ΤΑ ΤΕΙΧΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Ιστορία των τειχών της πόλης από την αρχαιότητα ως τον 19ο αι.
Αρχαία περίοδος
Τα κάστρα της Θεσσαλονίκης είναι ένα σύμπλεγμα τειχών, πύργων και οχυρώσεων με μοναδική αρχαιολογική, αρχιτεκτονική και ιστορική σημασία. Οι πρώτες οχυρώσεις δημιουργήθηκαν με την ίδρυση της πόλης κατά τους ελληνιστικούς χώρους αλλά η σημερινή μορφή των κάστρων είναι στο μεγαλύτερο μέρος κατασκευή του 4ου αι μΧ. Η Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε το 316 π.Χ. από έναν από τους επιγόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου τον Κάσσανδρο. Ο Κάσσανδρος για να μπορέσει να διεκδικήσει το θρόνο της Μακεδονίας, παντρεύτηκε την ετεροθαλή αδερφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου τη Θεσσαλονίκη, προς τιμήν της οποίας ίδρυσε την πόλη συνενώνοντας 26 πολίχνες που βρίσκονταν γύρω από τον Θερμαϊκό κόλπο. Οι πρώτες οχυρώσεις της πόλης ξεκίνησαν λίγο μετά τη ν ίδρυση της, τον 3ο π.Χ. αιώνα.
Ρωμαϊκά χρόνια
Τον 2ο π.Χ. αιώνα η πόλη κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους όπως και η υπόλοιπη Ελλάδα. Το 58 π.Χ. ο Κικέρων βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη, εξόριστος από την Ρώμη. Ανέφερε ότι τα τείχη της πόλης είναι σε κακή κατάσταση και ότι οι κάτοικοι φοβούνται την επιδρομή των Θρακικών φυλών, αναγκάζοντας τους να καταφύγουν στην Ακρόπολη. Παρά τη διαπίστωση αυτή, είναι γνωστό πως οι Θράκες εκδιώχθηκαν έξω από τα τείχη χωρίς κανένα πρόβλημα.
Βυζαντινή περίοδος
Γύρω στα μέσα του 3ου μ.Χ. αιώνα κατασκευάστηκε βιαστικά τείχος με τετράγωνους πύργους, ίσως για την απώθηση επιδρομών των Γότθων. Η νέα οχύρωση της πόλης φαίνεται πως ολοκληρώθηκε από τα τέλη του 3ου αιώνα έως και τον 5ο αιώνα. Το τείχος, εξαιρετικά φροντισμένο και πιο σύνθετο ως προς τη δομή, τα υλικά και την οχυρωματική λειτουργία του, ενσωμάτωσε σταδιακά ως εσωτερικό αντέρεισμα το ρωμαϊκό τείχος. Η μεγάλη ανοικοδόμηση των τειχών έγινε στα τέλη του 4ου με αρχές του 5ου αιώνα επί βασιλείας του Μεγάλου Θεοδοσίου Α΄ από τον Ορμίσδα όπως μας πληροφορεί μια επιγραφή μήκους 9 μέτρων και 3 σειρών από τις οποίες αναγνωρίσιμη είναι μόνο η δεύτερη σειρά κοντά στον ομώνυμο πύργο του ανατολικού τείχους, όπου διακρίνεται η φράση :<<Τείχεσιν άρρηκτοι Ορμίσδας εξετέλεσε την δε πόλιν…>>. Ήταν δε ο Ορμίσδας ο περσικής μάλλον καταγωγής επικεφαλής της αιγυπτιακής φρουράς της πόλης.
Στα τέλη του 6ου και στις αρχές του 7ου αιώνα οι επιδιορθώσεις και οι ανακατασκευές των τειχών κρίθηκαν αναγκαίες μετά από τις επίμονες επιθέσεις και πολιορκίες από Αβάρους και Σλάβους. Πάντως τα τείχη έσωσαν την πόλη από τους Σλάβους κατ’ επανάληψιν εκείνη την περίοδο, ενώ τότε γεννήθηκε και ο θρύλος του Αγίου Δημητρίου ως προστάτη της πόλης καθόσον και στις 2 πολιορκίες των Σλάβων θεωρείται ότι έσωσε την πόλη, με την οπτασία του έφιππου Αγίου να εμψυχώνει τους υπερασπιστές.
