ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

ΕΝΟΤΗΤΑ 39 Εξελίξεις σε Ελλάδα και Τουρκία μετά τον μικρασιατικό πόλεμο

2 Απριλίου 2025 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης: έξι άγνωστες πτυχές

Απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ “Ελευθέριος Βενιζέλος”:

https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=Gb2Tb7BPoQE

Συνθήκη της Λοζάνης:

https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=PdnIWyZawqE#t=4

ΕΛΛΑΔΑ: ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ 1922 (ΣΥΝΤΟΜΑ)

Πού, πότε, από ποιους και για ποιο σκοπό ξέσπασε το κίνημα του Ελληνικού στρατού;

Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1922 ξέσπασε κίνημα στη Χίο και στη Μυτιλήνη, όπου βρίσκονταν μονάδες του ελληνικού στρατού που επέστρεφαν από τη Μικρά Ασία.

Τι ζητούσαν οι κινηματίες;

Όσοι συμμετείχαν σε αυτό αξίωναν:

α) την παραίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου,

β) τη διάλυση της Βουλής (στην οποία τα φιλοβασιλικά κόμματα διέθεταν πλειοψηφία),

γ) το σχηματισμό νέας κυβέρνησης που θα είχε την εμπιστοσύνη της Αντάντ,  και

δ) την ενίσχυση του μετώπου στη Θράκη, ώστε η Ελλάδα να αποφύγει και άλλες εδαφικές απώλειες.

Ποιες ενέργειες έκαναν οι κινηματίες;

• Με επικεφαλής τους συνταγματάρχες Νικόλαο Πλαστήρα και Στυλιανό Γονατά, περίπου 12.000 αξιωματικοί και στρατιώτες, αποβιβάστηκαν, λίγο αργότερα, στο Λαύριο, στο νοτιότερο άκρο της Αττικής, και άρχισαν να βαδίζουν προς την Αθήνα.
• Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, βλέποντας ότι δεν είχε καμία δυνατότητα αντίστασης, εγκατέλειψε τη χώρα. Βασιλιάς έγινε ο γιος του Γεώργιος Β΄.
• Φτάνοντας στην Αθήνα, οι κινηματίες εγκατέστησαν επαναστατική κυβέρνηση.

Η ΑΝΑΚΩΧΗ ΤΩΝ ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ (ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ)

Τι προέβλεπε η ανακωχή των Μουδανιών; Γιατί  η Ανατολική Θράκη ενσωματώθηκε τελικά στην Τουρκία;

Μετά την ήττα στη Μικρά Ασία, φαινόταν πλέον εξαιρετικά δύσκολο για την Ελλάδα να διατηρήσει την Α. Θράκη. Αρχικά, η επαναστατική κυβέρνηση δεν φάνηκε πρόθυμη να υποχωρήσει. Μάλιστα, για να αντιμετωπίσει ενδεχόμενη νέα τουρκική επίθεση, αναδιοργάνωσε ταχύτατα τον ελληνικό στρατό στη Θράκη. Τελικά, όμως, υπό το βάρος των κεμαλικών απειλών για νέο πόλεμο και των αφόρητων πιέσεων της Αγγλίας η Ελλάδα αποδέχτηκε την ανακωχή των Μουδανιών (Οκτώβριος 1922) με την οποία η Α. Θράκη ενσωματωνόταν στην Τουρκία. Η εκκένωση της περιοχής από τον ελληνικό στρατό και τον ντόπιο ελληνικό πληθυσμό ολοκληρώθηκε στα μέσα Νοεμβρίου 1922.

ΕΛΛΑΔΑ: Η «ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΕΞΙ»

Πού και πώς αποδόθηκαν ευθύνες για τη μικρασιατική καταστροφή;

Η επαναστατική κυβέρνηση σύστησε έκτακτο στρατοδικείο προκειμένου να καταλογιστούν ευθύνες για την ήττα στη Μικρά Ασία. Σε αυτό παραπέμφθηκαν οκτώ κορυφαία στελέχη (πρωθυπουργοί, υπουργοί, στρατιωτικοί ηγέτες) της βασιλικής παράταξης: Δ. Γούναρης, Ν. Στράτος, Π. Πρωτοπαπαδάκης, Γ. Μπαλτατζής, Ν. Θεοτόκης, Γ. Χατζανέστης, Μ. Γούδας και Ξ. Στρατηγός. Τον Νοέμβριο του 1922 καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν οι έξι πρώτοι˙ αυτή ήταν η «δίκη των έξι».

Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΟΖΑΝΗΣ (1923)

Τι προέβλεπε η συνθήκη της Λοζάνης; Τι προέβλεπε η ελληνοτουρκική σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών (Ιανουάριος 1923);  

Στη  Λοζάνη της Ελβετίας άρχισαν οι διαβουλεύσεις για την υπογραφή μιας νέας συνθήκης ειρήνης. Εκπρόσωπος της Ελλάδας σε αυτές ορίστηκε, από την επαναστατική κυβέρνηση, ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Μετά από πολύμηνες συζητήσεις υπογράφτηκε, στις 24 Ιουλίου 1923, η συνθήκη της Λοζάνης, με την οποία:

α) Επισημοποιήθηκε η τουρκική κυριαρχία στη Μικρά Ασία και στην Α. Θράκη.

β) Παραχωρήθηκαν στην Τουρκία και η Ίμβρος με την Τένεδο.

