Άρθρα κατηγορίας μαθησιακές δυσκολίες

Εκπαιδευτικό υλικό δεν είναι μόνο … οι φωτοτυπίες!

424966000032 huge

 Το φωτοτυπικό έχει καθιερωθεί ως το απόλυτο μηχάνημα στο σχολείο! Και όχι άδικα! Όλους μας βολεύει, μας εξυπηρετεί και μας λύνει τα χέρια αφού μπορούμε να εκτυπώνουμε το επιπλέον εκπαιδευτικό υλικό για τους μαθητές μας.

 Όμως οι φωτοτυπίες είναι το μόνο εκπαιδευτικό υλικό που μπορεί να δώσει ένας δάσκαλος; 
 Και… είναι άραγε και το κατάλληλο;
 
 Δεν ευλογώ τα γένια μου! Κι εγώ χρησιμοποιώ τις φωτοτυπίες. Κι εγώ έχω πέσει στην παγίδα να θεωρώ ότι οι μαθητές θα μαθουν καλύτερα με όσo πιο πολλές ασκήσεις μπορώ να βάλω σε μια φωτοτυπία…ή και δύο:
 “Βάλε και μια από αυτή, ας βάλω άλλη μια ίδια. Α! Μία από εκείνες που κάναμε χτες να δω αν τα θυμούνται; Αφού έχω χώρο δε βάζω και μια για επανάληψη απο τα προχτεσινά;”
 Για ποιον στόχο όμως δούλευαν στο συγκεκριμένο φυλλάδιο. Για τον στόχο του συγκεκριμένου μαθήματος ή γι αυτόν από τα προηγούμενα μαθήματα από τα οποία είχα προσθέσει επιπλέον ασκήσεις; Και τελικά ο μαθητούλης μου ήξερε τι έπρεπε να είχε μάθει ή βρισκόταν σε σύγχηση;
 Επιπλέον, είχα παρατηρήσει ότι πολλές φορές οι μαθητές δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τις ασκήσεις του φυλλαδίου, όσες φορές κι αν τους έδειχνα τη διαδικασία. Τότε ήταν που έπρεπε να επιστρατεύσω κυβάκια, μολυβάκια, γομούλες και ότι άλλο υλικό υπήρχε διαθέσιμο για να τα καταφέρει. 
 Επίσης αρκετές φορές οι μαθητές ενώ έλυναν τις ασκήσεις τους σήμερα, μετά από λίγο καιρό είχαν ξεχάσει τη διαδικασία ή δεν μπορούσαν αυτό που είχαν μάθει να το χρησιμοποιήσουν σε κάποια άλλη κατάσταση. 
 Ίσως να έχετε παρατηρήσει κι εσείς το ίδιο.

Τι δεν πήγαινε καλά;
 Αυτό που δεν πήγαινε καλά ήταν ότι βασιζόμουν σε ένα εκπαιδευτικό υλικό, τη φωτοτυπία, που είναι συμβολικό ή εικονιστικό. Δηλαδή απαιτεί από τα παιδιά ή να ζωγραφίσουν, να τραβήξουν γραμμές, να σχεδιάσουν, να δουν εικόνες(εικονιστικό επίπεδο) ή να δουλέψουν με σύμβολα, δηλαδή με τους αριθμούς και τα σύμβολα των πράξεων(συμβολικό επίπεδο). Αντίθετα, τα μολυβάκια, τουβλάκια, γομούλες και ότι άλλο υλικό επέλεγα για να ενισχύσω την κατανόηση είναι πραξιακό υλικό, το οποίο χρησιμοποιούσα με την ανάποδη σειρά!

 Όλη η διαδικασία μάθησης έχει να κάνει με τον τρόπο που θα μπορέσουμε να επεξεργαστούμε τις πληροφορίες που δεχόμαστε και με αυτές να δημιουργήσουμε νοητικές αναπαραστάσεις στο μυαλό μας. Κάθε νέα νοητική αναπαράσταση είναι μια καινούρια γνώση που για να έχει σημασία θα πρέπει να πάει να κολλήσει σε μία γνώση που ήδη υπάρχει. Τότε θα μείνει για πάντα! Αν αυτή η νοητική αναπαράσταση δεν συνδυαστεί με ήδη υπάρχουσες, δεν έχει κανένα νόημα και απλά μετά από λίγο… περνάει στα αζήτητα!