Ο παρακάτω χάρτης βρίσκεται στο βιβλίο Περίπατοι στη Βυζαντινή Θεσσαλονίκη των Ε. Κουρτίδου – Νικολαΐδου και Α. Τούρτα, εκδ. ΚΑΠΟΝ
Οθωμανική περίοδος
Οι Τούρκοι κατέλαβαν την πόλη το 1430 και παρέμειναν εκεί για 5 σχεδόν αιώνες. Οι δικές τους προσθήκες στα τείχη ήταν ο σημερινός Λευκός Πύργος, στη βόρειο-δυτική πλευρά ο Πύργος Τριγωνίου και ο κεντρικός Πύργος στο Επταπύργιο. Πιθανόν είναι το εντυπωσιακότερο σημείο των τειχών και ένα από τα πιο πολυσύχναστα και δημοφιλή σε όλη τη Θεσσαλονίκη αποτελεί ο Πύργος του Τριγωνίου. Έχοντας κατασκευασθεί πιθανότατα στο δεύτερο μισό του 15ου αι μ.Χ. χρησιμοποιήθηκε ως οπλοστάσιο και πύργος πυροβολικού σε ένα από τα σημεία που θεωρούνται κρίσιμα για την αναμέτρηση πολεμικών ενεργειών.
Τα τείχη έχουν σχήμα τραπεζίου και η περίμετρος τους ήταν περίπου 7 χιλιόμετρα, σήμερα όμως έχουν περιοριστεί σε 3 χιλιόμετρα. Το ύψος τους κυμαίνεται από 8,30 έως 10,50 μέτρα. Ενισχυμένο κατά διαστήματα με πύργους και πύλες το τείχος ήταν διπλό τουλάχιστον στις πιο πεδινές περιοχές με το εσωτερικό κυρίως τείχος, το «ενδότερον» και το εξωτερικό «περιτείχιον» ή «προτείχισμα» ή «περίβολο» σε απόσταση 10 μέτρων. Το θαλάσσιο τμήμα του, μιας και όλη η σημερινή παλιά παραλία δεν υπήρχε και βρισκόταν στη θέση της τείχος, δεν είχε πύλες ενώ το τεχνητό λιμάνι του Μεγάλου Κωνσταντίνου ήταν εσωτερικό και για αυτό ήταν χτισμένα ένα χαμηλό τείχος προς την πόλη και ένας λιμενοβραχίονας, το «Τζερέμπουλον», προς την θάλασσα.
Η μόνη φωτογραφία της Θεσσαλονίκης με παραθαλάσσια τείχη -Από το 1860 Είναι πράγματι έτσι;
Ένας σημαντικός αριθμός επιπλέον αμυντικών κατασκευών και πύργων προστέθηκαν σε διαφορετικές περιόδους της ιστορίας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποτελούν το Επταπύργιο καθώς και ο Πύργος του Τριγωνίου, σε μικρή απόσταση από την ακρόπολη των τειχών. Μια σειρά από επιπλέον αμυντικούς πύργους με τετράγωνη, κυκλική ή πολυγωνική κατασκευή έχουν προστεθεί κατά μήκος της περιμέτρου των τειχών. Τα κάστρα της Θεσσαλονίκης έχουν μεγάλη ιστορία και πρέπει όλοι να τα επισκεφτούν.
2017-18
Συνέλεξαν, επέλεξαν και έγραψαν τις πληροφορίες οι μαθητές:
Αλεξανδρίδου Δήμητρα Α3
Τσακίρδαη Σοφία Α3
Παπαδημητρίου Παναγιώτης Α3
Οι πηγές των πληροφοριών αυτών είναι:
Parallaxi Magazine το σφραγισμένο σημείο της πόλης
Βικιπαίδεια Πύργος Τριγωνίου
inthessaloniki.com Βυζαντινά τείχη
