ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΒΑΜΟΥ

2.2 Αρχαϊκή εποχή (750-480 π.Χ.) 

Πολιτεύματα, σελ. 92-4

Η πόλη – κράτος ήταν ο βασικός θεσμός πολιτικής οργάνωσης.

Στο εσωτερικό της αναπτύχθηκαν ισχυρές κοινωνικές τάξεις, οι οποίες άσκησαν εξουσία.

Σε κάθε πόλη – κράτος ήταν διαφορετική η εξέλιξη του πολιτεύματος.
Θεωρητικά η εξέλιξη του πολιτεύματος ακολουθεί την εξής πορεία:

α) βασιλεία → β) αριστοκρατία → γ) ολιγαρχία → δ) τυραννίδα → ε) δημοκρατία

α) βασιλεία → Παρακμή και πτώση της με την ίδρυση πόλεων ‐ κρατών∙ παρέμεινε μόνο εκεί που διατηρήθηκε ο φυλετικός τρόπος οργάνωσης (π.χ. Ήπειρος, Μακεδονία).

β) αριστοκρατία → Η εξουσία στα χέρια των αρίστων (ευγενική καταγωγή + κατοχή γης)∙ η εγκαθίδρυση αριστοκρατικών πολιτευμάτων συνδέεται με τη συγκρότηση των πόλεων – κρατών.

γ) ολιγαρχία →

1) Κρίση των αριστοκρατικών πολιτευμάτων επειδή

α) ήρθαν στην επιφάνεια νέες κοινωνικές τάξεις λόγω ανάπτυξης του εμπορίου και της βιοτεχνίας,

β) αυτές οι κοινωνικές τάξεις διεκδίκησαν μερίδιο στην εξουσία και

γ) εμφανίστηκε το καινούργιο στρατιωτικό σώμα της οπλιτικής φάλαγγας, διά του οποίου καλλιεργήθηκε η έννοια της ισότητας σε όλα τα επίπεδα.
2) Όξυνση των κοινωνικών διαφορών και των συγκρούσεων μεταξύ ευγενών και πλουσίων και πλήθους (τέλη του 7ου και αρχές του 6ου αι. π.Χ.).
3) Αντιμετώπιση της κατάστασης με την κωδικοποίηση του άγραφου, εθιμικού δικαίου, η οποία ανατέθηκε σε πρόσωπα κοινής αποδοχής από την τάξη των ευγενών (νομοθέτες / αισυμνήτες: Λυκούργος, Δράκων, Σόλων, Πιττακός, Ζάλευκος, Χαρώνδας κ.λπ.)
4) Συνέπεια: Συμμετοχή στη διακυβέρνηση της πολιτείας ανάλογα με την οικονομική κατάσταση των πολιτών, δηλ. με βάση το εισόδημα, άρα διεύρυνση της πολιτικής βάσης → μεταβολή του πολιτεύματος από αριστοκρατικό σε ολιγαρχικό /
τιμοκρατικό.

δ) τυραννίδα →

1) Η ολιγαρχία δεν έδωσε λύση στα προβλήματα του πλήθους.
2) Οι αντιθέσεις υποδαυλίστηκαν από συγκεκριμένα πρόσωπα (ευγενείς) που ήθελαν να επιβάλουν τη δική τους εξουσία.
3) Τα πρόσωπα αυτά αναδείχτηκαν σε ηγέτες των κατώτερων κοινωνικών ομάδων, στην υποστήριξη των οποίων βασίστηκαν για να καταλάβουν την εξουσία → εγκαθίδρυση τυραννικού καθεστώτος με «προσωπικό» χαρακτήρα (Πολυκράτης / Σάμος, Περίανδρος / Κόρινθος, Θεαγένης / Μέγαρα, Πεισίστρατος / Αθήνα).

4) Ορισμένοι τύραννοι φρόντισαν για την ανάπτυξη της πόλης τους και για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των πολιτών.

5) Οι περισσότεροι είχαν βίαιο τέλος (δολοφονήθηκαν).
ε) δημοκρατία →

1) Εμφανίζεται μετά τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. και στις λιγότερες (όχι στις περισσότερες) περιοχές, π.χ. στην Αθήνα, με τη μεταρρύθμιση του Κλεισθένη.
2) Βασικό πολιτειακό όργανο γίνεται η συνέλευση όλων των ενηλίκων κατοίκων που είχαν πολιτικά δικαιώματα, δηλ. η εκκλησία του δήμου.
3) Καθιερώνονται τα δικαιώματα της ισηγορίας (κάθε πολίτης να εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη του για τη διαχείριση των κοινών) και της ισονομίας (κάθε πολίτης να συμμετέχει στη διαμόρφωση και την ψήφιση των νόμων).

Γενικά: Κάθε πόλη – κράτος παγίωσε ένα συγκεκριμένο σύστημα διακυβέρνησης, π.χ.

Σπάρτη (7ος – 2ος αι. π.Χ.) → ολιγαρχικό πολίτευμα
Αθήνα (7ος – 6ος αι. π.Χ.) → όλο το φάσμα των πολιτευμάτων, μέχρι τη θεμελίωση της
δημοκρατίας.

2.3 Κλασική εποχή (480-323 π.Χ), σελ. 98

Γιατί ονομάζεται κλασική:

Α. αναγνωρίζεται η υπεροχή των συντελεστών της και των επιτευγμάτων τους.

Β .επικυρώνει την πνευματική τους επιβολή και

Γ. τη διαχρονική επιβίωσή τους στις ιδέες και τα δημιουργήματα μεταγενέστερων εποχών.

Δ. Την εποχή αυτή διαμορφώνονται οι αξίες που αποτελούν τα θεμέλια του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού.

Συνθήκες

• Οι ΄Ελληνες γεμίζουν αυτοπεποίθηση μετά τη νίκη τους, αισθάνονται αυτάρκεις και διακατέχονται από αίσθημα υπεροχής απέναντι στους βαρβάρους
• Μετά τους περσικούς πολέμους η Aθήνα εξελίχθηκε σε μεγάλη δύναμη και αυτό την οδήγησε σε αντιπαράθεση με τη Σπάρτη.
• Οι συνεχείς επεμβάσεις των Περσών βασιλέων στο πρώτο μισό του 4ου αιώνα μρ την παροχή χρημάτων στρατιωτικής βοήθειας
• Η επιτακτική ανάγκη της ιδέας της πανελλήνιας ένωσης το δεύτερο μισό του αιώνα