 Για να μπορέσουμε όμως να δημιουργήσουμε μια νοητική αναπαράσταση θα πρέπει πρώτα να ξεκινήσουμε από κάτι πραγματικό! Κι αυτό το πραγματικό είναι οτιδήποτε μπορούμε να πιάσουμε, να μετακινήσουμε, να μυρίσουμε, να ακούσουμε, να νιώσουμε (πραξιακό επίπεδο). Μετά πρέπει να μπορούμε να το αναπαραστήσουμε με μια ζωγραφιά, με μια γραφική παράσταση δηλαδή με μια εικόνα (εικονιστικό επίπεδο) και τέλος να το χειριστούμε εντελώς νοητικά, σε αφηρημένο επίπεδο, χρησιμοποιώντας σύμβολα (συμβολικό επίπεδο).

 Φανταστείτε μια σκάλα με τρία σκαλιά. Το πρώτο της σκαλί είναι το πραξιακό επίπεδο, το δεύτερο το εικονιστικό επίπεδο και το τρίτο το συμβολικό επίπεδο.
 Χρησιμοποιώντας απευθείας μια φωτοτυπία με ασκήσεις έβαζα τους μαθητές μου να χρησιμοποιήσουν αμέσως τον συμβολικό ή τον εικονιστικό τρόπο, χωρίς να τους δίνω καμία ευκαιρία να πράξουν. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την απλή απομνημόνευση κάποιων διαδικασιών που τους έδειχνα και τις επαναλάμβαναν αρκετές φορές, μηχανικά. Όμως φάνηκε ότι ήταν μια στείρα διαδικασία γιατί δεν είχαν κατανοήσει βαθιά την κάθε έννοια και δεν είχαν δημιουργήσει νοητικές αναπαραστάσεις στο μυαλό τους. Οπότε στο τέλος είτε το ξεχνούσαν είτε δεν μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν σε άλλες καταστάσεις. 

 Ο ρόλος του χειραπτικού υλικού και του πραξιακού σταδίου είναι σημαντικός! Ειδικά στα μαθηματικά που από τη φύση τους είναι θα λέγαμε μια συμβολική γλώσσα και τα παιδιά θα πρέπει να φτάσουν στο επίπεδο να αντιμετωπίζουν νοητικά τα προβλήματα των μαθηματικών. 
 Με το εκπαιδευτικό υλικό που θα χρησιμοποιήσουν τα παιδιά, θα πειραματιστούν, θα παρατηρήσουν, θα συσχετίσουν ότι γνωρίζουν, θα δοκιμάσουν έναν τρόπο που ήδη γνωρίζουν, θα κάνουν λάθος και θα προσπαθήσουν να το διοθρώσουν, θα το συζητήσουν με το συμμαθητή τους και τελικά θα δημιουργήσουν τις πρώτες αναπαράστασεις της νέας γνώσης στο μυαλό τους. Στη συνέχεια αυτές οι αναπαραστάσεις μπορούν να γίνουν εικονιστικές και στο τέλος συμβολικές.

 Τα σχολικά βιβλία καλώς ή κακώς δεν μπορούν να περιλάβουν χειραπτικό υλικό. Δίνουν κάποιες φορές τη δυνατότητα να φτιάξουμε κάτι με τις γνωστές καρτέλες στο πίσω μέρος, αλλά ίσως να μην έχει για όλα τα μαθήματα ή να μην είναι αυτό που θέλουμε.

 Μα τότε πρέπει να αγοράζω τόσο ακριβό εκπαιδευτικό υλικό. Γίνεται;

 Η αλήθεια είναι ότι δεν γίνεται! Γιατί ακόμα και αν μπορούμε να πάρουμε κάποιο από αυτά τα υπέροχα εκπαιδευτικά παιχνίδια που υπάρχουν, σίγουρα δεν θα μπορούμε να αγοράσουμε αρκετά ώστε να καλύψει τις ανάγκες μιας τάξης που πρέπει να δουλέψει είτε σε δυάδες είτε σε ομάδες.
 Μπορούμε όμως να φτιάξουμε και να χρησιμοποιήσουμε από οτιδήποτε μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν εκπαιδευτικό υλικό!

