ΕΝΟΤΗΤΑ 13: Δάμων και Φιντίας

4 Μαΐου 2025 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

ΚΕΙΜΕΝΟ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

ΠΗΓΗ:https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/oles%20oi%20metafraseis%20a.htm

Διονυσίου τυραννοῦντος Φιντίας τις Πυθαγόρειος	Όταν ασκούσε την εξουσία ο Διονύσιος, κάποιος Φιντίας Πυθαγόρειος,
ἐπιβεβουλευκὼς τῷ τυράννῳ,	που είχε συνωμοτήσει εναντίον του άρχοντα,
μέλλων δὲ τῆς τιμωρίας τυγχάνειν,	και επρόκειτο να τιμωρηθεί,
ᾐτήσατο παρὰ τοῦ Διονυσίου χρόνον	ζήτησε χρόνο από τον Διονύσιο,
εἰς τὸ πρότερον ἂ βούλεται διοικῆσαι·	για να τακτοποιήσει προηγουμένως τις υποθέσεις του·
δώσειν δ’ ἔφησεν ἐγγυητὴν τῶν φίλων ἕνα.	και είπε ότι θα δώσει για εγγύηση ένα φίλο του.
Τοῦ δὲ δυνάστου θαυμάσαντος, εἰ τοιοῦτός ἐστι φίλος	Κι επειδή ο άρχοντας απόρησε αν υπάρχει τέτοιος φίλος
ὃς ἑαυτὸν εἰς τὴν εἱρκτὴν ἄντ’ ἐκείνου παραδώσει,	που θα δεχτεί να φυλακιστεί αντί για εκείνον,
προεκαλέσατό τινα τῶν γνωρίμων ὁ Φιντίας,	ο Φιντίας προσκάλεσε κάποιον από τους φίλους του,
Δάμωνα ὄνομα, Πυθαγόρειον φιλόσοφον,	που ονομαζόταν Δάμων και ήταν Πυθαγόρειος φιλόσοφος,
ὃς ἔγγυος εὐθὺς ἐγενήθη.	ο οποίος μπήκε αμέσως εγγυητής του.
Τινὲς μὲν οὖν ἐπῄνουν τὴν ὑπερβολήν	Μερικοί λοιπόν, επαινούσαν την υπερβολή
τῆς πρὸς τοὺς φίλους εὐνοίας,	της αγάπης προς τους φίλους,
τινὲς δὲ τοῦ ἐγγύου προπέτειαν καὶ μανίαν κατεγίνωσκον.	κάποιοι όμως καταλόγιζαν επιπολαιότητα και παραφροσύνη στον εγγυητή.
Πρὸς δὲ τὴν τεταγμένην ὥραν ἅπας ὁ δῆμος συνέδραμεν,	Την καθορισμένη ώρα όλος ο λαός συγκεντρώθηκε
καραδοκῶν εἰ φυλάξει τὴν πίστιν Φιντίας.	περιμένοντας με αγωνία αν ο Φιντίας τηρήσει την υπόσχεσή του.
Ἤδη δὲ τῆς ὥρας συγκλειούσης Φιντίας ἀνελπίστως	Και όταν πια πλησίαζε η ώρα, ο Φιντίας ανέλπιστα
ἐπὶ τῆς ἐσχάτης τοῦ χρόνου ῥοπῆς δρομαῖος ἦλθε.	ήρθε τρέχοντας την τελευταία στιγμή.
Θαυμάσας οὖν ὁ Διονύσιος	Ο Διονύσιος, λοιπόν, από θαυμασμό
ἀπέλυσεν τῆς τιμωρίας τὸν ἐγκαλούμενον	απάλλαξε από την τιμωρία τον κατηγορούμενο
καὶ παρεκάλεσε τοὺς ἄνδρας	και ζήτησε από τους (δύο) άνδρες
τρίτον ἑαυτὸν εἰς τὴν φιλίαν προσλαβέσθαι.	να τον δεχτούν ως τρίτο μέλος της φιλίας τους.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

Απαρέμφατα και μετοχές ενεργητικής φωνής βαρύτονων ρημάτων

Εκτός από τις εγκλίσεις, το ρήμα σχηματίζει δύο ονοματικούς τύπους, το απαρέμφατο και τη μετοχή.

