Με το ζόρι ενήλικας….
Η παιδικότητα είναι το σύνολο των ιδιοτήτων που χαρακτηρίζουν το παιδί, κυρίως η αγνότητα, η αθωότητα, η ειλικρίνεια, ο αυθορμητισμός και η ευπιστία.
Ζούμε στην εποχή της ταχύτητας και της βιασύνης. Ο ελεύθερος χρόνος τείνει να μειώνεται και για τους περισσότερους να είναι ένα είδος πολυτέλειας.
Μεγαλώνουμε μια γενιά από κουρασμένα παιδιά, φορτωμένα με υποχρεώσεις και στόχους.
Τι στερούνται τα παιδιά σήμερα;
- Το παιχνίδι στη φύση, τα ομαδικά παιχνίδια,τα δημιουργικά παιχνίδια, τα συμβολικά παιχνίδα, τα φανταστικά παιχνίδια
- Τον ουσιώδη και αρκετό χρόνο με τους γονείς, ώστε να πάρουν την αγάπη, να μάθουν τον διάλογο, τον δημιουργικό αντίλογο και όχι μόνο
- Το δικαίωμα του λάθους από το οποίο θα μάθουν το σωστό
Πολλές φορές οι γονείς είμαστε , άθελά μας, οι πρώτοι υπεύθυνοι στο να χάσει ένα παιδί γρήγορα την παιδικότητά του. Άγχος από το νηπιαγωγείο για το αν θα μάθει να γράφει και να διαβάζει, αν οι γνώσεις του θα είναι επαρκείς χρόνο με τον χρόνο, αν θα αποκτήσουν όσο περισσότερα εφόδια μπορούν, αγώνας για πολυάριθμες και χρονοβόρες εξωσχολικές δραστηριότητες. Και κάπως έτσι ξεκινάει η πλύση εγκεφάλου που κρατάει για όλο το υπόλοιπο της ζωής του.
Αν, όμως, εμείς οι γονείς θυμηθούμε τη δική μας παιδική ηλικία, θα δούμε πως σαν παιδιά παίρναμε τη ζωή όπως ερχόταν. Ζούσαμε το τώρα και ήμασταν σε εγρήγορση. Μεγαλώνοντας αρχίσαμε να γινόμαστε άκαμπτοι, στεγνοί και γκρίζοι. Γεμίσαμε εγωισμό, φόβους και καχυποψία. Μάθαμε να φυλακίζουμε τα όνειρά μας σε μια φυλακή, τίμημα ενός πολιτισμού που τείνει να μας μεγαλώσει.
Κι όμως αν θυμηθούμε πώς ήμασταν παιδιά, αν ξαναζήσουμε μέσα από την παιδικότητά μας, θα δούμε πως οι σκέψεις μας ξαφνικά απλοποιούνται, η ηρεμία επιστρέφει στην ψυχή μας, όλα αρχίζουν και αποκτούν χρώμα κι έτσι με τη σειρά μας θα μεγαλώσουμε τα δικά μας παιδιά.
Και κλείνω με ένα στίχο του Λ.Παπαδόπουλου
«Υπερασπίσου το παιδί,
γιατί αν γλιτώσει το παιδί,
υπάρχει ΕΛΠΙΔΑ!»
Το παιδί μας…ο καθρέφτης μας
Απλώνει τα μικρά του χεράκια και σου κάνει τη μεγαλύτερη και την πιο ειλικρινή αγκαλιά… σε κοιτάζει μέσα στα μάτια και ανακαλύπτεις όλον τον κόσμο… σου λέει σ΄αγαπώ και νιώθεις να πλημμυρίζεις από συναίσθημα…
ο μικρός αυτό ανθρωπος, ο πλούσιος σε συναισθήματα,κάνει τα πρώτα του βήματα στην αληθινή ζωή… απλώνει το μικρό του χέρι για να το εναποθέσει στο δικό σου μεγάλο, με εμπιστοσύνη, νιώθοντας ασφαλής, σίγουρος πως θα τον οδηγήσεις στα σωστά μονοπάτια…
Η ευθύνη σου μεγάλη, το ΄χεις καταλάβει?