 Ας δούμε μερικές ιδέες:

1. Τα κλασικά κυβάκια πρώτης αρίθμησης κι επειδή ίσως δεν είναι αρκετά ή μας φανούν ακριβά…

 2. Ξύλινα κυβάκια τα οποία είναι πιο οικονομικά. Μπορούμε να τα βάψουμε με τέμπερα ανα 10αδες και φυσικά να συπληρώνουμε λίγο λίγο την ποσότητά τους!   
                                 


3. Ξύλινα γλωσσοπίεστρα χειροτεχνίας. 








4. Πλαστελίνη που υπάρχει πάντα σε ένα σχολείο. 
 Αυτή στα βαζάκια έχει το πλεονέκτημα ότι δεν λαδώνει, δεν κολλάει και δεν λερώνει τα χέρια!




  5. Ζάρια!

 6. Τράπουλα, χωρίς τις φιγούρες!

  

 7. Χρωματιστό χαρτί, κομμένο σε ότι σχήμα ή μέγεθος το θέλουμε!


8. Σύρμα πίπας
 και

9. χάντρες!


 

10. Μπατονέτες και 
11. μπογιά!

12. Μπλοκάκια. Βάζουμε 3 ή 4 στη σειρά. Αριθμούμε τις σελίδες τους απο το 0 έως το 9 και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αριθημηση και την αξία θέσης ψηφίου.

 

13. Τα δάχτυλα

και

14.το σώμα τους! 

 15. Να φτιάξουμε εμείς με χαρτί, μολύβι και ψαλίδι ότι χρειαζόμαστε!

 Τέλος, στο Pinterest κυκλοφορούν πολύ ωραίες ιδέες, σχεδόν για οποιοδήποτε διδακτικό αντικείμενο! 
 Διάθεση, χρόνος και φαντασία χρειάζεται και φυσικά κουτιά για να αποθηκεύουμε το υλικό που φτιάχνουμε αφού θα μας φανεί χρήσιμο σε πολλές καταστάσεις!

 Τελικά, όταν τα παιδιά “παίζουν” με το εκπαιδευτικό υλικό, το μάθημα γίνεται διασκέδαση και οι βαρετές ασκήσεις της φωτοτυπίας μπορούν να περιοριστούν στις απολύτως απαραίτητες αφού ήδη έχουν κατανοήσει την έννοια που θέλουμε να μάθουν!

Βιβλιογραφία

Εθνικό Συμβούλιο Ερευνών ΗΠΑ – Επιτροπή Κοινωνικών Επιστημών και Εκπαίδευσης. (2012). Πώς μαθαίνει ο άνθρωπος. (Ε. Κρομμυδά, Μεταφρ.) Αθήνα: Κέδρος.

Ερευνητική και ∆ιαγνωστική Μονάδα ∆υσλεξίας, Ανάγνωσης και Γραφής. (2003). Διαγνωστική Αξιολόγηση και Αντιμετώπιση των Μαθησιακών Δυσκολιών στο Δημοτικό Σχολείο (Ανάγνωση, Ορθογραφία, Δυσλεξία, Μαθηματικά). (Κ. Δ. Πόρποδας, Επιμ.) Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πάτρων. Ανάκτηση από http://edu-gate.minedu.gov.gr/amea/prakseis_epeaek/diagnostikh_aksiologish_math_dyskolion.pdf


  

“Πού είναι ο Άρης;” – Ψάχνει τη φωνολογική επίγνωση … στα κυβάκια!

424966000032 huge

  Σε λίγο μια νέα χρονιά αρχίζει και καινούργιες “πρώτες” θα ξεκινήσουν το ταξίδι της πρώτης ανάγνωσης και γραφής. 
 Συνήθως το ταξίδι αρχίζει με τις καθιερωμένες και απαραίτητες, κατά τη γνώμη μου, προγραφικές ασκήσεις και ακολουθεί σιγά σιγά το βιβλίο… 

Εισαγωγικό κεφάλαιο: “Πού είναι ο Άρης;” 

 Τι κάνουμε τώρα; Ένα κεφάλαιο χωρίς αρκετό κείμενο, χωρίς πολλές ασκήσεις, χωρίς υλικό πάνω του… Ένα κεφάλαιο εύκολο; Δύσκολο; Ανώδυνο; Πονηρό θα έλεγα εγώ! 
 Γιατί σε αυτό το κεφάλαιο με τις όχι πολλές ασκήσεις πάνω στο βιβλίο, τον όχι πολύ γραπτό λόγο, τα μικρά κείμενα και το υπέρογκο υλικό που κυκλοφορεί έντυπα και διαδικτυακά, συντελείται όλη η δουλειά που θα καθορίσει την πορεία για τα μικρά μας πρωτάκια. Κι αυτή η διαδικασία λέγεται φωνολογική επίγνωση!


