Βίταλα

Το χωριό Βίταλα βρίσκεται περίπου 5 χιλιόμετρα δυτικά της Κύμης και αποτελείται από 640 μόνιμους κατοίκους.

Είναι κτισμένο στoυς πρόποδες των βουνών Ορτάρι και Αλοκτερή, σε υψόμετρο 240 μέτρων, σ’ ένα καταπράσινο τοπίο, γεμάτο δέντρα και ιδιαίτερα συκιές.

Η κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η γεωργία. Τα προϊόντα που παράγονται ως επί το πλείστον, είναι τα γευστικότατα κεράσια και τα περίφημα σύκα της περιοχής Το Βίταλο κατάφυτο από συκεώνες συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής.Τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκε στο χωριό , από τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Περιφέρειας Κύμης, μονάδα αποξήρανσης επεξεργασίας των σύκων, τα οποία διατίθενται στην αγορά με την ονομασία «Σύκα Κύμης».

Στην είσοδο του χωριού, και συγκεκριμένα στον οικισμό «Καζάρμα» , βρίσκεται η είσοδος της πρώτης στοάς λιγνιτωρυχείων της Κύμης που ξεκίνησαν το 1834 και η οποία αποκαλείται «στοά του Όθωνα».

Στην πρόσφατα ανακαινισμένη πλατεία του χωριού , ο επισκέπτης αντικρίζει τον επιβλητικό καθεδρικό ναό του χωριού , το ναό του Αγίου Νικολάου και Κων/νου και Ελένης. Πρόκειται για μία πέτρινη εκκλησία χτισμένη τον 18 αιώνα με την περίφημη πέτρα Βιτάλου.

Σημείο αναφοράς ο παραδοσιακός πέτρινος νερόμυλος στην περιοχή Μουρές, απομεινάρι της εποχής που το νερό αποτελούσε την κινητήρια δύναμη για το άλεσμα των καρπών της γης θυμίζοντας μας ένα πολιτισμό της χρηστικότητας και της αισθητικής ισορροπίας που ήκμασε για πολλούς αιώνες στην ελληνική ύπαιθρο.

Η περιοχή χαρακτηρίζεται από τις φυσικές πηγές με τα κρυστάλλινα νερά τους, τόσο στις Μουρές όσο και στην Περικοπία, την πλούσια βλάστηση στις ρεματιές με τα πανύψηλα πλατάνια και τα πυκνά φυλλώματα. Θα μπορέσει ο επισκέπτης να επισκεφτεί τα αρκετά μεταβυζαντινά εξωκλήσια της περιοχής, τους Αγ. Απόστολους, την Αγ. Αικατερίνη, τον Αγ. Μανδήλιο .
Στην περιοχή Παναγίτσα ή διαφορετικά Aγιος Μανδήλιος υπάρχουν τα απομεινάρια από το επιβλητικό Ενετικό κάστρο, που είχε κτιστεί στα χρόνια της Δυτικής κυριαρχίας, το οποίο και αποδεικνύει και τη σημασία της ευρύτερης περιοχής.

Το έντονο ωραιογραφικό ανάγλυφο της διαδρομής από το χωριό προς τον κάμπο θα γοητεύσει τον επισκέπτη, μιας και η φύση έχει σταθεί αρκετά γενναιόδωρη στα Βίταλα. Η θέα του λιμανιού της Κύμης καθώς και του Αιγαίου είναι καταπληκτική.

0 Τσίλαρος και τα θαψά είναι δύο κόλποι στα βόρεια του χωριού με πολύ καθαρή αμμουδιά και νερά κατάλληλα για κολύμπι.
Η παραλία του Τσιλάρου απέχει από τον κεντρικό δρόμο περίπου 5 χμ. και ο δρόμος είναι ομαλός χωματόδρομος. Είναι πανέμορφη παραλία με άσπρο βότσαλο και γαλαζοπράσινα πεντακάθαρα νερά. Οι κατάφυτες πλαγιές του βουνού φτάνουν ως το κύμα. Η παραλία έχει βόρειο προσανατολισμό και το χειμώνα η μανία του Αιγαίου πλημμυρίζει την παραλία, φτάνοντας το νερό πολλές φορές ως τον δρόμο και τα λιγοστά σπιτάκια . Σπαρμένα βράχια στην αμμουδιά αλλά και στη θάλασσα, χωρίζουν της ακτή σε μικρότερες απομονωμένες παραλίες, όπως αυτή του Καλαμιού. Προσφέρουν τη σκιά τους στους κολυμβητές, ρομαντικές βαρκάδες και ευχάριστες προκλήσεις.
Η παραλία του Θαψά βρίσκεται μετά από αυτήν του Τσιλάρου. Είναι πολύ κλειστός κόλπος με προσανατολισμό προς τη Δύση και έχει άσπρο ψιλό βότσαλο. Είναι ήρεμος και δεν επηρεάζεται από κανένα άνεμο. Η καθαρή Θάλασσα, το πράσινο τοπίο τα πολλά ψάρια που μπορεί εύκολα κάποιος να πιάσει, υπόσχονται στον επισκέπτη αξέχαστες διακοπές.