γ) Επίσης, στη συνθήκη της Λοζάνης ενσωματώθηκε ελληνοτουρκική σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών (Ιανουάριος 1923), σύμφωνα με την οποία όλοι οι ορθόδοξοι χριστιανοί της Τουρκίας έπρεπε να μετοικήσουν στην Ελλάδα και όλοι οι μουσουλμάνοι της Ελλάδας να ακολουθήσουν τον αντίστροφο δρόμο. Εξαιρέθηκαν το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου (125.000 τότε), καθώς και οι μουσουλμάνοι της Δ. Θράκης (118.000 τότε).

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ)

Ποια επείγοντα προβλήματα είχε να αντιμετωπίσει η ελληνική επαναστατική κυβέρνηση;

α) Τη  ραγδαία επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης,

β) την  κατακόρυφη πτώση των μισθών,

γ) την επείγουσα ανάγκη αποκατάστασης των παλαιών πολεμιστών (πολλοί από αυτούς είχαν πολεμήσει 10-12 χρόνια) και των προσφύγων

δ)τη  γενική ανάγκη αύξησης της αγροτικής παραγωγής.

Τα παραπάνω έκαναν επιτακτική τη λήψη μέτρων.

Ποιο μέτρο πήρε η επαναστατική κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει τα παραπάνω προβλήματα;

Σε αυτές τις συνθήκες, λοιπόν, η επαναστατική κυβέρνηση άρχισε αμέσως  την απαλλοτρίωση και διανομή γαιών σε πρόσφυγες και γηγενείς ακτήμονες (Φεβρουάριος 1923). Αυτή την εποχή μοιράστηκαν αγροτικοί κλήροι σε πλήθος αγροτών.

Γιατί ξέσπασαν μεγάλες απεργίες το καλοκαίρι του 1923;

Το καλοκαίρι του 1923 έγινε το  μεγαλύτερο κύμα απεργιών που είχε γνωρίσει η Ελλάδα από την ίδρυση της. Το αίτημα των εργατών ήταν οι αυξήσεις των αποδοχών.

Ποια αλλαγή γίνεται στη Ημερολόγιο;

Σημαντικό μέτρο της επαναστατικής κυβέρνησης υπήρξε και η υιοθέτηση από την Ελλάδα του γρηγοριανού ημερολογίου, που ίσχυε στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Έτσι, από τις 16 Φεβρουαρίου 1923 (παλαιό ημερολόγιο) η Ελλάδα βρέθηκε στην 1η Μαρτίου 1923 (νέο ημερολόγιο). Το ημερολόγιο αυτό ισχύει σήμερα.

Ποιο ήταν το αποτέλεσμα των εκλογών του Δεκεμβρίου του 1923;

Η επαναστατική κυβέρνηση, αφού αντιμετώπισε με επιτυχία μια προσπάθεια ανατροπής της αποφάσισε να παραδώσει την εξουσία. Στις εκλογές του Δεκεμβρίου του 1923 τα φιλοβασιλικά κόμματα απείχαν. Έτσι, στη Βουλή εκπροσωπήθηκαν μόνο το κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελ. Βενιζέλου (250 βουλευτές) και η Δημοκρατική Ένωση του Αλ. Παπαναστασίου (120 βουλευτές). Ο Γεώργιος Β΄ εξαναγκάστηκε να φύγει στο εξωτερικό. Προσωρινός αντιβασιλέας ορίστηκε ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ (ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ)

Ποιες ενέργειες έκανε ο Κεμάλ μετά τον μικρασιατικό πόλεμο;

Μετά τον μικρασιατικό πόλεμο, ο Μουσταφά Κεμάλ, ο οποίος αναδείχτηκε πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας:

α) υποχρέωσε τον σουλτάνο να φύγει από τη χώρα,

β) εδραίωσε τον κοσμικό-λαϊκό (και όχι θρησκευτικό) χαρακτήρα του πολιτεύματος

γ) και στη συνέχεια θέλησε να μετατρέψει την Τουρκία σε σύγχρονο κράτος δυτικού τύπου.

Με ποια μέτρα προσπάθησε να μετατρέψει την Τουρκία σε σύγχρονο κράτος;

α) Προσπάθησε να οργανώσει συστήματα υγείας και εκπαίδευσης,

β) αντικατέστησε το οθωμανικό αλφάβητο με το λατινικό προσπαθώντας να φέρει τη χώρα του πιο κοντά στη Δύση,

γ) κατάργησε την πολυγαμία,

δ) παραχώρησε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες,

ε) απαγόρευσε στους άνδρες να φορούν φέσι και στις γυναίκες φερετζέ και

στ) επέβαλε τη χρήση οικογενειακών επιθέτων (ο ίδιος υιοθέτησε το Ατατούρκ, πατέρας των Τούρκων, με το οποίο τον αποκαλούσαν οι οπαδοί του).

Από ποιες ομάδες εφαρμόστηκαν οι μεταρρυθμίσεις του Κεμάλ;

Οι κεμαλικές μεταρρυθμίσειςβρήκαν απήχηση μόνο στα ανώτερα και μεσαία κοινωνικά στρώματα. Οι φτωχότερες τάξεις και κυρίως οι αγροτικοί πληθυσμοί, δηλαδή η συντριπτική πλειονότητα του τουρκικού λαού, συνέχισαν να ζουν, σε μεγάλο βαθμό, όπως και πριν από την «κεμαλική επανάσταση».

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΙΣΤΟΡΙΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .