- Ανάλυση του περιεχομένου
Οι μαθητές/τριες θα προσεγγίσουν το κείμενο ως ιστορική πηγή ώστε να αντλήσουν χρήσιμα συμπεράσματα σχετικά με τη λειτουργία της Δικαιοσύνης σε απολυταρχικά/συγκεντρωτικά/τυραννικά καθεστώτα. Μέσα από τη διασαφήνιση των εννοιών της Δημοκρατίας, της Ολιγαρχίας και της Τυραννίας και την κριτική των επιχειρημάτων διά των οποίων αρθρώνεται η γλώσσα της εξουσίας, οι μαθητές/τριες θα διαπιστώσουν πως διαχρονικά σε ανώμαλες πολιτικές συνθήκες παρατηρούνται φαινόμενα δικών πολιτικής σκοπιμότητας, όπου εξωθεσμικοί παράγοντες, λ.χ. παρακρατικοί μηχανισμοί, παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξολόθρευση των αντιφρονούντων.
Επιπλέον, θα αναζητήσουν στο Διαδίκτυο οποιοδήποτε στοιχείο τούς είναι χρήσιμο για να κατανοήσουν σε βάθος το κείμενο και να αποκτήσουν τις κατάλληλες αναπαραστάσεις.
- Οργάνωση τάξης
Για τις ανάγκες του σεναρίου οι μαθητές/τριες χωρίστηκαν σε ομάδες και εργάστηκαν και στη σχολική τάξη και στο χώρο της βιβλιοθήκης (της συγκεκριμένης σχολικής μονάδας), όπου υπάρχουν πέντε υπολογιστές και μεγάλα τραπέζια που προσφέρονται για ομαδική εργασία. Οι μαθητές/τριες αποφάσισαν εντός της ομάδας ποια δύο μέλη της θα ασχολούνταν με την αναζήτηση πληροφοριών και την καταχώριση των στοιχείων στον υπολογιστή. Οι προβολές στην ολομέλεια έγιναν στον ίδιο χώρο με τη βοήθεια του βιντεοπροβολέα.
- Διδακτικές προσεγγίσεις και στρατηγικές
Η διδασκαλία οργανώνεται ομαδοκεντρικά και οι μαθητές/τριες εμπλέκονται στην αναζήτηση και τη σύνθεση του υλικού με εποικοδομητικό τρόπο, ενώ ο ρόλος του/της διδάσκοντος/ουσας είναι διευκολυντικός και οργανωτικός – απολύτως σύμφωνα προς τις σύγχρονες θεωρίες για τη διδασκαλία και τη μάθηση.
- Περιγραφή σεναρίου
Η εκπόνηση του σεναρίου ξεκινά με τη σύνδεση με τα προηγούμενα με τη χρήση του λογισμικού «Περιπλάνηση στο χωροχρόνο», το οποίο με εξαιρετικό τρόπο προσφέρει στα παιδιά το απαραίτητο χωροχρονικό πλαίσιο. Στη συνέχεια γίνεται ο χωρισμός των ομάδων και η ανάληψη των ρόλων μεταξύ των μελών. Όλες οι ομάδες κατευθύνονται στην αναζήτηση του κειμένου στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα (http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?t=395), όπου βρίσκουν και δύο μεταφραστικές δοκιμές. Το αποθηκεύουν στον υπολογιστή τους για να προχωρήσουν οι εργασίες.
Οι «κυνηγοί των λέξεων» έχουν ως καθήκον να ξεχωρίσουν πάνω στο κείμενο τις ρηματικές ενέργειες και τα δρώντα υποκείμενα (να εντοπίσουν ρήματα, απαρέμφατα, μετοχές, να τα εντάξουν σε πίνακες στο Word και να ξεχωρίσουν τα ρήματα σε παρελθοντικούς και παροντικούς χρόνους).Επίσης εντοπίζουν τις δευτερεύουσες προτάσεις και τα είδη τους για να κατανοήσουν την πορεία της σκέψης του Ξενοφώντα κατά την ιστορική αφήγηση αλλά και των πρωταγωνιστών, όταν αρθρώνουν τα επιχειρήματά τους.
