«Διδαχή και φύσις παραπλήσιόν εστι. Η γαρ διδαχή μεταρυσμοί την φύσιν, μεταρυσμούσα δε φυσιοποιεί»
Παράλληλα με τη σωματική ανάπτυξη του ανθρώπου (την ανατροφή του) το πιο σημαντικό φαινόμενο στη ζωή του είναι η διαμόρφωση της συνείδησής του, η δυνατότητα να αντιλαμβάνεται τον κόσμο του, να ερμηνεύει γεγονότα, να εξηγεί φαινόμενα, να κατανοεί την πραγματικότητα, να αξιολογεί όσα συμβαίνουν γύρω του και τον προκαλούν για δράση ή αποχή, να αποφασίζει, να δρα, να γίνεται δημιουργός ζωής.
Αλλά πώς διαμορφώνεται αυτή η συνείδηση, κέντρο της ανθρώπινης ύπαρξης;
Έγραψε σχετικά ο Δημόκριτος (απόσπ. 33): «Διδαχή και φύσις παραπλήσιόν εστι. Η γαρ διδαχή μεταρυσμοί την φύσιν, μεταρυσμούσα δε φυσιοποιεί» (=Η διδασκαλία και οι φυσικές καταβολές του ανθρώπου είναι παράγοντες ισοδύναμοι στην οικοδόμηση της προσωπικότητας του ανθρώπου. Γιατί
η διδασκαλία μεταρρυθμίζει ή αναδομεί τη φύση και με αυτή την αναδόμηση του δημιουργεί καινούργια φύση).