Οξύλιθος

Χωριό της επαρχίας Καρυστίας του νομού Ευβοίας. Βρίσκεται στο Β.Α. άκρο της επαρχίας και αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα της Κύμης. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της Καρυστίας και όλου του νομού. Κάτοικοι: 1600. ‘Έχει τις ρίζες του στην κλασσική και βυζαντινή εποχή.

Τα μικρά βυζαντινά εκκλησάκια του 1) Άγιος Νικόλαος 2) Παναγία Χατηριάνισσα 3) Αγία Άννα 4) Μονή Μάτζαρη, κατά το Νικόλαο Καλογερόπουλο, Δρα της Σχολής Καλών Τεχνών και Προϊστ. Γραμμάτων και Τεχνών του Υπουργείου Παιδείας “περιέχουν τας δοκιμωτάτας και υπερόχους τοιχογραφίας ου μόνον της Εύβοιας αλλά και της Ελλάδας καθόλου. “

Εκτός αυτών υπάρχουν και άλλοι μικροί ναοί που έχουν χαρακτηριστεί βυζαντινοί άνευ τοιχογραφιών το έτος 1927 από τον Παντελή Γεωργ. Ζωγράφο, τον ατίμητο ιεροφάντη της Βυζαντινής αγιογραφίας και Τέχνης, πτυχιούχο της Σχολής Καλών Τεχνών και του Πολυτεχνείου του Κιέβου. Είναι οι εξής: Ι) Άγιος Δημήτριος συνοικισμού Ψιθιάνων 2) Αγία Τριάδα Παλαιοκάστρι 3) Μεταμόρφωση Σωτήρος Μονής Μάτζαρη.

Δικαίως από τους ειδικούς το χωριό αυτό θεωρείται ο Μυστράς της Εύβοιας.
Στην ευρύτερη περιοχή της σύγχρονης Κύμης, μεταξύ Στομίου και Αυλωναρίου, υψώνεται ο λόφος Βιγλατούρι Οξυλίθου, με θέα στη θάλασσα, δίπλα στον ποταμό Μανικιά (τον αρχαίο Αχελώο) και στο μέσον μιας εύφορης πεδιάδας. Η ευνοϊκή θέση του προσήλκυσε τους ανθρώπους από την απώτατη αρχαιότητα ως και τα ρωμαϊκά χρόνια, όπως αποκάλυψαν τα λείψανα άλλων εποχών. Λίγο χαμηλότερα από την κορυφή του λόφου, στη νοτιοδυτική πλευρά του, που είναι πιο υπήνεμη και ευκολότερη στην πρόσβαση, εντοπίστηκε γεωμετρικός οικισμός, πιθανότατα τειχισμένος, όπως αφήνουν να εννοηθεί κάποια κατάλοιπα τα οποία ακόμη δεν έχουν ερευνηθεί. Η χρήση του χώρου μέσα στους αιώνες είναι εμφανής, παρόλες τις καταστροφές που έχουν επέλθει από το χρόνο και τις ανθρώπινες παρεμβάσεις.
Η θέση ήταν κατοικημένη από την τελική νεολιθική έως το τέλος της μυκηναϊκής περιόδου. Ανάμεσα στα ευρήματα της προϊστορικής εποχής σημαντική είναι η αποκάλυψη κτιρίων της Μεσοελλαδικής εποχής με βιοτεχνικές εγκαταστάσεις (π.χ. κεραμεικούς κλιβάνους).

Εχει αποκαλυφθεί ωοειδές κτίριο των γεωμετρικών χρόνων, που απέδωσε πλούσια κεραμεική, η οποία χρονολογείται περί το 750 π.Χ.. Λείψανα του οικισμού απλώνωνται γύρω από το κτίριο και προς όλες τις πλευρές του λόφου.
Η σημασία των ανασκαφών στο Βιγλατούρι είναι πολύ μεγάλη. Τα ευρήματα είναι τα πρώτα της Γεωμετρικής εποχής που βρίσκονται στην περιοχή της Κύμης.
Η Έφη Σαπουνά – Σακελλαράκη είχε δημοσιεύσει το 1984 άρθρο της στην Αρχαιολογική εφημερίδα, στο οποίο υποστήριζε ότι όντως υπήρχε η αρχαία ελληνική πόλη Κύμη -που αναφερόταν από αρχαίους συγγραφείς ως μητρόπολη της ιταλικής Κύμης- παρά την αντίθετη άποψη ότι η ιταλική Κύμη ήταν αποικία της αιολικής Κύμης, καθώς μέχρι τότε δεν είχε βρεθεί κανένα αντίστοιχο αρχαιολογικό εύρημα.

Το 1994 η Εφη Σαπουνά – Σακελλαράκη εντόπισε στο λόφο Βιγλατούρι τα πρώτα ευρήματα που μαρτυρούσαν την ύπαρξη της αρχαίας πόλης. Ένα χρόνο αργότερα ήλθε στην επιφάνεια ένα ωοειδές κτίριο, το οποίο περιείχε πολλά και σημαντικότατα ευρήματα. Η ανασκαφή, που συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια, έφερε στο φως ένα ολόκληρο οικισμό με σπίτια, ιερά, πλατείες, δρόμους, τάφους και άλλες σημαντικές μαρτυρίες.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το ιδιότυπο “χαλκιδικό” αλφάβητο, στο οποίο το Σ γραφόταν ως C, το Δ ως D, το Ξ ως Χ, το Ρ ως R και το Υ ως U, εξήχθη από τους Ευβοείς αποίκους στην Ιταλία, για να αποτελέσει αργότερα το λατινικό αλφάβητο. Την άποψη αυτή ενισχύει και ένα ποτήρι του 8ου αιώνα, προερχόμενο από την ευβοϊκή αποικία των Πιθηκουσών (Ischia) στην Ιταλία, γνωστό ως “ποτήρι του Νέστορα”, το οποίο φέρει εγχάρακτη επιγραφή με “χαλκιδικούς” χαρακτήρες. Πρόκειται μάλλον για την αρχαιότερη ελληνική επιγραφή που βρέθηκε ποτέ στη δύση.

Το δημοτικό διαμέρισμα Οξυλίθου περιλαμβάνει τους οικισμούς Οξύλιθος, Κάμπος, Κληματάρι, Μεσονήσι, Παραλία, και Μονή Μάντζαρη.
Ο οικισμός απλώνεται αμφιθεατρικά στη νότια ελαιόφυτη πλαγιά του βουνού Οξύλιθος και νότιά του ρέει ο ποταμός Μανικιώτης. Βρίσκεται 13 χιλιόμετρα νότια της Κύμης.
Η γεωλογική σύσταση του βουνού, στο οποίο δεσπόζει η γραφική εκκλησία της Ευαγγελίστριας, αποτελείται από ηφαιστειογενή υλικά που προέρχονται από ηφαίστειο που ήταν ενεργό κατά τους μεταλπικούς χρόνους.