Κατάγεται από τη Θεσσαλία. Ήταν γιος της Τυρούς και του βασιλιά της Ιωλκού Κρηθέα. Είχε ένα δίδυμο αδερφό τον Πελία με τον οποίο φιλονίκησε για την εξουσία. Ο Πελίας επικράτησε, έγινε βασιλιάς της Ιωλκού και εκδίωξε τον αδερφό του από τη Θεσσαλία. Ο Νηλέας τότε με τους οπαδούς του κατέφυγε στην Αρήνη στον ξάδελφό του τον Αφαρέα. Αυτός τον φιλοξένησε και του παραχώρησε την δυτική παράκτια περιοχή του βασιλείου του, όπου ο Νηλέας κατέλαβε ή έχτισε την Πύλο. Παντρεύτηκε τη Χλωρίδα, κόρη του βασιλιά του Ορχομενού Αμφίονα, και απέκτησε 12 γιους, ανάμεσά τους ο Νέστορας και ο Περικλύμενος και μία κόρη την Πυρώ. Η Χλωρίδα ονομάστηκε έτσι («πράσινη») γιατί χλόμιασε από τον τρόμο της κατά τη σφαγή των αδερφών της από την Άρτεμη και τον Απόλλωνα.
Οι μύθοι σχετικά με τον Περιήρη και το Νηλέα ερμηνεύουν με ταξίδια, γάμους ηγεμόνων και ιδρύσεις πόλεων τη μετακίνηση Αχαϊών από τη Θεσσαλία στη Μεσσηνία. Την κάθοδο λαού από τη Θεσσαλία μαρτυρούν πολλά Μεσσηνιακά ονόματα τόπων, ποταμών και βουνών όπως Οιχαλία, Πάμισος, Ιθώμη που είναι ίδια με αντίστοιχα Θεσσαλικά ονόματα.
