Αξιοποιώντας το βιβλίο του John Jory “Καληνύχτα, λέμε!” (Εκδόσεις Παπαδόπουλος) μιλήσαμε με τα παιδιά, αρχικά, για τον χειμέριο ύπνο των αρκούδων. Ο χειμέριος ύπνος είναι μια λίγο διαφορετική συνθήκη από τη χειμερία νάρκη. Σε χειμέριο ύπνο πέφτουν κάποια από τα ομοιόθερμα ζώα (αυτά που διατηρούν σταθερή τη θερμοκρασία τους), όπως η αρκούδα. Η αρκούδα, δηλαδή, μπορεί να… κοιμάται, αλλά οι χτύποι της καρδιάς της, η θερμοκρασία της και η αναπνοή της παραμένουν σε φυσιολογικά επίπεδα. Γι΄ αυτό και ξυπνάει σχετικά εύκολα από το χειμωνιάτικο ύπνο της. Όταν, μάλιστα, έχει καλό καιρό, μπορεί να βγει βόλτα για να αναζητήσει τροφή. Αντίθετα, σε χειμέρια νάρκη πέφτουν ορισμένα ποικιλόθερμα ζώα (ζώα, δηλαδή, που δε διατηρούν σταθερή τη θερμοκρασία του σώματός τους, η οποία επηρεάζεται από τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος, έτσι ώστε να αντεπεξέλθουν στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα) (Χειμέριος ύπνος και χειμερία νάρκη).

Με αφορμή το παραμύθι τα παιδιά ζωγράφισαν τι πιστεύουν τελικά ότι αποφάσισαν να κάνουν μαζί ο Πάπιος και ο Αρκούδος, οι ήρωες της ιστορίας.

Αργότερα, μελετήσαμε λίγα περισσότερα στοιχεία για τα ζώα που πέφτουν σε χειμερία νάρκη. Παρακολουθήσαμε σχετικά βίντεο και εικόνες, μαθαίνοντας ποια ζώα είναι αυτά που “κοιμούνται” τον χειμώνα, πού χτίζουν τις φωλιές τους, πώς προστατεύονται από τις καιρικές συνθήκες…

Και εφόσον ο καλύτερος τρόπος για να μάθουμε είναι παίζοντας… παίξαμε σχετικά ψηφιακά παιχνίδια, αλλά και ένα επιτραπέζιο παιχνίδι memory με τα ζώα σε χειμερία νάρκη.

Μάλιστα, αποφασίσαμε να πλέξουμε για τις αρκούδες ζεστά πουλόβερ, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα τη λεπτή κινητικότητά μας. Μπήκαμε, έπειτα, σε ρόλο αρκούδων και αξιοποιώντας υφάσματα, φτιάξαμε τη δική μας σπηλιά, αναζητήσαμε τροφή και προστατευτήκαμε από το κρύο του χειμώνα.

Διαβάσαμε, ακόμη, το παραμύθι “Η κρυψώνα” της Γιολάντας Τσορώνη-Γεωργιάδη (Εκδόσεις Σαββάλας), στο οποίο ένας σκίουρος, αντί να αποθηκεύει τροφή για να περάσει τον χειμώνα, αποθήκευε βιβλία. Τα παιδιά μέσα από μια σχεδιαστική δραστηριότητα έδωσαν την απάντηση στο ερώτημα “Κι αν ο σκίουρος στον σάκο του δεν κουβαλούσε βιβλία, τι άλλο θα μπορούσε να βάζει μέσα;”.

Τελικά, ολοκληρώνοντας το ταξίδι μας στη γνώση των ζώων που πέφτουν σε χειμερία νάρκη, αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε έναν άλλον τρόπο αξιολόγησης ή καλύτερα αυτο-αξιολόγησης των παιδιών. Αξιοποιήσαμε το “Kahoot“, ένα διαδικτυακό εργαλείο, με τη βοήθεια του οποίου δημιουργήσαμε ένα ψηφιακό παιχνίδι ερωτήσεων. Συμπεριλάβαμε ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής και ερωτήσεις σωστού-λάθους. Κάθε παιδί έγραφε το όνομά του στην έναρξη του παιχνιδιού και καλούνταν να επιλέξει τη σωστή απάντηση στην ερώτηση που του διαβάζαμε. Επιλέξαμε οι διαθέσιμες απαντήσεις να δίνονται στα παιδιά με εικόνες, διευκολύνοντας την κατανόηση και την αυτονομία τους στο παιχνίδι. Πραγματικά, η ανταπόκριση των παιδιών ήταν εκπληκτική και ζητούσαν να το παίξουν και κατά το ελεύθερο παιχνίδι στην τάξη. Σταδιακά, η παρουσία της εκπαιδευτικού δίπλα τους ήταν περιττή και βοηθούσαν το ένα το άλλο “διαβάζοντας” τις ερωτήσεις, όπως τις θυμόντουσαν.

