Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν ελεύθεροι πολίτες εκατοντάδων μικρών πόλεων που η μεγαλύτερή της είχε τόσους κατοίκους όσους περίπου ένα μικρό σημερινό χωριό. Όταν όμως ένας Έλληνας έλεγε με υπερηφάνεια πως είναι Αθηναίος ή Θηβαίος, μιλούσε για μια μικρή πόλη, που ήταν μαζί το σπίτι του κι η χώρα του και μέσα στην οποία δεν αναγνώριζε κανέναν άλλον αφέντη, εκτός από τη θέληση του λαού, που εκφραζότανε στην αγορά. Για τον Έλληνα πατρίδα του ήταν το μέρος που γεννήθηκε αυτός και οι πρόγονοί του. Ήταν ένας ολόκληρος κόσμος που κάλυπτε λίγα στρέμματα γης. Αντίθετα ο Βαβυλώνιος , ο Ασσύριος και ο Αιγύπτιος ήταν μέλος του αναρίθμητου πλήθους και χάνονταν μέσα σ΄αυτό. Ο Έλληνας δεν έχασε ποτέ την επαφή με το άμεσο περιβάλλον του Δεν έπαψε να αποτελεί ένα κομμάτι αυτής της πόλεως που όλοι γνωρίζονταν μεταξύ τους . Έννοιωθε πως οι συμπολίτες του τον παρακολουθούσαν παντού. Αυτό τον ανάγκαζε να δουλέψει πολύ, για να πετύχει κάτι το τέλειο.Μ΄αυτόν το τρόπο οι Έλληνες έμαθαν να αριστεύουν σε πολλά πράγματα. Δημιούργησαν καινούργιες μορφές διακυβέρνησης , καινούργιες μορφές τέχνης που ακόμα και σήμερα δεν ξεπεράστηκαν.
Η εμφάνιση της πόλης κράτους τοποθετείται στα μέσα του 8ου αι. και συμπίπτει χρονικά με την άνοδο της αριστοκρατίας. Οι πολίτες αποκτούν υπόσταση μέσα σ΄αυτές τις πόλεις που επικρατούν σ΄όλες τις ελληνοκές πόλεις της Μικράς Ασίας, στα νησιά και σ΄ορισμένα τμήματα της ηπειρωτικής Ελλάδος. Οι πολίτες είχαν τη πεποίθηση ότι κατάγονταν από ένα κοινό πρόγονο και αρκετές ομάδες πολιτών αποτελούσαν μια φυλή. Κύριο στοιχείο αυτής της πόλης αποτελούσε το πολίτευμα. Είχε μικρή έκταση, αυτονομία, και επάρκεια. Η πολυτιμότερη συμβολή της πόλης – κράτους στο πολιτισμό ήταν η δημοκρατική διακυβέρνηση που είχαν εφαρμόσει οι Έλληνες σε αμέτρητες παραλλαγές που εξασφάλιζε τους πολίτες ελευθερία και αυτοκυβέρνηση σε διάφορους βαθμούς. Ο κύριος οικισμός περιελάμβανε την ακρόπολη και περιβαλλόταν ενίοτε από τείχη. Το θρησκευτικό ιερό που υπήρχε μέσα στα τείχη της ακρόπολης έγινε βασικό στοιχείο κοινωνικής συγκρότησης της πόλης. Αυτό το οχυρωμένο σημείο έγινε επίσης το κατάλληλο κέντρο όπου άνθρωποι από χωριά και μικρές φυλές μπορούσαν να κάνουν θυσίες στους θεούς.
Δίνεται μεγάλη σημασία στα δημόσια κτίρια αφού ένα μεγάλο μέρος της ζωής των πολιτών μοιράζονταν στους δημόσιους χώρους.Έτσι κτίζονται ναοί, θέατρα,αγορά και άλλοι δημόσιοι χώροι.Οι πόλεις στην κλασική περίοδο ήταν πληθυσμιακά μικρές. Δεν αριθμούσαν πάνω από δέκα χιλιάδες πολίτες.Με εξαίρεση την Αθήνα η οποία στην περίοδο της δημοκρατικής ακμής της αριθμούσε περίπου πενήντα χιλιάδες πολίτες, άτομα δηλαδή που είχαν πολιτικά δικαιώματα. Οι γυναίκες, οι μέτοικοι και οι δούλοι που αποτελούσαν τη πλειοψηφεία στερούνταν πολιτικών δικαιωμάτων. Πολλά από τα θαυμαστά κατορθώματα της κλασικής αρχαιότητας οφείλονται στη πόλη – κράτος.
Ο περιορισμένος αριθμός των πολιτών αποτέλεσε σημαντικό στοιχείο της αρμονικής εξέλιξης της πόλης, της συλλογικής ελευθερίας που έκανε δυνατή μια σημαντική λογοτεχνική, επιστημονική και καλλιτεχνική παραγωγή. Πόλεις πλούσιες και ισχυρές ήταν η Κόρινθος , το Άργος, η Ρόδος, η Θήβα , η Δήλος. η Ερέτρια η Αίγινα, η Νάξος, η Σπάρτη, η Αθήνα, η Λέσβος.
Η χρονική περίοδος κυριαρχίας της πόλης – κράτους, ορίζεται από το μέσον της αρχαϊκής εποχής ως το τέλος της κλασικής. Περνώντας από την τυραννία στη συνταγματική ισορροπία , στην επέκταση και την αποικιοποίηση , η πόλη – κράτος γνωρίζει την παρακμή και τελειώνει με τον Φίλιππο της Μακεδονίας που έθεσε τις πόλεις – κράτη κάτω από την κυριαρχία του.http://youtu.be/wC7-qJwlEjw