α. Το απαρέμφατο

Καταλήξεις απαρεμφάτων βαρύτονων ρημάτων στην ενεργητική φωνή

	ενεστώτας	μέλλοντας	αόριστος	παρακείμενος
φωνηεντόληκτα	-ειν τοξεύειν	-σειν τοξεύσειν	-σαι τοξεῦσαι	-κέναι τετοξευκέναι
ουρανικόληκτα	-ειν πράττειν	-ξειν πράξειν	-ξαι πρᾶξαι	-χέναι πεπραχέναι
χειλικόληκτα	-ειν γράφειν	-ψειν γράψειν	-ψαι γράψαι	-φέναι γεγραφέναι
οδοντικόληκτα	-ειν πείθειν	-σειν πείσειν	-σαι πεῖσαι	-κέναι πεπεικέναι

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Το απαρέμφατο του αορίστου δεν παίρνει αύξηση (όπως και οι εγκλίσεις του ίδιου χρόνου πλην της οριστικής).
Το απαρέμφατο του παρακειμένου διατηρεί τον αναδιπλασιασμό, π.χ. βε-βουλευκέναι, τε-θαυμακέναι, ἐ-σκευακέναι.
Το απαρέμφατο ενεστώτα του ρ. εἰμὶ είναι: εἶναι.

β. Η μετοχή

Καταλήξεις μετοχών βαρύτονων ρημάτων στην ενεργητική φωνή

	ενεστώτας	μέλλοντας	αόριστος	παρακείμενος
φωνηεντόληκτα	-ων, -ουσα, -ον ὁ τοξεύ-ων ἡ τοξεύ-ουσα τὸ τοξεῦ-ον	-σων, -σουσα, -σον ὁ τοξεύ-σων ἡ τοξεύ-σουσα τὸ τοξεῦ-σον	-σας, -σασα, -σαν ὁ τοξεύ-σας ἡ τοξεύ-σασα τὸ τοξεῦ-σαν	-κώς, -κυῖα, -κός ὁ τετοξευ-κώς ἡ τετοξευ-κυῖα τὸ τετοξευ-κός
ουρανικόληκτα	-ων, -ουσα, -ον ὁ πράττων ἡ πράττουσα τὸ πρᾶττον	-ξων, -ξουσα, -ξον ὁ πράξων ἡ πράξουσα τὸ πρᾶξον	-ξας, -ξασα, -ξαν ὁ πράξας ἡ πράξασα τὸ πρᾶξαν	-χώς, -χυῖα, -χός ὁ πεπραχώς ἡ πεπραχυῖα τὸ πεπραχός
χειλικόληκτα	-ων, -ουσα, -ον ὁ γράφων ἡ γράφουσα τὸ γράφον	-ψων, -ψουσα, -ψον ὁ γράψων ἡ γράψουσα τὸ γράψον	-ψας, -ψασα, -ψαν ὁ γράψας ἡ γράψασα τὸ γράψαν	-φώς, -φυῖα, -φός ὁ γεγραφώς ἡ γεγραφυῖα τὸ γεγραφός
οδοντικόληκτα	-ων, -ουσα, -ον ὁ πείθων ἡ πείθουσα τὸ πεῖθον	-σων, -σουσα, -σον ὁ πείσων ἡ πείσουσα τὸ πεῖσον	-σας, -σασα, -σαν ὁ πείσας ἡ πείσασα τὸ πεῖσαν	-κώς, -κυῖα, -κός ὁ πεπεικώς ἡ πεπεικυῖα τὸ πεπεικός

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Η μετοχή του αορίστου δεν παίρνει αύξηση.
Η μετοχή του παρακειμένου διατηρεί τον αναδιπλασιασμό, π.χ. ὁ ἐσκευακώς, ἡ ἐσκευακυῖα, τὸ ἐσκευακός.
Η μετοχή ενεστώτα του ρ. εἰμὶ είναι: ὤν, οὖσα, ὄν.
Το αρσενικό και ουδέτερο γένος των μετοχών όλων των χρόνων της ενεργητικής φωνής κλίνονται σύμφωνα με τη γ΄ κλίση, ενώ το θηλυκό σύμφωνα με τα θηλυκά σε -α της α΄ κλίσης. Επιπλέον, το θηλυκό στη γενική του πληθυντικού τονίζεται πάντοτε στη λήγουσα, π.χ. τῶν λυουσῶν, τῶν λυσουσῶν, τῶν λυσασῶν, τῶν λελυκυιῶν.