Ο τρόπος ζωής σου παράδειγμα, η συμπεριφορά σου πρότυπο, οι οδηγιες σου ευαγγέλιο, όσο κι αν δυσκολεύεσαι να το πιστέψεις…
Δεν χρειάζεται να του μιλήσεις για σεβασμό… αν εσύ σεβεσαι τους άλλους, θα σέβεται κι εκείνο…
Αν εσύ μιλάς με ευγένεια, θα είναι ευγενικό κι εκείνο…
Αν εσύ λες μόνο την αλήθεια, θα είναι ειλικρινές κι εκείνο…
Αν εσύ είσαι δικαιος με τους άλλους και με τον εαυτό σου, θα μάθει να είναι δίκαιο κι εκείνο…
Αν εσύ έχεις υπομονή, θα έχει κι εκείνο…
Αν εσύ βοηθάς, στηρίζεις, συμπονάς, θα βοηθά, θα στηρίζει, θα συμπονά κι εκείνο…
Αν εσύ δίνεις αγάπη, θα δίνει κι εκείνο…
Αν εσύ μάχεσαι με αξιοπρέπεια για τη ζωή σου, θα γίνει κι εκείνο ενας μαχητής…. ένας μαχητής με αξίες, με ιδανικά που θα έχει φροντίσει τόσο πολύ τις ρίζες του δέντρου της ζωής του, ώστε μεγαλώνοντας τα κλαδιά του να γεμίσουν από τους καρπούς των αξιών του….
Βιβλίο, ένα παράθυρο στον κόσμο…
Η αξία της φιλαναγνωσίας είναι τεράστια, όπως αμέτρητα είναι και τα οφέλη της από την παιδική ακόμη ηλικία.
Μέσα σ΄ένα λογοτεχνικό βιβλίο, το παιδί θα βρει τον εαυτό του, θα ταυτιστεί με τον ήρωα, θ΄απαντήσει σε δικούς του φόβους, σε δικές του επιθυμίες, θα νιώσει πως δεν είναι μόνο του στα συναισθήματά του, θα επικοινωνήσει με την φαντασία του, με τα όνειρά του, θα ταξιδέψει…
Η φιλαναγνωσία δεν είναι μια έμφυτη τάση που ή την έχεις ή δεν την έχεις. Είναι μια λειτουργία που αποκτάται μετά από μια μακρόχρονη και συστηματική παιδεία. Η ανάγνωση παραμυθιών πριν τον ύπνο από τη βρεφική ακόμη ηλικία , εκπαιδεύει τον μικρό μελλοντικό αναγνώστη σε μία συνήθεια λογοτεχνικής καλλιέργειας. Το δικό μας, επίσης, προσωπικό παράδειγμα θα αποτελέσει το εφαλτήριο για τη δική του συμπεριφορά απέναντι στην ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων.
Η παιδική λογοτεχνία, ως καθαρή μορφή τέχνης, είναι επένδυση στη ζωή του παιδιού. Ως εναλλακτικό μέσο αγωγής, με τα θετικά πρότυπα των ηρώων που προβάλλει, ποτίζει την παιδική ψυχή με τις ανθρώπινες αξίες, με τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με την ειρήνη, την ελευθερία, το περιβάλλον, τα συναισθήματα..
Υπάρχουν παιδιά που ανυπομονούν να κατακτήσουν τον μηχανισμό της ανάγνωσης, μόνο και μόνο για να μπορέσουν να ταξιδέψουν στις σελίδες των βιβλίων μόνα τους. Η δυσκολία που αντιμετωπίζουμε κάποιοι είναι να πείσουμε τα παιδιά που η ανάγνωση ενος λογοτεχνικού βιβλίου έρχεται τελευταία στη λίστα των προτεραιότητων τους ή μπορεί να μην υπάρχει και καθόλου.
Πόσες φορές δεν βρεθήκαμε στη θέση να είμαστε έτοιμοι να ξεστομίσουμε εκείνο το θρυλικό “Ανοιξε επιτέλους και κανένα βιβλίο!!!!”
Το μεγαλύτερο σφάλμα μας είναι να σπρώχνουμε τα παιδιά στο διάβασμα υπό την επήρεια νεύρων ή με τη μορφή τιμωρίας. Το μυστικό είναι να προωθήσουμε το καταλληλο βιβλίο την καταλληλη στιγμή, σε κάποιες στιγμές χαλάρωσης, σε μια βόλτα στην έκθεση βιβλίου ή σ΄ένα οργανωμένο βιβλιοπωλείο, όπου το παιδί θα έχει τη δυνατότητα να έρθει από μόνο του σ΄επαφή με όποιο βιβλίο του προκαλέσει το ενδιαφέρον.
Ας το αφήσουμε να το ξεφυλίσσει, να το μυρίσει, να ρωτήσει, να χαζέψει, να ταξιδέψει μόνο του…..άλλωστε , σ΄αυτό το ταξίδι της ανάγνωσης ενός βιβλίου, ο καθένας μας ξεκινάει με διαφορετικές αποσκευές και επιστρέφει με διαφορετικές εικόνες….
