Η φιλαναγνωσία δεν είναι έμφυτη ιδιότητα, αλλά είναι επίκτητη και καλλιεργείται, όταν ο έντυπος λόγος γίνει οικείος στο άτομο από την πιο νεαρή ηλικία. Ως γονείς καλλιεργούμε τη φιλαναγνωσία στη μικρή ηλικία των παιδιών. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι τα βιβλία που εκδίδονται για παιδιά 2-5 ετών είναι ίσως τριπλάσια από αυτά για 6-12! Ας δούμε, όμως, το ρόλο του βιβλίου στη ζωή του παιδιού σε κάθε ηλικία και πώς μπορούμε ως γονείς να συμβάλλουμε στο να αγαπήσει το παιδί μας το διάβασμα.
Στο δημοτικό: Όταν πάει ένα παιδί στο δημοτικό, έχουμε την αντίληψη ότι πλέον είναι δικό του θέμα να διαβάσει βιβλία, γιατί γνωρίζει πλέον ανάγνωση. Κι όμως, η αναγνωστική διαδικασία είναι μια διαδικασία που πρέπει να γίνεται με αφοσίωση και αυτοσυγκρότηση και αυτό είναι πολύ δύσκολο για τα παιδιά του δημοτικού.
Ως γονείς, είναι μέσα στους ρόλους μας να βοηθάμε το παιδί μας να ανεξαρτητοποιηθεί στην ανάγνωση και την κατανόηση του κειμένου σταδιακά. Τα παιδιά αρχίζουν να μαθαίνουν να διαβάζουν και μέσα από τη διαδικασία της ανάγνωσης αισθάνονται χαρά. Μπορούν να αντιληφθούν σταδιακά τη λογική αλληλουχία καθώς και το νόημα στην εξέλιξη της ιστορίας που διαβάζουν, ενώ όσον αφορά τη θεματολογία των βιβλίων που προτιμούν, αυτή διαμορφώνεται με κεντρικό άξονα την καθημερινότητά τους, όπως το σχολείο, η οικογένεια, οι φίλοι κ.ά. Στο τέλος αυτής της ηλικιακής περιόδου τα παιδιά στρέφουν το ενδιαφέρον και σε άλλα βιβλία πέραν των εικονογραφημένων, κατά βάση όμως ζητούν πολύ έντονα να ξαναδιαβάσουν γνωστά τους βιβλία, καθώς μέσα από τις επαναληπτικές αναγνώσεις αισθάνονται συναισθηματική ασφάλεια, ισορροπία και αυτοεπιβεβαίωση.
Στο γυμνάσιο: Στο γυμνάσιο μπορεί να συνειδητοποιήσουμε ως γονείς ότι το παιδί μας δε διαβάζει βιβλία. Εκεί αρχίσουμε να πιέζουμε και να αγχωνόμαστε κυρίως γιατί πιστεύουμε ότι η φιλαναγνωσία είναι απαραίτητη για τη σχολική επιτυχία. Υπάρχει όμως σίγουρος τρόπος για να μάθουν τα παιδιά να αγαπούν το βιβλίο; Στην πραγματικότητα, κυριαρχούν διάφοροι μύθοι που απαντούν στο πώς διαμορφώνεται μια φιλοαναγνωστική συμπεριφορά στα παιδιά. Αν και τα ερευνητικά αποτελέσματα συγκλίνουν στην άποψη ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα οικογενειακό περιβάλλον με αναγνωστικά ερεθίσματα τείνουν να υιοθετούν φιλαναγνωστικές συμπεριφορές, η πραγματικότητα δείχνει ότι αυτό δεν ισχύει απόλυτα. Πολλές είναι οι περιπτώσεις παιδιών τα οποία, βλέποντας τους γονείς τους να διαβάζουν, είτε λόγω προσωπικής επιλογής είτε διότι αποτελεί κομμάτι της δουλειάς τους, εκλαμβάνουν την ανάγνωση ως μια συμπεριφορά που ανήκει αποκλειστικά στους γονείς και όχι στα ίδια. Σημαντικό είναι τα παιδιά να εκλαμβάνουν το διάβασμα όχι ως μια ακόμα σχολική υποχρέωση, αλλά ως ελεύθερη επιλογή, που τους προσφέρει απόλαυση. Μέσα από την ανάγνωση τα παιδιά ταυτίζονται με τους ήρωες και τις ηρωίδες, τους ακολουθούν στα ταξίδια τους και βλέπουν να ανοίγουν μπροστά τους παράθυρα στον κόσμο. Παράλληλα, εκτός από τις φανταστικές αφηγήσεις και τα ιστορικά μυθιστορήματα, τα παιδιά αυτής της ηλικίας ελκύονται και από αφηγήσεις αυτοβιογραφικού τύπου.
Στο λύκειο: Στα παιδιά λυκείου το θέμα της φιλαναγνωσίας μάς κάνει ως γονείς “γραφικούς”. Στις σύγχρονες κοινωνίες είναι δύσκολη η πάλη ανάμεσα στο βιβλίο και στην τεχνολογία, όμως πάντα υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι δημιουργούν τις προϋποθέσεις εκείνες στους εφήβους που τους κάνουν να αφεθούν στην αγκαλιά ενός βιβλίου και να βιώσουν την αίσθηση ότι το διάβασμα δεν είναι μόνο ένα πεδίο σχολικής επίδοσης. Οι παράγοντες ενίσχυσης και προώθησης της φιλαναγνωσίας προέρχονται τόσο από τα άτυπα περιβάλλοντα ανάγνωσης, όπως είναι η οικογένεια, οι παρέες συνομηλίκων και οι λέσχες ανάγνωσης, όσο και από τα τυπικά, δηλαδή τις βιβλιοθήκες και το σχολείο. Κατά πλειοψηφία, τα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί διδάσκουν τα παιδιά κυρίως το πώς να διαβάζουν και όχι το πώς να αγαπήσουν το διάβασμα. Για να δημιουργήσουμε το σύγχρονο κριτικό αναγνώστη, είναι απαραίτητη η προσωπική επιλογή του τι θα διαβάσει και ποια προσωπική του περιέργεια θα καλύψει. Η γενιά των γονέων αγαπά τη μυρωδιά του βιβλίου. Τα παιδιά της εφηβείας αγαπούν την τεχνολογία και, ίσως, το ηλεκτρονικό βιβλίο. Τα βιβλία είναι για τους εφήβους καταφύγια ονείρων, φόβων, επιθυμιών και ιδεών και πρέπει να τους δοθεί η ευκαιρία να τα ανακαλύψουν σε όποια μορφή τους βολεύει. Κάθε βιβλίο που φτάνει στα χέρια μας είναι φίλος γενναιόδωρος, πιστός και πολύ βολικός!
Ποτέ δε ζητά κάτι, ενώ εκείνος πάντα μας δίνει ό,τι έχει, όποτε το ζητήσουμε. Αν δεν τον θέλουμε, περιμένει στο ράφι υπομονετικά. Αν τον καλέσουμε, έρχεται αμέσως. Κι είναι τόσο μικρός, που χωράει στη σάκα μας ή στη βαλίτσα μας όταν πάμε ταξίδι”.
