτων κι εμείς αναπαραστήσαμε έπειτα τον θυμό, τη ζήλεια, τον ενθουσιασμό, την ντροπή….
Και φυσικά πώς θα μπορούσαμε να μην αποτυπώσουμε όλα όσα νιώθουμε σ’ένα καταπληκτικό δέντρο συναισθημάτων;
Ανάλογα με την ένταση όσων νιώθουμε, η χαρά μπορεί να γίνει ευτυχία, ο φόβος να μετατραπεί σε τρόμο, η λύπη σε δυστυχία και τι πιο ωραίο από την αποτύπωση της διακύμανσης αυτής μέσω ενός ουρανίου τόξου:
Διαβάσαμε «τα χέρια δε χτυπάνε, τα χέρια αγαπάνε και βρήκαμε εναλλακτικούς τρόπους διαχείρισης του θυμού μας! Μας βοήθησε ένα μαγικό μπουκαλάκι και μερικά μυστικά συστατικά:
Κ τι γίνεται όταν θελουμε να μοιραστούμε τα συναισθήματα μας με τη μαμά μας ή κάποιον αγαπημένο μας που δεν βρίσκεται στην τάξη; Χρησιμοποιούμε το αγαπημένο μας «τηλέφωνο συναισθημάτων» και η έκφραση όσων βιώνουμε, γίνεται παιχνιδάκι!
Χορέψαμε τραγούδια μουσικοκινητικής αγωγής και μέσα από τις «μαριονέτες» μιμηθήκαμε τον τρόπο που αντιδράει το σώμα μας σε κάθε συναίσθημα
Διαβάσαμε υπέροχα βιβλία για τη ζήλια, τον φόβο, τον θυμό και την αγαπη! Επίσης διαβάσαμε το «Οι γονείς μου δεν είναι πια φίλοι» για να συζητήσουμε τα συναισθήματα που προκύπτουν από ένα τέτοιο γεγονός 
Αποτυπώσαμε στο χαρτί διαφορετικά συναισθήματα:
Φτιάξαμε τα μπαλόνια συναισθημάτων :
Και «συγχρονίσαμε» τα ματάκια μας, το βλέμμα μας με το αντίστοιχο συναίσθημα.
Αποφασίσαμε λοιπόν να ασχοληθούμε με τα συναισθήματα έχοντας τους εξής στόχους: να μπορούν τα παιδιά να αναγνωρίζουν βασικά συναισθήματα, όχι μόνο λεκτικά αλλά και βιωματικά, να τους δίνεται η δυνατότητα να τα εκφράσουν, να εκπαιδευτούν στο να τα επικοινωνούν με διάφορους τρόπους, να μάθουν να αποδέχονται τα όποια συναισθήματα βιώνουν είτε δυσάρεστα είτε ευχάριστα και να αναγνωρίζουν στους άλλους το δικαίωμα να τα βιώνουν και εκείνοι, να μάθουν να συζητάνε τις διενέξεις μεταξύ τους, να δηλώνουν το συναίσθημά τους, να βρίσκουν δημιουργικούς τρόπους να το εκφράσουν και λύσεις που θα τους κάνουν να νιώσουν καλύτερα, να χτίσουν νέες σχέσεις μέσα στην ομάδα αλλά και εκτός, και να ενισχύσουν τις ήδη υπάρχουσες διαπροσωπικές σχέσεις τους.
Επεκτείναμε τη δράση αυτή στην θεματική ενότητα “Το σώμα μου-ο Εαυτός μου”, με στόχο να κάνουμε αναφορά στο σημαντικό ζήτημα της παιδικής κακοποίησης και στην προστασία του εαυτού μας από οτιδήποτε μας ενοχλεί! Παρακολουθήσαμε την αγαπημένη “Κίκο” , η οποία μοιράστηκε μαζί μας τον κανόνα των εσωρούχων. Η ιστορία αυτή μας έδωσε την ευκαιρία να συζητήσουμε για όμορφα και άσχημα συναισθήματα, αλλά και για το πότε νιώθουμε ασφάλεια ή ανασφάλεια και πώς διαχειριζόμαστε την κατάσταση αυτή.