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

1. Το απαρέμφατο

Η ονοματική φύση του απαρεμφάτου φαίνεται από το ότι μπορεί να έχει άρθρο (ουδετέρου γένους, ενικού αριθμού) σε όλες τις πτώσεις, π.χ. τὸ πράττειν, τοῦ πράττειν. Λέγεται τότε έναρθρο απαρέμφατο και παρουσιάζει τις συντακτικές χρήσεις ενός ουσιαστικού (δέχεται άρνηση μή), π.χ. Τὸ λακωνίζειν ἐστὶ φιλοσοφεῖν (το έναρθρο απαρέμφατο τὸ λακωνίζειν είναι υποκείμενο του ρήματος ἐστί).

Το άναρθρο απαρέμφατο (ειδικό και τελικό) είναι πιο συχνό και έχει πολλές συντακτικές χρήσεις, οι κυριότερες από τις οποίες είναι: αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα και υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις.

άναρθρο απαρέμφατο	Είδος
Ειδικό: μεταφράζεται με τις λέξεις «ότι», «πως», εξαρτάται από ρήματα που σημαίνουν «λέω», «νομίζω», «γνωρίζω», «αντιλαμβάνομαι» κ.ά., δέχεται άρνηση οὐ: Ἐκείνους λύειν* φημὶ τὴν εἰρήνην*.	Τελικό: μεταφράζεται με τη λέξη «να», εξαρτάται από ρήματα που σημαίνουν «θέλω», «μπορώ», «προτρέπω», «απαγορεύω» κ.ά., δέχεται άρνηση μή: Τὰς συνθήκας λύειν* ἐπιχειροῦσιν*.
Βασικές συντακτικές χρήσεις
Αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα, δηλ. ρήματα που κλίνονται σε όλα τα πρόσωπα και έχουν ως υποκείμενο κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα. Ἔφησε δώσειν* ἐγγυητὴν ἕνα τῶν φίλων.* Υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα, δηλ. ρήματα που απαντούν μόνο στο γ΄ εν. πρόσωπο και δεν έχουν ως υποκείμενο κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα. Είναι παρόμοια με τα ν.ε. «πρέπει», «λέγεται», «ενδέχεται» κ.ά.· συνηθέστερα στην α.ε. είναι τα δεῖ, χρή (= πρέπει), προσήκει (= αρμόζει). Την ίδια συντακτική θέση παίρνει το απαρέμφατο και με απρόσωπες εκφράσεις, δηλ. φράσεις που αποτελούνται από ένα επίθετο ή ένα επίρρημα και το γ΄ ενικό πρόσωπο των ρημάτων εἰμὶ και ἔχω, π.χ. δίκαιόν ἐστι (= είναι δίκαιο / είναι σωστό), καλόν ἐστι (= είναι όμορφο / είναι καλό), καλῶς ἔχει (= καλόν ἐστι): Προσήκει ὑμῖν τοὺς προγόνους μιμεῖσθαι. Δίκαιόν ἐστιν ὑπὲρ μεγάλων ἐγκλημάτων δεινὰς ποιεῖσθαι* τὰς τιμωρίας*.

άναρθρο απαρέμφατο

Είδος

Ειδικό:

μεταφράζεται με τις λέξεις «ότι», «πως»,
εξαρτάται από ρήματα που σημαίνουν «λέω», «νομίζω», «γνωρίζω», «αντιλαμβάνομαι» κ.ά.,
δέχεται άρνηση οὐ:
Ἐκείνους λύειν φημὶ τὴν εἰρήνην.