 Αρχικά ας θυμηθούμε τι είναι η φωνολογική επίγνωση. 
 Φωνολογική επίγνωση είναι η ικανότητα να μπορεί το παιδί να χειρίζεται τα βασικά στοιχεία της γλώσσα μας, δηλαδή τις συλλαβές και τα φωνήματα δηλαδή τους μεμονωμένους ήχους π.χ. κ/π/τ/λ/α/ο κτλ. 
 Η ικανότητα αυτή δε συμβαδίζει με την ικανότητα κατανόησης του προφορικού λόγου. Πολλές φορές θεωρούμε ότι ένα παιδί που κατανοεί το λόγο και μιλάει σωστά έχει αναπτύξει την φωνολογική επίγνωση και είναι έτοιμο να μάθει να διαβάζει και να γράφει. Αυτό είναι λάθος, η φωνολογική επίγνωση είναι μια ικανότητα ανεξάρτητη που αναπτύσσεται αργότερα, αλλά είναι απαραίτητη για τη σωστή διαδικασία εκμάθησης της ανάγνωσης και της γραφής.
 Δηλαδή, ένα παιδί προσχολικής ηλικίας μπορεί να κατανοήσει πολύ καλά τη σημασία των λέξεων γάλα-γάτα, γιατί αντιλαμβάνεται αυτή τη μικρή διαφορά στο φώνημα λ-τ. Όμως δεν συνειδητοποιεί ότι η λέξη γάτα δομείται από τους ήχους γ-ά-λ-α και η λέξη γάτα από τους ήχους γ-ά-τ-α!
 Αυτό συμβαίνει γιατί στον προφορικό λόγο, τον οποίο ακούν και χειρίζονται τα παιδιά, τα φωνήματα(οι μεμονωμένοι ήχοι) δεν βρίσκονται ποτέ μόνα τους. Τα φωνήματα προφέρονται μαζί μέσα στις λέξεις. Οπότε θα πρέπει τα παιδιά να αποκτήσουν την ικανότητα να διακρίνουν μέσα στο λόγο αυτά τα μικρότερα δομικά στοιχεία και να τα χειρίζονται νοητά. Όμως αυτή η ικανότητα είναι ιδιαίτερα δύσκολη γιατί δεν τα ακούν ποτέ μόνα τους οπότε δεν μπορούν να τα απομονώσουν και δεν έχουν κάποια σημασία, δεν σημαίνουν κάτι για τα παιδιά.
  Η απόκτηση της φωνολογικής επίγνωσης περιλαμβάνει δύο στάδια:

  1. Την ικανότητα να αντιλαμβάνεται οτι οι λεξεις αποτελούνται από συλλαβές π.χ. κα-πέ-λο
  2. Την ικανότητα να αντιλαμβάνεται ότι οι λέξεις αποτελούνται απο μεμονωμένους ήχους, τα φωνήματα π.χ. κ-α-π-έ-λ-ο. Αυτό είναι και το πιο δύσκολο στάδιο.

  ( “Ξέρει να λέει απ’έξω όλη την αλφαβήτα!!!” – Η “άχρηστη” γνώση πριν την Α’ τάξη!!“)

 Αν και τα παιδιά έρχονται απο το νηπιαγωγείο έχοντας αναπτύξει στον βαθμό που μπορούν την φωνολογική επίγνωση, συνήθως αυτή είναι σε επίπεδο συλλαβής και αναγνώρισης του πρώτου φθόγγου, που είναι το πρώτο στάδιο. 