Παράλληλα μάθαμε να αναγνωρίζουμε και να ονομάζουμε τα μέρη του σώματός μας, συζητώντας για τις “ζώνες ασφαλείας” και τα σημεία που κρύβει το μαγιό μας!
Μέσα από ένα απλό, εικονογραφημένο παραμύθι με πρωταγωνίστρια την Κίκο και τον φίλο της το χέρι, το Συμβούλιο της Ευρώπης δίνει την ευκαιρία στους γονείς, αλλά και στους δασκάλους να εξηγήσουν στα παιδιά τους ποια είναι τα σημεία του σώματος που δεν πρέπει να αγγίζουν οι άλλοι, πώς πρέπει να αντιδράσουν σε τέτοιο ενδεχόμενο και πού να στραφούν για βοήθεια. Μέσα από το παραμύθι αυτό, τα παιδιά μαθαίνουν ότι το σώμα τους τούς ανήκει, ότι υπάρχουν καλά και κακά μυστικά και ότι υπάρχει καλό αλλά και κακό χάδι ή άγγιγμα».
Παιδαγωγικός στόχος του συγκεκριμένου προγράμματος είναι η ενημέρωση και η ενδυνάμωση των παιδιών, ώστε να μπορούν να προστατεύουν τον εαυτό τους από τη σεξουαλική θυματοποίηση και βία, μαθαίνοντας και αναπαράγοντας στη συμπεριφορά τους απλούς κανόνες αυτοπροστασίας. Αυτό επιτυγχάνεται διδάσκοντας τον «Κανόνα των Εσωρούχων». Ο «Κανόνας των Εσωρούχων» περιλαμβάνει και διατυπώνει με απλότητα και σαφήνεια όλα τα σημαντικά μηνύματα που χρειάζεται να γνωρίζουν τα παιδιά για να είναι ασφαλή.
Μαθαίνει στα παιδιά: α) ποια είναι εκείνα τα σημεία του σώματός τους στα οποία δεν επιτρέπεται να τα αγγίζουν, β) πώς πρέπει να αντιδράσουν σε περίπτωση ανάρμοστης συμπεριφοράς και γ) πού να στραφούν για βοήθεια ώστε να είναι ασφαλή.
Τι ορίζει ο Κανόνας: «Κανείς δεν μπορεί να αγγίξει ή να χαϊδέψει το παιδί σε εκείνα τα σημεία του σώματός του τα οποία κατά κανόνα καλύπτονται από τα εσώρουχά του. Και αντίστοιχα, ούτε τα παιδιά επιτρέπεται να αγγίζουν το σώμα άλλων σε αυτά τα σημεία».
Βοηθάει τα παιδιά να κατανοήσουν και να εμπεδώσουν τους παρακάτω κανόνες αυτοπροστασίας:
ότι το σώμα τους τούς ανήκει
τη διαφορά ανάμεσα σε ένα καλό και ένα κακό άγγιγμα ή χάδι
τη διαφορά ανάμεσα σε ένα καλό και ένα κακό μυστικό
πότε ένα δώρο αποτελεί προσφορά αγάπης και πότε δωροδοκία
ποιος μπορεί να προσπαθήσει να τα βλάψει (προφίλ του δράστη)
πότε η συμπεριφορά ενός ενήλικα είναι αποδεκτή ή όχι
να ενημερώνουν όταν βιώνουν συναισθήματα άγχους, αμηχανίας, στενοχώριας ή φόβου
να λένε όχι σε περίπτωση ανάρμοστης συμπεριφοράς
ότι μπορούν ανά πάσα στιγμή να συζητήσουν με κάποιον ενήλικα που εμπιστεύονται
πού να αποταθούν για βοήθεια (οικογένεια, κοινωνικό περιβάλλον, ειδικοί, τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας, αστυνομία)
Κανένα παιδί δεν είναι αρκετά μικρό για να μην ξέρει τον «Κανόνα των Εσωρούχων», αφού η σεξουαλική κακοποίηση δεν γνωρίζει ηλικία.