Η Τέχνη του να χάνεις
Είναι όμορφο το συναίσθημα του νικητή, ποιος μπορεί να το αμφισβητήσει; Σε κάνει να νιώθεις δυνατός, ξεχωριστός, γεμάτος αυτοπεποίθηση, σε κάνει να στέκεσαι ένα σκαλί πάνω από τους άλλους…από την άλλη , πάλι, είναι βαρύ το φορτίο του ηττημένου…σε κάνει να νιώθεις, αδύναμος, λίγος, χάνεις την αυτοπεποίθησή σου…
Δυστυχώς, η ανάλυσή μας φτάνει ως εδώ, η σκέψη μας δεν μπορεί να πάει παραπέρα…πού;
Στο ότι μέσα απο τις ήττες μας μαθαίνουμε, μέσα από τις ήττες μας δυναμώνουμε για να φτάσουμε στον επιθυμητό μας στόχο.
Είμαστε λιγάκι απαίδευτοι στον τομέα αυτό. Αν σκεφτούμε πόσες στημένες “νίκες” χαρίζουμε στα παιδιά μας και πόσα στημένα “φλουριά” κερδίζουν καθε Πρωτοχρονιά, δεν θα΄πρεπε να παραξενευόμαστε γιατί υπάρχουν παιδιά που σ΄ένα ομαδικό παιχνίδι βάζουν τα κλάματα αν χάσουν…στο μυαλό τους ο στόχος είναι ένας : Η ΝΙΚΗ
Δεν χαίρονται καν το ίδιο το παιχνίδι, δεν ικανοποιούνται από τη διαδρομή, επιθυμούν το τέλος, το νικητήριο τέλος… πεισμώνουν, αρνούνται να βγουν απο το παιχνίδι και τελικά τα δάκρυα είναι η μόνη διέξοδος της συσσωρευμένης θλίψης τους.
Θέλει δουλειά για να μάθει κανείς την τέχνη του να χάνει, όμως αν συνειδητοποιήσει από μικρός πως κάθε προσπάθεια που ακολουθεί μια ήττα μας έχει καλύτερο αποτέλσμα απο την προηγούμενη, τότε σίγουρα κάποια στιγμή θα επικεντρώνεται στη χαρά του παιχνιδιού και όχι στο νικητήριο τέλος…
μαθαίνουμε να χάνουμε, μαθαίνουμε να χειροκροτούμε τον νικητή, μαθαίνουμε να χαιρόμαστε το παιχνίδι….
Βιβλιοπροτάσεις
Ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία που εξυμνούν την αγάπη, τη φιλία και την ευνωμοσύνη στον Θεό είναι της αγαπημένης μου συναδέλφου Στεφανίας Μπόμπη….“Ο Παράδεισος των ζώων”, εκδόσεις Οσελότος,
Επίσης αγαπημένα βιβλία με βαθιά νοήματα για τη ζωή ,την προσφορά και την αγάπη είναι και τα ακόλουθα:
Παρρησιακή ή διεκδικητική συμπεριφορά
Παρρησιακή συμπεριφορά ή αλλιώς πώς να διεκδικώ τα δικαιώματά μου χωρίς να καταστρατηγώ τα δικαιώματα του άλλου.
Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει το παιδί μας να παραπονιέται γιατί του πήραν τη σειρά στο κυλικείο; Πόσες φορές δεν έχουμε βρεθεί εμείς σ΄αυτήν τη θέση στην τράπεζα ή στο supermarket; Η αντίδρασή μας σε τέτοιου είδους συμπεριφορές δείχνει κάτα πόσο έχουμε αναπτύξει τη λεγόμενη παρρησιακή ή διεκδικητική συμπεριφορά.
Τι είναι, όμως, η παρρησιακή συμπεριφορά;
Είναι η ικανότητα του ανθρώπου να εκφράζει τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του χωρίς φόβο ή θυμό, με θάρρος και ειλικρίνεια χωρίς να καταστρατηγεί τα δικαιώματα των άλλων.
Όπως φαίνεται , η άσκηση της διεκδικητικής συμπεριφοράς από την παιδική ακόμη ηλικία είναι όχι απλώς κατάλληλη αλλά και συχνά απαραίτητη. Βοηθάμε τα παιδιά με κατάλληλες ασκήσεις – παιχνιδια να κατανοήσουν τον εαυτό τους και τους άλλους, να μάθουν να κάνουν ελεύθερες επιλογές, να αποκτήσουν αυτοεκτίμηση.
Ας δούμε πώς μπορεί να γίνει αυτό, αναφέροντας ενδεικτικά κάποιες προτάσεις:
- Παιχνίδια παντομίμας με τα συναισθήματα.
