Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Μηχανισμοί Υποστήριξης
Γράφει η Junior Ambassador Θεοδώρα Αρβανίτη
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξασφαλίζει συντονισμένη προσέγγιση για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών, αλλά και άλλων συνθηκών έκτακτης ανάγκης. Οι μηχανισμοί αυτοί ενεργοποιούνται, όταν οι χώρες αδυνατούν να αντιμετωπίσουν μόνες τους τις συνθήκες που προκύπτουν. Σε αυτή την περίπτωση απευθύνονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση ζητώντας βοήθεια. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενεργοποιεί μία σειρά από Μηχανισμούς και η ενεργοποίηση αυτή γίνεται διαδοχικά.
Όταν οι συνθήκες που προκύπτουν υπερβαίνουν τις ικανότητες της χώρας που πλήττεται, τότε ζητάει βοήθεια από τον Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τον Οκτώβριο του 2001 η Ευρωπαϊκή Ένωση θέσπισε τον μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας που στοχεύει στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών και των 10 συμμετεχόντων κρατών (Αλβανία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Ισλανδία, Μολδαβία, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία, Νορβηγία, Σερβία, Τουρκία και Ουκρανία) για τη βελτίωση της πρόληψης, της ετοιμότητας και της αντιμετώπισης καταστροφών.
Ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει καίριο ρόλο στον συντονισμό των δράσεων για την αντιμετώπιση καταστροφών παγκοσμίως καλύπτοντάς το 75% περίπου του χρηματικού κόστους. Το 2021 ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας ανταποκρίθηκε σε 112 αιτήματα για βοήθεια και το 2022 έδρασε σε 106 περιπτώσεις.
Πώς λειτουργεί, λοιπόν, ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας; Όταν συμβαίνει μία καταστροφή εντός ή εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η πληγείσα χώρα ζητά βοήθεια από τον Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας. Ο Μηχανισμός ενεργοποιείται. Τα κράτη-μέλη και τα συμμετέχοντα κράτη προσφέρουν βοήθεια, σε ανθρώπινο δυναμικό και εξοπλισμό. Ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας συντονίζει και διανέμει τη βοήθεια. Μπορεί, επιπλέον, να αποστείλει και ομάδα ειδικών. Η βοήθεια διανέμεται και οι ειδικοί επιστρέφουν.
Κατόπιν ενεργοποιείται το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Έκτακτων Αναγκών που είναι ο πυρήνας του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα και συντονίζει την παροχή βοήθειας στις πληγείσες χώρες. Το Κέντρο παρέχει βοήθεια μετά από σχετικό αίτημα των εθνικών αρχών ή των Ηνωμένων Εθνών σε χώρες τόσο εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και εκτός.
Η βοήθεια του Κέντρου περιλαμβάνει είδη πρώτης ανάγκης, εμπειρογνωσία, ομάδες πολιτικής προστασίας και ειδικό εξοπλισμό. Τα κράτη μέλη διαθέτουν στο Κέντρο ένα απόθεμα βοήθειας το οποίο διαχειρίζεται άμεσα και αποτελεσματικά, όταν τεθεί ανάγκη.
Το κέντρο διατηρεί ανοιχτή επικοινωνία με τις αρχές της πολιτικής προστασίας κάθε κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δύναται με τον τρόπο αυτό να υπάρχει ανταλλαγή πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο και ως εκ τούτου άμεση αντίδραση, κατάλληλα ανταποκρινόμενη στις συνθήκες ανάγκης. Το 2021 η Ευρωπαϊκή Ένωση ενίσχυσε το Κέντρο αναβαθμίζοντας τόσο τις επιχειρησιακές του δυνατότητες όσο και τις δυνατότητές του στην ανάλυση, την παρακολούθηση, τη διαχείριση πληροφοριών και την επικοινωνία.
Σε περίπτωση που η κατάσταση έκτακτης ανάγκης απαιτεί επιπλέον βοήθεια παρεμβαίνει το RescEU, που είναι ένας ευρωπαϊκός φορέας που σχηματίστηκε το 2019, για να αναβαθμίζει τον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να ενισχύσει την προστασία των πολιτών από καταστροφές και κινδύνους (δασικές πυρκαγιές, επιδημίες, πλημμύρες, καταιγίδες, σεισμοί, ανθρωπογενείς καταστροφές). Το rescEU αποτελεί μια κοινή δεξαμενή μέσων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιμετώπιση των καταστροφών, ως μια λύση ύστατης ανάγκης. Η συγκρότηση του rescEU είναι ζωτικής σημασίας, καθώς η κλιματική αλλαγή αναμένεται να επιδεινώσει τις φυσικές καταστροφές.
Το rescEU είναι ένα NEO σύστημα πολιτικής προστασίας πλήρως χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση και διαχειριζόμενο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι χώρες μοιράζονται τις εθνικές τους στρατηγικές πρόληψης και ετοιμότητας, για να επιτρέψουν τον εντοπισμό και αντιμετώπιση πιθανών κενών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμπληρώνει τις εθνικές ικανότητες αντίδρασης και χρηματοδοτεί το σύστημα προστασίας.
Το RescEU περιλαμβάνει στόλο πυροσβεστικών αεροσκαφών και ελικοπτέρων, αεροσκάφη ιατρικής εκκένωσης, απόθεμα ιατρικών ειδών και νοσοκομείων που μπορούν να αντιμετωπίσουν έκτακτες ανάγκες, καταφύγια, μέσα μεταφοράς και εφοδιαστικής και στοιχεία ενεργειακού εφοδιασμού. Το rescEU λειτουργεί με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Όσον αφορά τις πυρκαγιές, Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί τον πυροσβεστικό στόλο του rescEU. Μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές που δοκίμασαν ιδιαίτερα τη Νότια Ευρώπη, το rescEU ενισχύεται, έτσι ώστε να διαθέτει ολοένα και περισσότερα εναέρια μέσα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εργάζεται για τη στελέχωση του στόλου και από μεσαία αμφίβια αεροσκάφη και ελικόπτερα.
Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δύνανται να προειδοποιούν, να ανταλλάσσουν πληροφορίες και να συντονίζουν τις εθνικές τους δράσεις, προκειμένου να αντιμετωπίσουν διασυνοριακές απειλές έγκαιρα, αποτελεσματικά και με ασφάλεια. Το σύστημα ανήκει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Έκτακτων Αναγκών διαχειρίζεται την πλατφόρμα
Στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών βοηθάει και η υπηρεσία Copernicus που είναι ένα από τα διαστημικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο στοχεύει στην παροχή πλήρους, δωρεάν και ανοιχτής πρόσβασης δεδομένα και πληροφορίες για τον πλανήτη και το περιβάλλον του βάσει δορυφορικής γεωσκόπησης και επιτόπιων (μη διαστημικών) αναλύσεων δεδομένων.