Όλη αυτή η διαδικασία συντελεί στον αρχαιοελληνικό γραμματισμό αλλά, πέραν αυτού, αξιοποιείται για τη διάγνωση της δομής του κειμένου ώστε να ξεχωρίσουν τα τμήματα της ιστορικής αφήγησης, της μίμησης (πού και ποιος μιλά) και μάλιστα να εντοπίσουν τον ίδιο τον Ξενοφώντα μέσα στους ομιλητές του αποσπάσματος, πράγμα πρωτόγνωρο για τα δεδομένα της ιστορικής αφήγησης. Θα χρωματίσουν με διαφορετικό χρώμα τον ευθύ λόγο των πρωταγωνιστών ώστε να φαίνεται ανάγλυφα πάνω στο κείμενο η έκταση του λόγου καθενός από τους πρωταγωνιστές.
Στη συνέχεια οι κυνηγοί θα δώσουν στην ομάδα των ιστορικών τη δομή του κειμένου και, με βάση τις ρηματικές ενέργειες και τα δρώντα υποκείμενα, θα πρέπει αυτοί να δομήσουν περίληψη και να αποφανθούν πάνω στη λειτουργία του συνδυασμού της αφήγησης, της μίμησης και του διαλόγου προς την κατεύθυνση του δημοσιογραφικού λόγου του Ξενοφώντα.
Οι ιστορικοί έχουν ως καθήκον τους, αφού κάνουν περίληψη του κειμένου, να εντοπίσουν τα πραγματικά γεγονότα και να τα ξεχωρίσουν από τα σχόλια του Ξενοφώντα (σε δύο στήλες). Έτσι θα αντιληφθούν ανάγλυφα τον τρόπο που δομείται μια ιστορική αφήγηση και θα αντιληφθούν πώς υπεισέρχεται η οπτική γωνία και η ιδεολογία του ιστορικού στο σώμα του κειμένου, στη σκιαγράφηση των χαρακτήρων και στην περιγραφή και αιτιολόγηση των γεγονότων.
Οι δικηγόροι έχουν ως καθήκον τους να καταγράψουν τα επιχειρήματα των πρωταγωνιστών, του Κριτία και του Θηραμένη, και να τα αξιολογήσουν. Καθοδηγούνται ως προς αυτό από το βιβλίο της Νεοελληνικής Γλώσσας που βρίσκουν στην ψηφιακή βιβλιοθήκη του ΥΠΔΒΜ και ειδικότερα στο κεφάλαιο το σχετικό με τους τρόπους και τα μέσα της πειθούς και την αξιολόγηση του επιχειρήματος. Επίσης θα χρειαστεί να αποφανθούν πάνω στον τρόπο που δομείται και εκφέρεται ο λόγος της εξουσίας και να το συσχετίσουν με τα ευρήματα της ομάδας των Γλωσσολόγων σχετικά με τη διάκριση των όρων Δημοκρατία, Ολιγαρχία και Τυραννία.
Οι γλωσσολόγοι, έχοντας στη διάθεσή τους λεξικά έντυπα και ηλεκτρονικά (Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα), αναζητούν συγκεκριμένους όρους μέσα από το κείμενο ώστε να διαφωτισθεί το νόημά του και να δουν την αλλαγή ορισμένων σημασιών από την αρχαία ελληνική στη σημερινή μορφή της ελληνικής γλώσσας (π.χ. εγχειρίδιο, προστάτης, εστία, κρίση). Επιπλέον, έχουν στη διάθεσή τους σε ψηφιακή μορφή το βιβλίο της Γ΄ Γυμνασίου «Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή» και μπορούν να πάρουν χρήσιμα στοιχεία σχετικά με τα πολιτεύματα. Ακόμη, έχουν ως έργο τους την καταγραφή δικανικών λέξεων και φράσεων του κειμένου.