Τελικό:

μεταφράζεται με τη λέξη «να»,
εξαρτάται από ρήματα που σημαίνουν «θέλω», «μπορώ», «προτρέπω», «απαγορεύω» κ.ά.,
δέχεται άρνηση μή:
Τὰς συνθήκας λύειν ἐπιχειροῦσιν.

Βασικές συντακτικές χρήσεις

Αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα, δηλ. ρήματα που κλίνονται σε όλα τα πρόσωπα και έχουν ως υποκείμενο κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.
Ἔφησε δώσειν ἐγγυητὴν ἕνα τῶν φίλων.
Υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα, δηλ. ρήματα που απαντούν μόνο στο γ΄ εν. πρόσωπο και δεν έχουν ως υποκείμενο κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα. Είναι παρόμοια με τα ν.ε. «πρέπει», «λέγεται», «ενδέχεται» κ.ά.· συνηθέστερα στην α.ε. είναι τα δεῖ, χρή (= πρέπει), προσήκει (= αρμόζει). Την ίδια συντακτική θέση παίρνει το απαρέμφατο και με απρόσωπες εκφράσεις, δηλ. φράσεις που αποτελούνται από ένα επίθετο ή ένα επίρρημα και το γ΄ ενικό πρόσωπο των ρημάτων εἰμὶ και ἔχω, π.χ. δίκαιόν ἐστι (= είναι δίκαιο / είναι σωστό), καλόν ἐστι (= είναι όμορφο / είναι καλό), καλῶς ἔχει (= καλόν ἐστι):
Προσήκει ὑμῖν τοὺς προγόνους μιμεῖσθαι.
Δίκαιόν ἐστιν ὑπὲρ μεγάλων ἐγκλημάτων δεινὰς ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας.

2. Η μετοχή

Οι μετοχές, ανάλογα με τη συντακτική τους λειτουργία, διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: επιθετικές, κατηγορηματικές, επιρρηματικές.

Επιθετική

Μεταφράζεται ως αναφορική πρόταση με τις λέξεις «που», «ο οποίος». Συνήθως είναι έναρθρη.
Συντακτικά καταλαμβάνει θέσεις ουσιαστικών και επιθέτων. Ὁ φεύγων πόνους φεύγει τιμάς (= αυτός που αποφεύγει τους κόπους αποφεύγει και τις τιμές).

Κατηγορηματική

Μεταφράζεται με τις λέξεις «να», «ότι» και (σπανιότερα, όταν εξαρτάται από ρήμα ψυχικού πάθους) «που».
Εξαρτάται συνήθως από ρ. συνδετικά, γνωστικά, αισθητικά, έναρξης, λήξης, ψυχικού πάθους.
Ἐμοὶ χαρίζου ἀποκρινόμενος (= Κάνε μου τη χάρη να μου απαντήσεις).

Επιρρηματική

Λειτουργεί ως επίρρημα. Μπορεί να είναι:

τροπική [μτφρ. με ν.ε. μετοχή (-ντας), «με το να»]
Ἦλθεν ἔχων (= έχοντας) ὀλίγας ναῦς.
χρονική (μτφρ. «όταν», «αφού», «ενώ»)
Οὗτος τοσαῦτα εἰπὼν (= αφού είπε) ἀπῆλθεν.
αιτιολογική (μτφρ. «επειδή», «αφού», «εφόσον»)
Κινδυνεύσαντες (= επειδή κινδύνευσαν) ἡττηθῆναι ἀπεχώρησαν.
τελική (μτφρ. «για να», δηλώνει σκοπό και βρίσκεται σε χρόνο μέλλοντα)
Τοῦτο λέξων (= για να πω) ἔρχομαι.
υποθετική (μτφρ. «αν»)
Ταῦτα ποιοῦντες (= αν κάνετε) τὰ δίκαια ψηφιεῖσθε.
εναντιωματική (μτφρ. «αν και», «μολονότι»)
Ὀλίγοι ὄντες (= αν και ήταν) ἐνίκησαν.

ΠΗΓΗ:http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2244/Archaia-Elliniki-Glossa_A-Gymnasiou_html-empl/index13.html

Δημοσιευμένο στην κατηγορία ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