 Σκοπός του εισαγωγικού κεφαλαίου ‘Πού είναι ο Άρης” είναι τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με τα βασικά δομικά στοιχεία του λόγου, δηλαδή τις συλλαβές και τα φωνήματα και τη σύνθεσή τους, δηλαδή σε συλλαβές και λέξεις. Μάλιστα αυτή η πρώτη επαφή γίνεται με τη χρήση συγκεκριμένων βασικών φωνημάτων/γραμμάτων, των πιο συχνά χρησιμοποιούμενων και των συλλλαβών και λέξεων που σχηματίζουν.

 Τι καλύτερη ευκαιρία να ενισχύσουμε τη φωνολογική τους επίγνωση μέσα από αυτή τη διαδικασία;

  Η φωνολογική επίγνωση είναι μια νοητή διεργασία, δηλαδή σχηματίζουμε στο μυαλό την νοητική αναπράσταση της λέξης για να μπορέσουμε να διακρίνουμε τα στοιχεία που την αποτελούν. Αυτό δεν είναι κάτι εύκολο για τα παιδιά. 

 Στο βιβλίο αυτή τη διαδικασία παρουσιάζεται συμβολικά, με τους αντίστοιχους φθόγγους δηλαδή τα σύμβολα των γραμμάτων. Κι αυτό είναι εξίσου δύσκολο γιατί θα πρέπει να χειρίζονται πολύ καλά τα σύμβολα για να το αντιληφθούν, γεγονός που δεν συμβαίνει στα παιδάκια αυτής της ηλικίας. 

 Ένα καλός τρόπος για να μπορέσουν τα παιδιά να χειρίζονται συμβολικά και νοητικά τη φωνολογική δομή της λέξης είναι να ξεκινήσουν από κάτι πραγματικό. Δηλαδή απο κάτι το οποίο μπορούν να πιάσουν και στη συνέχεια να περάσουν στη συμβολική και αφαιρετική αναπαράσταση, δηλαδή με γράμματα και νοητά.

Α. Για να συνειδητοποιήσουν ότι οι λέξεις αποτελούνται απο συλλαβές.

 Αυτό είναι το εύκολο στάδιο και συνήθως τα παιδιά ήδη το έχουν κατακτήσει όταν έρχονται στην Α’ τάξη.
 Είναι εύκολο γιατί είτε με παλαμάκια είτε με πηδηματάκια τα παιδιά απομονώνουν ηχητικά τις συλλαβές κί έτσι αρχίσουν να τις συνειδητοποιούν και να τις εντοπίζουν μέσα στον λόγο.
 Αν κάποιο παιδάκι δυσκολεύεται να χωρίσει σε συλλαβές μια λέξη βαρώντας παλαμάκια, τότε μπορεί να κάνει πηδηματάκια στα πλακάκια της τάξης. Αυτο θα το βοηθήσει να συντονίσει και να συνδέσει τα πηδηματάκια του με την κάθε συλλαβή.

Β. Για να συνειδητοποιήσουν ότι οι λέξεις αποτελούνται από φωνήματα (μεμονωμένους ήχους)

 Αυτό είναι πιο δύσκολο στάδιο και συχνά τα παιδιά στην Α’ τάξη  είτε δεν το έχουν κατακτήσει είτε το έχουν κατακτήσει μονομερώς. Δηλαδή μπορεί να συνειδητοποιούν τα φωνήνεντα αλλά όχι τα σύμφωνα, να συνειδητοποιούν ίσως τον πρώτο φώνημα ή να συγχέουν τη συλλαβή με το φώνημα. Δηλαδή να λένε “κα” από το καπέλο και να εννοούν “κ”.

 Αλλά με τι χειροπιαστό μπορούμε να συνδυάσουμε τους ήχους από τις συλλαβές και τα φωνήματα; Με κυβάκια!

 Τα κυβάκια είναι ένα υλικό που υπάρχει στις τάξεις. Αν δεν υπάρχει, μπορεί κανείς να προμηθευτεί ωραία ξύλινα κυβάκια από το γνωστό μεγάλο μαγάζι που όλοι επισκεπτόμαστε σε πολύ οικονομική τιμή. 

 Σε αυτή την περίπτωση χρειαζόμαστε τα κυβάκια λευκά-ξύλινα ή κυβάκια του ίδιου χρώματος. Δεν θέλουμε να γράφουν κάτι επάνω. Θέλουμε να δουλέψουμε με ήχους και να τους συνδέσουν με κάτι χειροπιαστό δηλαδή τα κυβάκια. Δε θέλουμε να αρχίσουν να προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν και συμβολα (τα γράμματα) που θα τα δυσκολέψει περίσσοτερο και θα τα αποπροσανατολίσει απο τον στόχο μας.