Οι ερευνητές θα ερευνήσουν στο Διαδίκτυο για να εντοπίσουν υλικό σχετικά με το Βουλευτήριο, τους πρωταγωνιστές Κριτία και Θηραμένη, το κώνειο και τον κότταβο (π.χ. στον δικτυακό τόπο του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού –http://www.ime.gr/chronos/05/gr/society/symposion_kotabbos.html μπορούν να βρουν στοιχεία για τον κότταβο, έτσι ώστε να αποκωδικοποιήσουν το χιουμοριστικό σχόλιο του Θηραμένη). Επίσης θα αναζητήσουν στα λεξικά της Πύλης την έννοια του παρακράτους, ώστε να αντιληφθούν τη διαφορά μεταξύ θεσμικών και εξωθεσμικών παραγόντων και μηχανισμών, και επιπλέον σε μηχανές αναζήτησης θα ερευνήσουν με κατάλληλες λέξεις-κλειδιά για άλλες παρωδίες δίκης στην ελληνική Ιστορία με ανάλογη δράση του παρακράτους, ώστε να αντιληφθούν ότι ανάλογα φαινόμενα παρατηρούνται σε ταραγμένες πολιτικά περιόδους και συνθήκες.
Αφού έχουν ολοκληρώσει όλες οι ομάδες το έργο τους, στην ολομέλεια γίνεται περιήγηση μέσω του προγράμματος του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού «Περιήγηση στην αρχαία Αγορά της Αθήνας», μία τρισδιάστατη προσομοίωση της αρχαίας Αγοράς και των κτιρίων της που λειτουργεί μέσω του Google Earth, και θα δουν το χώρο όπου πραγματοποιήθηκε η δίκη του Θηραμένη και ιδιαιτέρως τα ξύλινα κιγκλιδώματα όπου στεκόντουσαν οι νεαροί παρακρατικοί με τα μαχαίρια. Έτσι, νοερά και με τη βοήθεια της Τεχνολογίας, θα μεταφερθούν στο χώρο των γεγονότων και θα αποκτήσουν πλήρη εποπτεία των όσων διάβασαν στο κείμενο.
Τέλος, γίνεται παρουσίαση των εργασιών των ομάδων και εξάγονται τα συμπεράσματά τους. Καθ’ όλη τη διάρκεια της εκπόνησης του σεναρίου ο/η εκπαιδευτικός παίζει συντονιστικό και οργανωτικό ρόλο ενώ ταυτόχρονα παίζει συμβουλευτικό και διευκολυντικό ρόλο στη διαδικασία της μάθησης. Οι ψηφιακοί πόροι χρησιμοποιούνται όπου ακριβώς είναι απαραίτητοι και πάντως η όλη εργασία εκτελείται στο χώρο της Βιβλιοθήκης του σχολείου, ώστε να χρησιμοποιούνται και τα βιβλία και οι ψηφιακοί πόροι και να γίνεται σαφές στα παιδιά ότι μια σοβαρή εργασία απαιτεί και βιβλιογραφικά δεδομένα και πληροφορίες από το Διαδίκτυο. Ο υπολογιστής αξιοποιείται ως περιβάλλον εργασίας με την έννοια της διευκόλυνσης για την εύρεση της πληροφορίας και της καταχώρισης και επεξεργασίας δεδομένων ώστε να προκύψει το τελικό προϊόν σε ηλεκτρονική μορφή. Τα δύο λογισμικά (Περιπλάνηση στο χωροχρόνο και Περιήγηση στην Αρχαία Αγορά) βοηθούν τα παιδιά να κατακτήσουν οπτικά τη χωροχρονική διάσταση και να μεταφερθούν στο περιβάλλον όπου συνέβησαν τα ιστορικά γεγονότα.