Η γλώσσα του σώματος είναι εξίσου σημαντική με την προφορική ομιλία, ίσως μάλιστα κάποιες φορές εκφράζει καλύτερα τα συναισθήματά μας.
- Η μαγική δύναμη της λέξης “ΟΧΙ”
Το παιδί μαθαίνει να καταπολεμά το φόβο του, βγαίνει από τη θέση της υποταγής και απενεχοποιεί τα θέλω του.
- Μιλάω για μένα και τα συναισθήματά μου.
Το παιδί κατανοεί πως τα συναισθήματα δεν χωρίζονται σε καλά και κακά, απλά υπάρχουν. Έτσι μαθαίνει να τα αναγνωρίζει και να οριοθετεί τη συμπεριφορά τη δική του και των άλλων.
- Παιχνίδια ρόλων.
πχ αγοράζω απο το κυλικείο του σχολείου και κάποιος παίρνει τη σειρά μου
μπαίνω στο τρενάκι για να βγω στην αυλή και κάποιος με σπρώχνει για να μπει πρώτος
- Ο μικρός μου εαυτός
Το παιδί μαθαίνει να μιλάει για τον εαυτό του, βρίσκει σε τι είναι καλό και τι μπορεί να καταφέρει.
Αυτά και πολλά άλλα, μέσα κι έξω από την τάξη, ενισχύουν την αυτοεκτίμηση του παιδιού, το βοηθούν να αποκτήσει εμπιστοσύνη στον εαυτό του , να κάνει ελεύθερες επιλογές, να δραπετεύει από το φόβο, τη συστολή ή και την υποταγή ακόμη και να ενδυναμώνει τον αυριανό ενήλικα.
Στα ίχνη της χαμένης φαντασίας
Πού πήγε , αλήθεια, η φαντασία των παιδιών;
Τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότερα είναι τα παιδιά που δυσκολεύονται να ενεργοποιήσουν τη φαντασία τους τόσο στη ζωγραφική όσο και στην προφορική έκφραση. Τυποποιημένα , σχεδόν, σχέδια ζωγραφικής, ένα σπιτάκι, ένα δέντρο, ένας ήλιος, άντε κι ένα παιδάκι πού και πού. Όαση σε έρημο κάποια ζωγραφιά που να απεικονίζει μία σκηνή φανταστική ή ακόμη και μια βιωματική ιστορία. Μετρημένες λέξεις και απίστευτη δυσκολία στη δημιουργία μιας φανταστικής ιστορίας συνθέτουν το σκηνικό της απουσίας της.
Κι όμως, παλαιότερα ασυγκράτητος ήταν ο λόγος των παιδιών της νηπιακής ηλικίας. Το μυαλό, αεικίνητο, σκαρφιζόταν απίθανες ιστορίες που σε άφηναν άφωνο, οι ζωγραφιές μπορεί να ήταν απαίδευτες γραμμές, αλλά στηρίζονταν απόλυτα στις “εξηγήσεις” των μικρών ζωγράφων.
Τι έγινε λοιπόν; Πού πήγε αυτή η αχαλίνωτη φαντασία των παιδιών;
Φοβάμαι πως εμείς ευθυνόμαστε γι αυτό. Βιαστήκαμε να τα μεγαλώσουμε τα παιδιά μας, να τα εντάξουμε στον κόσμο μας, στο πρόγραμμά μας, στις δουλειές μας. Χαλιναγωγήσαμε τη φαντασία των παιδιών για να την φέρουμε στα δικά μας μέτρα.
Παλαιότερα , ήταν οι γειτονιές που γέμιζαν χαρούμενες παιδικές φωνές, ήτανε οι γειτονιές που μεταμορφώνονταν σε κρησφύγετα πειρατών, σε παλάτια, σε οίκους μόδας, σε γήπεδα, σε σπιτικά.
Τώρα;
Στην καλύτερη των περιπτώσεων κάποιος παιδότοπος όπου το παιδί ΙΣΩΣ και να αλληλεπιδράσει με άλλα παιδιά χοροπηδώντας στα φουσκωτά και στη χειρότερη μπροστά από κάποια οθόνη.
Πώς, λοιπόν, είναι δυνατόν να συνεχίσει να είναι γόνιμη η φαντασία των παιδιών; Δεν βρίσκει πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθεί, δεν ποτίζεται για να μεγαλώσει, στεγνώνει, ξεραίνεται, χάνεται.