 Σε αυτό το εισαγωγικό κεφάλαιο τα παιδιά επεξεργάζονται συγκεκριμένες λέξεις όπως “παπί”, “πανί”,”πίτα”, “πατάτα” κτλ. Δεν χρειάζονται περισσότερες λέξεις για να αντιληφθούν τα φωνήματα, τη δομή των λέξεων και κατά συνέπεια τον μηχανισμό του συλλαβισμού.

Τι κάνουμε;

  1.  Ζητάμε από τα παιδιά να πάρουν 4 κυβάκια και να τα βάλουν στη σειρά.
  2.  Λέμε στα παιδιά ότι τα κυβάκια μας λένε π.χ. παπί
  3.  Χωρίζουμε με παλαμάκια τη λέξη πα-πί
  4.  Συνειδητοποιούν ότι έχει δύο φωνούλες.
  5.  Δείχνουμε(ή ζητάμε) στα παιδιά να χωρίσουν σε δύο τμήματα τα κυβάκια τους (Έτσι έχουμε δύο κυβάκια για το “πα” και δύο για το “πι”. Με αυτόν τον τρόπο αισθητοποιούν η δομή της λέξης και της κάθε συλλαβής και αρχίζουν να αποκαλύπτονται τα φωνήματα σαν μεμονωμένα κυβάκια!)
  6.  Στη συνέχεια λέμε πα-πί και ταυτόχρονα τα παιδιά μετακινούν/πιάνουν/δείχνουν τα δύο κυβάκια που κάθε φορά αντιπροσωπεύουν τη συλλαβή που λέμε. Με αυτό τον τρόπο συνδέουν την κάθε φωνή με δύο αντικείμενα, τα δύο κυβάκια.
  7.  Ζητάμε να μας δείξουν το “πα”, να μας δείξουν το “πι”. Το κάνουμε μερικές φορές και ανακατεμένα.
  8.  Έπειτα λέμε: – Τι να φωνάζει το πρώτο κυβάκι μόνο του;
  9.  Ποιο κυβάκι να λέει “ι”.
  10.  Ποιο κυβάκι λέει “α”.
  11.  Ποιο άλλο λέει “π” 
  12.  Στην αρχή τα βοηθάμε να τα εντοπίσουν δείχνοντας κι εμείς τα δικά μας κυβάκια. Στη συνέχεια παίζουμε ρωτώντας ξανά και τα αφήνουμε να προσπαθήσουν μόνα τους.
 Όσο περνάει ο καιρός θα μπορούν να το κάνουν μόνα τους και εμείς να βοηθάμε όσα παιδάκια δυσκολεύονται ακόμα ή σε κάτι καινούριο που μαθαίνουν.
 Στη λέξη “πανί”, κάνουμε την ίδια διαδικασία. Στο τέλος, τους δίνουμε ένα χρωματιστό κυβάκι και λέμε: 
– Αυτό το κυβάκι φωνάζει “π”. Σε ποια θέση θα πρέπει να το βάλουμε για να κάνουμε το “πανί” να γίνει “παπί”; Κάντε την αλλαγή!

 Η ίδια διαδικασία μπορεί να ακολουθηθεί για κάθε συλλαβή η λέξη της εισαγωγικής ενότητας. 
  • ένα-έλα: Για να αντιληφθούν ότι το “ε” κάνει φωνούλα μόνο του και τη διαφορά ν-λ. 
  • πατάτα: Για να συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχουν δύο “τα” στη λέξη. Το ένα που “φωνάζει πολύ” και το άλλο που είναι “ήσυχο”.
  • τόπι: Για να παίξουν με διαφορετικούς ήχους το-πι
  • πίτα-παπί: Για να αντιστρέψουν τους ήχους (Τι πρέπει να κάνουμε για να φτιάξουμε τη λέξη “ταπί” ή “πίπα”;)
  • Μπορούμε να τους ζητάμε να μας φτιάχνουν ακόμα και ψευδολέξεις π.χ. τόπι – πιτό
  Επίσης, μπορεί διευκολύνει να χρησιμοποιούν ένα μικρό γλωσσοπίεστρο κατασκευών σαν μαχαιράκι για να χωρίζουν τις συλλαβές και σαν δείχτη.

 Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι που μπορούμε να παίξουμε με τα κυβάκια για να τα βοηθήσουμε να αισθητοποιήσουν τη φωνολογική δομή των λέξεων. Αρκεί να βάλουμε τη φαντασία μας να δουλέψει και να πειραματιστούμε κι εμείς!
 Δεν χρειάζεται να βιαστούμε να κανουν όλους τους πιθανούς συνδυασμούς συλλαβών σε αυτό το κεφάλαιο. Το σημαντικό είναι να μπορούν να κινούνται μέσα στη δομή των λέξεων και να τη συνειδητοποιούν. 
 Στο επόμενο κεφάλαιο θα έρθει ο καιρός για να αρχίσουν να συλλαβίζουν σιγά σιγά με όλα τα γράμματα και να διαβάσουν. Όμως αν δεν έχουν καλή φωνολογική επίγνωση και αν δεν μπορούν να αναπαριστούν στο μυαλό τις λέξεις πως θα συλλαβίσουν, θα διαβάσουν και θα γράψουν;

Αφιερωμένο σε μια πολύ καλή φίλη, τη Χαρά, που μου έδωσε την ιδέα να ψάξω και να πειραματιστώ με την τεχνική που ανέπτυξε ο Elkonin και μου έλυσε τα χέρια!


Βιβλιογραφία

 
Παλαιοθοδώρου, Α. (2009). Πρόγραμμα εκπαιδευτικής παρέμβασης και αντιμετώπισης των μαθησιακών δυσκολιών. Στο Εφαρμογές για τη διαγνωστική αξιολόγηση και εκπαιδευτική αντιμετώπιση της Δυσλεξίας και άλλων Μαθησιακών Δυσκολιών. Πάτρα: Τομέας Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Πατρών. Ανάκτηση από https://eclass.upatras.gr/:https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=6&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwja2NLZiqDjAhWEZFAKHevxDM4QFjAFegQIBhAC&url=https%3A%2%2Feclass.upatras.gr%2Fmodules%2Fdocument%2Ffile.php%2FPDE1336%2F%25CE%2595%25CE%25BD%25CF%258C%25CF%2584%25CE%
 

Ερευνητική και ∆ιαγνωστική Μονάδα ∆υσλεξίας, Ανάγνωσης και Γραφής. (2003). Διαγνωστική Αξιολόγηση και Αντιμετώπιση των Μαθησιακών Δυσκολιών στο Δημοτικό Σχολείο (Ανάγνωση, Ορθογραφία, Δυσλεξία, Μαθηματικά). (Κ. Δ. Πόρποδας, Επιμ.) Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πάτρων. Ανάκτηση από http://edu-gate.minedu.gov.gr/amea/prakseis_epeaek/diagnostikh_aksiologish_math_dyskolion.pdf

Εικονογραφική μέθοδος ορθογραφίας – Εικονογραφώντας τις λέξεις!


Έχοντας δουλέψει κάποιες φορές την Α΄ τάξη είχα πάντα την ανησυχία πώς θα μπορέσω να κάνω τα παιδάκια που τώρα μόλις έχουν μάθει να γράφουν να θυμούνται την ορθογραφία των λέξεων.

 Οι καταλήξεις κάποιων λέξεων αρχίζουν να διδάσκεται πολύ νωρίς στην Α΄ταξη. Αρχικά ξεχωρίζοντα τα η-ι, μετά τα ο-ω και συνεχίζει με τις κυριότερες καταλήξεις. 
 Όμως το θέμα των λέξεων πώς θα το θυμούνται αφού δεν έχουν αναπτύξει κανένα ορθογραφικό λεξιλόγιο στο μυαλό τους;
 Κάπου εκεί θυμήθηκα κάτι που είχα δει στο εξωτερικό, την εικονογράφιση των λέξεων.  Δηλαδή το “δύκολο” γράμμα το εικονογραφούμε με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί το παιδί μετά να το θυμάται. Μάλιστα τότε μας είχαν εξηγήσει ότι αυτή η μέθοδος βοηθάει ιδιαίτερα τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Κι έτσι έβαλα τη φαντασία μου να δουλεύει ώστε να τους δημιουργώ εικόνες στο μυαλό. 
  Αρχικά κάνω μια συμφωνία στα παιδιά ότι υπάρχουν έυκολες λέξεις που γράφονται με τα εύκολα γράμματα ι, ε, ο και δύσκολες γιατί έχουν τα δύσκολα η, υ, ω, αι, οι, ει και τα διπλά σύμφωνα σσ κτλ.
  Αφού έχουν μάθει να γράφουν και έχουν δει και τις πρώτες καταλήξεις ι-η (στα θηλυκά και ουδέτερα) έρχεται στο βιβλίο η λέξη ζύμη. 

