Οι Σλάβοι, που οι βυζαντινές πηγές αποκαλούν: Σκλαβηνούς, Σθλαβηνούς, Σκλάβους και Σθλάβους, χωρίζονται στους Ανατολικούς (: Ρώσους, Λευκορώσους, Ουκρανούς), στους Δυτικούς (: Πολωνούς, Τσέχους, Σλοβάκους) και στους Νότιους Σλάβους των Βαλκανίων (: Σλοβένους, Κροάτες, Σέρβους, Βουλγάρους).
Οι Σλάβοι, που ήρθαν και παρέμειναν μόνιμα στον πελοποννησιακό χώρο, αλλά και σε άλλες ελλαδικές περιοχές, όπως στη Μακεδονία, τη Θράκη, τη Θεσσαλία. την Ήπειρο, την Ακαρνανία, την Αττική και αλλού, ήταν λαός γεωργικός και ποιμενικός, τον οποίον χαρακτήριζε η μόνιμη εγκατάσταση. Η καύση των νεκρών, η χειροποίητη κεραμική, η πασσαλόπηκτη ημιυπόγεια οικία, η λεγόμενη poluzemljanka, που αποτελείται από έναν τετράγωνο χώρο σκαμμένον μέσα στη γη, του οποίου η ξύλινη στέγη εφάπτεται στην επιφάνεια του εδάφους, καθώς και η καλλιέργεια της γης με τη μέθοδο της διά πυράς εκχέρσωσης (: slush and burn) είναι κοινά στοιχεία γιο όλον το σλαβικό κόσμο κατά την πρώιμη περίοδο της ιστορίας του. Αξίζει να σημειωθεί εδώ – έστω και με κάποια επιφύλαξη – ότι μερικά από τα πρώτα σλαβικά τοπωνύμια της Πελοποννήσου προέρχονται από τη σημασιολογική σφαίρα της διά πυράς εκχέρσωσης, και σχηματίστηκαν – ίσως – κατά την πρώιμη άφιξη στην περιοχή Σλάβων, που αναζητούσαν εγκαταλειμμένες και χέρσες γαίες για καλλιέργεια.
Πυρήνας της πρωτοσλαβικής κοινωνίας ήταν η πατριαρχική οικογένεια, που αργότερα απαντά στις πηγές με τον όρο Zadrouga. Οι Σλάβοι που εγκαταστάθηκαν στον πελοποννησιακό χώρο προτιμούσαν ως τόπους διαμονής τις κοιλάδες των ποταμών όπως την Ολυμπία, ή περιοχές κοντά σε έλη, σε υψώματα ή πλαγιές βουνών. Απέφευγαν, στην αρχή τουλάχι- στον, να κατοικήσουν σε ανοικτές πεδιάδες ή στις ακτές κοντά στη θάλασσα. Ο Σλάβος έπηλυς καλλιεργούσε τη γη με τα ίδια αγροτικά εργαλεία που χρησιμοποιούσε και ο γηγενής Έλληνας γεωργός της βυζαντινής υπαίθρου. Έλληνες και ξενόφερτοι αγρότες είχαν μια κοινή μοίρα, καθώς βάσιζαν την ύπαρξη και την ευημερία τους στην ευφορία των αγρών και στην εύνοια της φύσης, που προσπαθούσαν, να δαμάσουν. Η σβάρνα, το αγροτικό αυτό εργαλείο που χρησιμοποιείται για το σπάσιμο των σβώλων της οργωμένης γης. ήταν ασφαλώς γνωστό στον βυζαντινό αγρότη πολύ πριν από την έλευση των Σλάβων. Ο βωλοκόπος, όπως ονομάζεται Ελληνικά η σβάρνα, ήταν ευρύτατα γνωστός στον ελληνορωμαϊκό κόσμο, αφού μάλιστα έχουν σωθεί και περιγραφές του σε γεωπονικά συγγράμματα. Στην εξελιγμένη μορφή του ήταν ένα ορθογώνιο ξύλινο πλαίσιο, στο οποίο είχαν προσαρμοσθεί χοντροί κώνοι από μέταλλο. Η φωνητική μορφή με την οποία είναι απολιθωμένος ο όρος ως γλωσσικό δάνειο στην Ελληνική, μαρτυρεί ότι η λέξη πέρασε στη γλώσσα μας πριν από τις αρχές του 8ου αιώνα, προτού δηλαδή συντελεσθεί η μετάθεση των υγρών συμφώνων στις σλαβικές γλώσσες.
Τα σλαβικά τοπωνύμια του πελοποννησιακού χώρου δείχνουν – κυρίως – ένα λαό γεωργικό. Τα περισσότερα έχουν σχέση με την ονοματοθεσία του χώρου που ζούσαν, αν δηλαδή ο τόπος τους ήταν πετρώδης (όπως οι Καμενιάνοι Καλαβρύτων), βαλτότοπος ή άνυδρος, δασώδης (όπως η Παλιομπουκοβίνα Ηλείας, κοντά στο δάσος της Κάπελης), βοσκοτόπι ή γεμάτος ιτιές (όπως το Βελβίσκον-Βελβίτσι Πατρών), αν έχει υποστεί εκχέρσωση διά πυράς (όπως η Τοπόριστα και το Ζυγοβίστι Αρκαδίας) ή αν έχει άφθονα πηγαία ύδατα (όπως το Σοποτό Καλαβρύτων). Εξετάζοντας λοιπόν τη σλαβική διείσδυση και παρουσία στην Πελοπόννησο κατά τους μέσους χρόνους, ας δούμε τι στοιχεία μας παρέχουν, εκτός από τα σλαβικά τοπωνύμια, οι ιστορικές πηγές, δηλαδή τα κείμενα, καθώς και τα αρχαιολογικά ευρήματα.
Ο σταδιακός εξελληνισμός των σλαβικών πληθυσμών που εγκαταστάθηκαν σε πελοποννησιακά εδάφη συντελέστηκε με τη βοήθεια της Εκκλησίας, που φρόντισε για τον εκχριστιανισμό τους, αλλά και της Πολιτείας, που, με την ανοχή της, τους στρατολογούσε στο βυζαντινά στρατό ως μισθοφόρους, αξίωνε απ’ αυτούς την αναγνώριση της εξουσίας τον Βυζαντινού αυτοκράτορος, την εκπλήρωση των φορολογικών τους υποχρεώσεων και επέβαλλε καταστολή κάθε ανταρσίας.
Πηγή: Άρθρο από το περιοδικό “Αρχαιολογία και Τέχνες” της αρχαιολόγου κ. Α.Μουτζάλη