Εσείς τι ξέρετε για τα σκουλήκια; 

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ αν το σκουλήκι έχει μάτια, αν ακούει, τι τρώει, πώς αναπαράγεται; Σε όλα αυτά και σε άλλα τόσα ερωτήματα έψαξαν να δώσουν απαντήσεις τα παιδιά!

Όλα ξεκίνησαν από το ελεύθερο παιχνίδι τους στον αύλειο χώρο του σχολείου μας. Κάποια παιδιά, λοιπόν, παίζοντας στα παρτέρια περιμετρικά της αυλής εντόπισαν ένα σκουλήκι και αμέσως μαζεύτηκαν όλα γύρω του να το παρατηρήσουν. “Κυρία, τώρα μας βλέπει το σκουλήκι;”, “Τώρα μπορεί να φοβάται που το πιάσαμε!”, “Μπορεί να πεινάει”… Το ενδιαφέρον τους έγινε γρήγορα φανερό κι έτσι, αποφασίσαμε να μάθουμε περισσότερα για αυτά τα μικρά ζωάκια.

Προκειμένου να ανιχνεύσουμε καλύτερα τις υπάρχουσες γνώσεις και υποθέσεις των παιδιών, ζητήσαμε να ζωγραφίσουν πώς πιστεύουν ότι μοιάζει ένα σκουλήκι, ποια είναι, δηλαδή, τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του και ύστερα, πώς πιστεύουν ότι είναι από μέσα. Ποια όργανα να έχει άραγε… Έπειτα, τα παιδιά παρουσίασαν και εξήγησαν τα σχέδιά τους στους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές τους και εμείς συγκεντρώσαμε όλα τα στοιχεία, για να τα συζητήσουμε αργότερα σε σχέση με όσα θα μαθαίναμε.

Μάλιστα, τα παιδιά δημιούργησαν και τα δικά τους σκουλήκια από πλαστελίνη.

Οι πρώτες απαντήσεις μας ήρθαν από “Το μεγάλο βιβλίο των ζουζουνιών” του Yuval Zommer (Εκδόσεις Κλειδάριθμος).

Έπειτα, αναζητήσαμε περισσότερα στοιχεία στο διαδίκτυο, παρατηρήσαμε σχετικές εικόνες και είδαμε εκπαιδευτικά βίντεο.

Το ξέρατε ότι τα σκουλήκια δεν έχουν μάτια και αυτιά, αλλά νιώθουν μικρές δονήσεις στο χώμα που τα προειδοποιεί για πιθανούς κινδύνους; Αγαπούν την υγρασία και το υγρό χώμα, ενώ αν κάτσουν πολλή ώρα στον ήλιο μπορεί να ξεραθούν και να πεθάνουν. Παράγουν, μάλιστα, τα ίδια ένα υγρό σαν σάλιο που διατηρεί την υγρασία του σώματός τους και για αυτό φαίνονται γυαλιστερά. Ακόμη, τρώνε σάπια φρούτα, σάπια λαχανικά και φυτά, άμμο, χώμα και πολύ μικρά βότσαλα. Στο δέρμα τους έχουν μικροσκοπικές τριχούλες που τα βοηθούν να κινούνται μέσα στο χώμα, ενώ έχουν σημαντικό ρόλο, διότι με τα τούνελ που σκάβουν βοηθούν το οξυγόνο να περνά μέσα στη γη και έτσι αναπτύσσονται τα φυτά. Αααα… και δεν υπάρχουν “αγόρια” και “κορίτσια” σκουλήκια, αλλά ταυτόχρονα μπορούν να αναπαράγονται το ένα με το άλλο αφήνοντας τα αυγά τους τελικά μέσα σε κουκούλια. 

Αργότερα τα παιδιά εργάστηκαν σε μικρές ομάδες και πραγματοποίησαν μετρήσεις μήκους σκουληκιών (από σύρμα πίπας) με μη συμβατικούς τρόπους, δηλαδή χρησιμοποιώντας τουβλάκια από το οικοδομικό υλικό της τάξης. Κάθε ομάδα άνοιξε τον φάκελο με τα σκουλήκια της και γρήγορα ξεκίνησαν οι πρώτες προσπάθειες μέτρησης. Τα σκουλήκια, όμως, ήταν διπλωμένα και “Πώς θα τα μετρήσουμε σωστά έτσι; Θα βγουν πιο κοντά…” είπε κάποιο παιδί και όλες οι ομάδες άρχισαν να τα τεντώνουν και να τα ισιώνουν, προκειμένου να μετρήσουν σωστά. Με την κατάλληλη καθοδήγηση και ερωτήσεις που βοήθησαν τη δράση τους, όλες οι ομάδες κατάφεραν να ολοκληρώσουν τη δοκιμασία και να βρουν το πιο κοντό και το πιο μακρύ σκουλήκι.