Στη συνέχεια εφαρμόσαμε δράσεις του προγράμματος “Ελίζα” με στόχο να κατανοήσουν τα παιδιά τη διαφορά ανάμεσα σε ασφαλή και μη ασφαλή αγγίγματα.
Το «Ασφαλές Άγγιγμα» είναι ένα αποτελεσματικό πρόγραμμα πρόληψης της σεξουαλικής κακοποίησης για παιδιά 5 – 9 ετών. Η υλοποίηση του προγράμματος αποτελεί πρωτοβουλία του Σωματείου ΕΛΙΖΑ ( Εταιρία κατά της Κακοποίησης του Παιδιού) και υλοποιείται με την επιστημονική συνεργασία του «The New York Society for the Prevention of Cruelty to Children» (NYSPCC) https://nyspcc.org, ενώ συμμετέχει και ομάδα φοιτητών ψυχολογίας του Αμερικανικού Κολλεγίου της Ελλάδος (ACG), στο πλαίσιο πρακτικής άσκησης, υπό την επίβλεψη καθηγητών Ψυχολογίας. Το πρόγραμμα «Ασφαλές Άγγιγμα» υλοποιείται με Ιδρυτικό Δωρητή το «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος», Χορηγό την εταιρία COSMOTE, Υποστηρικτές την εταιρία «ΝΕΑ ΟΔΟΣ Α.Ε.» και την «Τράπεζα της Ελλάδος». Κύριος στόχος του προγράμματος είναι να βοηθήσει τα μικρά παιδιά να αναγνωρίζουν τη διαφορά ανάμεσα στο «Ασφαλές» και το «ΟΧΙ Ασφαλές» άγγιγμα και να γνωρίζουν πότε να λένε OΧΙ, ώστε να προστατεύουν τον εαυτό τους από τη σεξουαλική κακοποίηση.
Διαβάσαμε το βιβλίο «Για το σώμα μου αποφασίζω εγώ», ένα βιβλίο γραμμένο με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία τους, ώστε να μάθουν για τα αισθήματα ασφάλειας και ανασφάλειας, τα Πρώτα Σημάδια Ανησυχίας, το “Δίκτυο Ασφαλείας”, τα απόκρυφα μέρη του σώματος, τα ασφαλή ή όχι αγγίγματα, τη διαφορά ανάμεσα στα μυστικά και στις εκπλήξεις, τον σεβασμό στα όρια των άλλων.
Επίσης σχεδιάσαμε ο καθένας το ατομικό δίκτυο ασφαλείας με 3-5 ενήλικες που εμπιστευόμαστε και στους οποίους μπορούμε να απευθυνθούμε εάν νιώσουμε ανασφάλεια με κάτι που μας συνέβη.
Τέλος διαβάσαμε το βιβλίο «Η Ρίνα αποφασίζει να μιλήσει»
Η Ρίνα η Αστερίνα είναι μια χαρούμενη μικρή αστερίας που ζει στην ήσυχη γειτονιά των κοραλλιών στον βυθό της θάλασσας. Μια μέρα, η μαμά τη στέλνει στο σπίτι της γειτόνισσάς τους, της κυρίας Αχινού, για να ζητήσει μαργαριταράκια για το κέικ που φτιάχνει. Η φιλική κυρία Αχινού όμως απουσιάζει και στο σπίτι είναι μόνος ο κύριος Αχινός. Η συμπεριφορά του ξαφνιάζει τη μικρή Ρίνα και την κάνει να νιώσει άσχημα, σαν άρρωστη, χωρίς όμως να καταλαβαίνει γιατί της συμβαίνει αυτό. Όταν η Ρίνα αποφασίζει να μιλήσει στη μαμά, νιώθει σαν να φεύγει ένας θαλάσσιος ελέφαντας από το στήθος της. Και τώρα ξέρει πως ποτέ δεν πρέπει να έχει μυστικά από τη μαμά, και όλα θα πηγαίνουν πάντα καλά.