Τα βίταλα διαθέτουν εξαιρετικές ταβέρνες, όπου επισκέπτης μπορεί να δοκιμάσει παραδοσιακές γεύσεις και να προμηθευτεί παραδοσιακά προϊόντα εξαιρετικής ποιότητας (σύκα, κεράσια, ζυμαρικά, αμυγδαλωτά). Στιγμές χαλάρωσης απολαμβάνεις συντροφιά με ένα καφέ και γλυκό του κουταλιού στα καφενεία στην πλατεία των Βιτάλων, στις Μουρές κάτω από τα πλατάνια αγναντεύοντας τα βουνά.
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και κυρίως στα πλαίσια των θρησκευτικών εορτών της Παναγίας, οργανώνονται πλήθος πολιτιστικών εκδηλώσεων, με αποκορύφωμα την Γιορτή Σύκου στις 16 Αυγούστου.

Στο Βίταλο δεν είναι δύσκολο να συνδυάσεις την ομορφιά με την παράδοση, το μέλλον με την ιστορία, τη μορφολογία του με την ψυχοσύνθεση των ανθρώπων του. Η όλη φυσιογνωμία του χωριού με τους καθαρούς δρόμους, τα παραδοσιακά σπίτια με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και τη διακόσμηση στους τοίχους, στις κεραμοσκεπές, στα πορτοπαράθυρα και στα μπαλκόνια, τα γραφικά περιβόλια, τα καλλιεργήσιμα χωράφια με συκιές, κερασιές, ελιές, ικανοποιεί αισθητικά και ευφραίνει ψυχικά τον κάθε επισκέπτη.
Οι άνθρωποι του Βιτάλου είναι ζεστοί και απίστευτα φιλόξενοι. Δεν θα νιώσετε σε καμιά στιγμή ότι είστε επισκέπτες, αλλά θα σας δοθεί η εντύπωση, ότι βρίσκεστε ανάμεσα σε φίλους και γνωστούς από χρόνια.

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ “ΒΙΤΑΛΟ”

Δεν είναι εύκολη η ετυμολογία του τοπωνυμίου. Έτσι σε συνδυασμό με την διαπιστωμένη απουσία βασικών ιστορικών στοιχείων για το χωριό, οδηγούμαστε υποχρεωτικά σε μια ανιχνευτική προσέγγιση των ετυμολογικών προτάσεων που έχουν γίνει μέχρι σήμερα.

Α. Συσχέτιση με το επίθετο της ιταλικής «vitale», λατινικά «vitalis», που σημαίνει «ζωτικός». Η ετυμολογία από το vitale δεν οδηγεί σε κάτι νοηματικά απαράδεκτο καθώς η οχύρωση που βρίσκεται κοντά στο Βίταλο (Άγιος Μανδήλιος) ήταν, τουλάχιστον στα χρόνια της δυτικής κυριαρχίας, ζωτικής σημασίας για την άμυνα ολόκληρης της κοιλάδας του Καστροβαλά.
Β. Συσχέτιση με το ουσιαστικό της ιταλικής «vitello», λατινικά «vitulluo» και «vitulus», που σημαίνει μοσχάρι. Η συσχέτιση αυτή φέρνει στον νου το παλιότερο, άγνωστης προέλευσης, παρατσούκλι των κατοίκων του χωριού: «βοϊδόσκαρες», σημασία που συνδέεται προφανώς με εκτροφή βοοειδών.

Ωστόσο παρατηρούμε ότι τόσο η σημασία όσο και η μορφή της λέξης vitello παραπέμπουν σε μια αρχαιότερη, αν και σπάνια, λέξη της ελληνικής (μάλιστα της αιολικής διαλέκτου σύμφωνα με τον ιστορικό Π. Καρολίδη): στη λέξη «Ιταλός» (αρχικός τύπος Fιταλός) που σημαίνει τον ταύρο. Εφόσον το F των προκλασσικών ελληνικών αλφαβήτων προφερόταν όπως το σημερινό β, η λέξη που αναφέρουμε αρχικά προφερόταν: βιταλός. Είναι φανερό ότι αυτή η μορφή βρίσκεται πολύ κοντά στη μορφή του σημερινού τοπωνυμίου αν μάλιστα λάβουμε υπ’ όψιν μας και την τάση του ιδιώματος για αναβίβαση του τόνου.

Βέβαια η πιο γνωστή σημασία του «Ιταλός» προσδιορίζει τον κάτοικο της Ιταλίας. Ο Π. Καρολίδης θεωρεί ότι ετυμολογικά το «Ιταλός» (ο κάτοικος της Ιταλίας) ανάγεται στο αιολικό «Fιταλός». Το έγκυρο λεξικό Liddell-Scott στο λήμμα «Ιταλός» αναφέρει ότι όπως λέγεται, από την ελληνική λέξη (Fιταλός) αποκλήθηκε Ιταλία η χώρα.

Θα μπορούσε λοιπόν να υποτεθεί μια ιστορική σύνδεση ανάμεσα στα τοπωνύμια Βίταλο και Ιταλία; Προκαταρκτικά ας ειπωθεί ότι μια τέτοια σύνδεση, εκ των πραγμάτων, θα στηρίζεται αποκλειστικά σε λογικές σκέψεις πάνω σε ιστορικά γεγονότα γενικότερου χαρακτήρα και όχι σε συγκεκριμένη ιστορική και αρχαιολογική τεκμηρίωση. Προϋποθέτει επίσης την παραδοχή ότι η Ευβοϊκή Κύμη συμμετείχε πράγματι στον Β’ αποικισμό και ότι υπήρξε συνιδρύτρια πόλη με την Χαλκίδα, της αποικίας Κύμη στην Ιταλική Καμπανιά.