Στην Καλαβρία, στο πιο απομονωμένο και φτωχό κομμάτι της Νότιας Ιταλίας, στο βουνό Ασπρομόντε, οι κάτοικοι μιλούν μια αρχαία ελληνική δωρική γλώσσα, τα γκρεκάνικα. Πάνω στο βουνό Ασπρομόντε, την άγρια και τραχιά απόληξη της οροσειράς των Απένιννων που σμίγει με την απέναντι μανιασμένη Αίτνα στη Γαιτανωτή ακτή της Σικελίας, υπάρχει μια «Ελλάδα» που η καρδιά της χτυπάει έξω από τα δικά της όρια.

Στο Ασπρομόντε το κλίμα είναι μεσογειακό. Οι βροχές αρχίζουν το Σεπτέμβρη, διαρκούν ως το Μάρτη, αλλά τα τελευταία χρόνια βρέχει και το καλοκαίρι. Στα ψηλώματα χιονίζει συχνά και ο χειμώνας είναι βαρύς, υγρός με δυνατούς ανέμους και καταιγίδες. Αντίθετα, το καλοκαίρι είναι καυτό και σε μερικά μέρη πνιγηρό. ‘Οταν το αγεράκι από τη Μεσόγειο ανεβάζει το λίβα της Αφρικής, καίει και τα πανύψηλα δένδρα πάνω στα Ασπρομοντέζικα δάση. Όταν όμως φυσάει ο μπάτης, το καλοκαίρι στο Ασπρομόντε το κλίμα γίνεται δροσερό και ευχάριστο.

Τα περισσότερα γκρεκοχώρια πάνω στο βουνό Ασπρομόντε αντικρίζουν τον Αμμεντολέα, το χείμαρρο, στην κοίτη του οποίου μοιάζει να κυλά ασήμι χάρη στο φως του ήλιου. Το ποτάμι αυτό, που αναφέρεται και στα αρχαία κείμενα, πηγάζει απ’ την ψηλότερη κορφή του Ασπρομόντε, το Μοντάλτο και στην αρχαιότητα ήταν ήταν πλωτό μέχρι το χωριό Αμμεντολέα. Κάθε χειμώνα, όπως όλα τα καλαβρέζικα ποτάμια, ο Αμμεντολέα φουσκώνει καθώς κατεβαίνει προς τη θάλασσα. Τότε κατεβάζει χώματα από τα βουνά, καθιστώντας το έδαφος γόνιμο για μικρό χρονικό διάστημα που οι χωρικοί επωφελούνται, για να καλλιεργήσουν. Αλλά, όταν βρέξει και φουσκώσει ο Αμμεντολέα, οι πλημμύρες σαρώνουν τα χωράφια των φτωχών αμμεντολέζων, καταπίνουν εκτάσεις ολόκληρες καλλιεργημένες και παρασέρνουν τις σοδιές. Όπως και νάναι όμως ο Αμμεντολέα είναι πολύτιμος θησαυρός για το Ασπρομόντε.