Το ενδιαφέρον των παιδιών μας οδήγησε στην αναζήτηση των ζώων που τρώνε σκουλήκια. “Οι κότες της γιαγιάς μου σίγουρα τρώνε σκουλήκια” είπε ένα παιδί και συμφώνησαν κι άλλα μαζί του. Από την αναζήτησή μας βρήκαμε αρκετά ζώα, τα παιδιά διάλεξαν τις φωτογραφίες και φτιάξαμε μία αφίσα. Συμπεριλάβαμε και ψάρια, αφού ένας μαθητής μας που έχει εμπειρία με το ψάρεμα μάς μίλησε για τα σκουλήκια-ακροβάτες.

Ύστερα, μιμηθήκαμε κάποια από αυτά τα ζώα και τους ήχους τους μέσα από μία μουσικοκινητική δραστηριότητα. Κάθε ζώο από τα 5 που διάλεξαν αντιστοιχούσε σε ένα μουσικό όργανο που επιλέξαμε από τα διαθέσιμα της τάξης. Κάναμε λίγη εξάσκηση και ανάλογα με το όργανο που η εκπαιδευτικός χρησιμοποιούσε, έπρεπε να προσαρμόσουν τον ήχο και την κίνηση, καθώς έψαχναν για σκουλήκια.

Η στιγμή, βέβαια, που περίμεναν τα παιδιά περισσότερο από όλες ήταν η αναζήτηση σκουληκιών στα παρτέρια της αυλής, ώστε να δημιουργήσουμε μια “γωνιά παρατήρησης” και να τα φιλοξενήσουμε για λίγες μέρες στην τάξη μας. Με προσοχή, λοιπόν, και χρησιμοποιώντας εργαλεία κήπου και γάντια (όποιο παιδί ήθελε) βρήκαμε μπόλικα σκουλήκια και τα τοποθετήσαμε σε ειδικό δοχείο, ώστε να παίρνουν αέρα. Φροντίζαμε να ψεκάζουμε με καθαρό νερό το χώμα και την άμμο που βάλαμε μέσα στο δοχείο, ώστε να διατηρούμε την υγρασία και φυσικά τα ταΐζαμε με φλούδες από φρούτα και λαχανικά. Ανακατεύαμε πού και πού το χώμα και παρακολουθούσαμε τις κινήσεις τους, τις συναντήσεις τους, τα τούνελ τους.

Στο βίντεο οι αναφορές τους στο Superworm σχετίζονται με τον ήρωα από ένα παραμύθι που διαβάσαμε (οι εκπαιδευτικοί αφηγήθηκαν το παραμύθι μεταφράζοντάς το από τα αγγλικά στα ελληνικά για τα παιδιά). Το σούπερ σκουλήκι στο παραμύθι αυτό ήταν μακρύ και δυνατό και πάντα ήθελε να βοηθά τους φίλους του σε δύσκολες στιγμές! Μάλιστα, βρήκαμε και animation με το Superworm και είδαμε κάποιες σκηνές της ιστορίας να ζωντανεύουν στην οθόνη.

Παίξαμε και σκουληκομαχίες… ένα επιτραπέζιο παιχνίδι που φτιάξαμε για τα παιδιά! Ποιος θα φτάσει πρώτος στο κεφάλι του σκουληκιού του αντίπαλου παίχτη;

Με αφορμή το παραμύθι “Ο Βιβλιοσκώληκας” της Debi Gliori (Εκδόσεις Πατάκη) τα παιδιά έφτιαξαν τους δικούς τους σκώληκες από ανακυκλώσιμα υλικά και αποκόμματα χαρτονιών που μας περισσεύουν συχνά. Γνωρίστε, λοιπόν, τον Λεμονοσκώληκα, τον Πεταλουδοσκώληκα, τους Καρχαριοσκώληκες, τον Διλοφοσαυροσκώληκα, τον Ψαροσκώληκα και τους Γατοσκώληκες! Σε κάποιους η κατασκευή άρεσε πολύ κι έτσι έφτιαξαν δύο!

Τελικά, τα παιδιά αξιολόγησαν όσα έμαθαν μέσα από τα σχετικά φύλλα που ετοιμάσαμε επιλέγοντας σωστό ή λάθος.