  • Πώς να θυμηθούν το υ; 

Μα το υ είναι ένα μπολάκι για να βάζουμε μέσα τη ζύμη! Φυσικά και το ζυμάρι χρειάζεται μπολάκι και όταν ζυμώνω χρειάζομαι μπολάκι!

  • Το δώρο στη συνέχεια; 
Έχει έναν φιόγκο οπότε το ω μετατρέπεται σε φιόγκο. 
  • Το σύννεφο; 
Θέλει πολλά μπολάκια για να χωρέσει μέσα το νερό της βροχής κι ετσι τα -υνν- μετατρέπονται σε σύννεφο. 
  • Και το ψηλό βουνό; 

Χρειάζεται μια σκάλα για να ανέβει ο άνθρωπος ψηλά και το η γίνεται ένας άνθρωπος που ανεβαίνει μια σκάλα. 

  • Και στη θάλασσα ακούμε το κυμα που σκάει κι έτσι θελει σσ!
  • Το ψωμί έχει δυο φουσκωτά καρβέλια στο ω!
  • το χρώμα θέλει δύο μπουκαλάκια στο ω για να το βάλουμε μέσα!
  • Το παιδί όταν παίζει με τα παιχνίδια του είναι σκανταλιάρικο και κάνει σκανταλιές οπότε όλες αυτές οι λέξεις θέλουν το δύσκολο ε…αι!
  • Το κλειδί θέλει και την κλειδαριά του μαζί κι έτσι θυμόνται το ει
  Με τέτοιες ιδέες προσπαθώ να τους ενεργοποιήσω τη φαντασία αφού πρώτα εντοπίσουν την ορθογραφία της κατάληξης. 
  Στην αρχή δημιουργώ καρτέλες για τις πρώτες λέξεις και στη συνέχεια απλά κάνω την κίνηση με το χέρι μου και αμέσως καταλαβαίνουν!  
 Νομίζω ότι αυτό έχει μεγάλη επιτυχία, αφού μετά προσπαθούν να βρίσκουν δικές τους “ιστορίες” για να δικαιολογήσουν το δύσκολο γράμμα. 
 Τότε είναι που οι γονείς με ρωτούν μα τι είναι αυτές οι ιστορίες που μας λένε τα παιδιά;  




 Αργότερα διάβασα ότι η μέθοδος αυτή στην Ελλάδα είναι γνωστή σαν μέθοδος Μαυρομάτη αφού είναι η πρώτη ερευνήτρια που την εισήγαγε σαν μια μέθοδος αντιμετώπισης της δυσορθογραφίας. 
 Βέβαια η μέθοδος Μαυρομάτη έχει διαφορές από τον τρόπο που χρησιμοποιώ εγώ. Για παράδειγμα στη συγκεκριμένη μέθοδο το κάθε δύσκολο γράμμα έχει πάντα συγκεκριμένο τρόπο εικονογράφησης, όπως το “ει” που παρουσιάζεται πάντα σαν ένα ανθρωπάκι που κρατάει κάτι που μοιάζει με ι. 

 Αντίθετα ο δικός μου τρόπος βασίζεται στη φαντασία μου! Η εικόνα σχηματίζεται βάση της έννοιας της λέξης. Οπότε θεωρώ ότι βοηθάει και να φτιάχνουν δικές τους ιστορίες και να θυμούνται την εικόνα περισσότερο.


Περισσότερες πληροφορίες για τη μέθοδο Μαυρομάτη βρίσκονται εδώ. 
Επίσης ένα ακόμα ενδιαφέρον άρθρο θα δείτε κι εδώ.