Ας βγάλουμε τα παιδιά μας έξω, στις γειτονιές και πάλι αν δεν γίνεται αυτό ας προσκαλέσουμε φίλους τους, ας ανοίξουμε το σπιτικό μας να γίνει για αυτούς ένα χωριό ινδιάνικο, ένα μαγαζάκι, ένα ιατρείο, ένα ωδείο, ένα εστιατόριο, ένα, ένα, ένα….χίλιες δυο ιδέες μπορεί να σκαρφιστεί το παιδικό μυαλό, αρκεί να του ανοίξουμε διάπλατα τα παράθυρα για να μπει το φως και ο καθαρός αέρας της φαντασίας…..
Το σωσίβιο της νηπιακής ηλικίας
Το βλέπεις να ΄ ρχεται κρατώντας σφιχτά στην αγκαλιά του ένα χιλιοπλυμένο, χιλιομπαλωμένο, χωρίς μορφή χνουδωτό αντικείμενο κι ενω εσύ χαμογελάς, αντικρύζεις το απολογητικό ύφος της μαμάς “ξέρετε, δεν μπορεί να το αποχωριστεί….θα μπορούσε μήπως….;”
Μα φυσικά, όχι μόνο μπορεί, αλλά και επιβάλλεται να το΄χει μαζί του εφόσον το έχει ανάγκη.
Αυτό το αρκουδάκι , το κουβερτάκι, το μαξιλαράκι, το πανάκι, το ο,τιδήποτε μαλακό που φέρει τη μυρωδιά της ασφάλειας του σπιτιού, τη μυρωδιά “μαμα” και στο οποίο έχει κοιμηθεί, έχει κλάψει, έχει ονειρευτεί, έχει παίξει, έχει βρει παρηγοριά το παιδί, είναι το σωσίβιό του στη θάλασσα του άγνωστου, στη θάλασσα της μοναξιάς που μπορεί να νιώσει, στη θάλασσα του φόβου που μπορεί να κολυμπήσει…
Μην αποπαίρνετε το παιδί αν έχει ένα τέτοιο αντικείμενο, μην βιάζεστε να το μεγαλώσετε, αφήστε το να το έχει και να χαίρεστε γι αυτό…να χαιρεστε γιατί η εγκατάλειψή του σηματοδοτεί και την απώλεια της παιδικότητας του…και όσο πιο νωρίς φύγει απο τον μαγικό κόσμο της παιδικότητας τόσο πιο πολλά χρωστούμενα θα έχει στην ενήλικη ζωή του στον ίδιο του τον εαυτό…..
Το τίμημα της τεχνολογίας για τη νηπιακή ηλικία
Δυσκολία στο να εκφράσουν τη σκέψη τους, δυσκολία στο να αφηγηθούν ένα δικό τους περιστατικό, δυσκολία στο να διηγηθούν μια ιστορία, δυσκολία στην ανάπτυξη μιας συζήτησης…. αυτές και αλλες πολλες δυσκολίες παρουσιάζονται τα τελευταία χρόνια στο λόγο των παιδιών και συμπεριλαμβανομένης και της δυσκολίας στην άρθρωση ή ακόμη και μιας γενικευμένης καθυστέρησης λόγου και ομιλίας, θα΄πρεπε να μας προβληματίσουν όλους….
δυστυχώς το τίμημα της τεχνολογίας ήταν πολύ βαρύ για τη νηπιακή ηλικία…έτοιμη εικόνα, έτοιμος ήχος, αντίπαλος χωρίς σάρκα και οστά, χωρίς φωνή , χωρίς αντίλογο, οδήγησαν τα παιδιά μας στη σιωπή…για να ΄χουμε εμείς “το κεφάλι μας ήσυχο”…
Ξεχάσαμε να μιλάμε με τα παιδιά μας, να μεταδίδουμε γνώσεις καθημερινές, όνειρα, αρχές και ιδανικά…ξεχάσαμε να παίζουμε μαζί τους για να τους μάθουμε κανόνες και όρια μέσω αυτού…
δώσαμε στα μικρά τους χεράκια αντικείμενα άψυχα κι εχασαν κι αυτά την ψυχή τους, έχασαν τη φαντασία τους, τη δημιουργικότητά τους, έχασαν την ικανότητα να επικοινωνούν…πόσο σημαντικό σ΄αυτή την ηλικία, εδραιώνει και την ενηλικη συμπεριφορά…
Παίξτε μαζί τους, δώστε τους μια μπάλα, μια κούκλα, την άμμο της παραλίας,τα χώματα της αυλής, προκαλέστε και προσκαλέστε τα στον μαγευτικό κόσμο του πραγματικού παιχνιδιού, της δια ζώσης αλληλεπίδρασης, πριν να είναι πολύ αργά….