Ακολουθώντας το χείμαρρο Αμμεντολέα, ξεκινώντας από τη Μπόβα Μαρίνα, την αμμουδερή νοτιοανατολική παραλία, ο ταξιδιώτης θα γνωρίσει τα χωριά του Ασπρομόντε, τα γκρεκοχώρια. Ανηφορίζοντας το δρόμο προς Βορρά, παράλληλα στο ποτάμι, σου χαμογελάνε οι πικροδάφνες σαν ροζ νυφούλες πάνω στις «νασίδες», τις ξέρες δηλαδή στην ποταμίσια κοίτη. Δεξιά κι αριστερά του φιδίσιου δρόμου, μια αλυσίδα από βουνοκορφές μοιάζει να κοροϊδεύει τους αγρότες κάθε φορά που πασχίζουν να στεριώσουν τα χωραφάκια τους στα χαμηλά. Όσο και να βάζουν φράχτες οι αγρότες, πάλι το χειμώνα ο Αμμεντολέα θα τους ρίξει με τα χώματα και τις λάσπες που κατεβάζει. Συνεχίζοντας τον ανηφορικό δρόμο βλέπεις χωριουδάκια με ολοκάθαρες αυλές, με κρεμασμένα σκόρδα, κρεμμύδια, πιπεριές. Στα δεξιά σου, μόλις αχνοφαίνεται το χωριό Μπόβα. Πάνω στο φαλακρό βουνό, κρεμμασμένη σαν μια αετοφωλιά ανάμεσα στα σύννεφα, η Μπόβα σου τραβάει την προσοχή, αλλά δεν ξεχωρίζεις αν είναι σπίτια ή καστέλο αυτά που διακρίνεις. Πιο ψηλά, οι εντυπωσιακοί βραχώδεις σχηματισμοί δίνουν απερίγραπτη ομορφιά στο τοπίο. Ένας τεράστιος βράχος σε σχήμα τράγου έδωσε τ’ όνομά του στο χωριό Ρόκα ντι Τράγο. Ανεβαίνοντας για το Ροχούδι συναντάς καστανιές. Παραπάνω, στις πιο ψηλές κορυφέ του Ασπρομόντε, τα σκοτεινά πευκοδάση, οι οξυές και τα πανύψηλα έλατα προκαλούν δέος στον ταξιδιώτη.

Οι πανέμορφες εναλλαγές του τοπίου του Ασπρομόντε δε γέννησαν μεγάλους ζωγράφους. Ωστόσο, οι έλληνες κάτοικοι είχαν ζωγραφίσει την άγρια φύση και το σκληρό πάλεμα για επιβίωση χρησιμοποιώντας την ελληνική γλώσσα. Η πανάρχαια γλώσσα που γινόταν τραγούδι με γλυκόπικρους, αλλά και χαρούμενους ρυθμούς, νανουρίσματα και μοιρολόγια, τραγούδια της χαράς και της αγάπης, εξακολουθεί να ακούγεται στο Ασπρομόντε ακόμη και σήμερα και κρατά ζωντανή την παράδοση.

Διασκευή από το βιβλίο της Ανζέλ Μεργιανού «Ταξιδεύοντας στα Ελληνόφωνα χωριά της Κάτω Ιταλίας».

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α 1 Να δώσετε τίτλο στο κείμενο. (1 μονάδα)

Α 2 Να περιγράψετε σε μια παράγραφο 10 περίπου σειρών το τοπίο που παρουσιάζει το κείμενο που διαβάσατε. (2 μονάδες)

Β 1. Να επισημάνετε τα δομικά συστατικά της 4^ης παραγράφου. Αν λείπει κάποιο μέρος, να το αναφέρετε. (1,25 μονάδες)

Β 2. Να γράψετε τον πλαγιότιτλο όλων των παραγράφων (1,25 μονάδες)

Γ 1 Να αναγνωρίσετε το χρόνο των παρακάτω ρημάτων που είναι υπογραμμισμένα και μέσα στο κείμενο: αρχίζουν, θα γνωρίσει, έδωσε, είχαν ζωγραφίσει, γινόταν. (1,5 μονάδα)

Γ 2 Να εντοπίσετε μέσα στο κείμενο ένα άρθρο, ένα ουσιαστικό, ένα επίθετο, ένα ρήμα και να το γράψετε στην κόλλα σας. (1 μονάδα )

Δ Να αναγνωρίσετε τη συντακτική λειτουργία υπογραμμισμένες των υπογραμμισμένων λέξεων. (2,5 μονάδες)

Το Ασπρομόντε είναι η άγρια και τραχιά απόληξη των Απέννινων.

Τα περισσότερα γκρεκοχώρια του Ασπρομόντε, αντικρίζουν τον Αμμεντολέα, το χείμαρρο.

Ε. Σε κείμενο 2-3 παραγράφων που θα αναρτηθεί σε ιστολόγιο με ταξιδιωτικές εντυπώσεις να περιγράψετε τη θέα που αντικρίζατε κατά τη διάρκεια μιας διαδρομής με μέσο συγκοινωνίας της επιλογής σας. Σκεφτείτε τι βλέπατε, τι ακούγατε, τι μυρίζατε, τι σκεφτόσασταν, τι αισθανόσασταν, τι φανταζόσασταν (10 μονάδες)