ΕΝΟΤΗΤΑ 11: Η αγάπη του Αλεξάνδρου για τον Βουκεφάλα
10 Μαρτίου 2025 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ
| Ἵνα δὲ ἡ μάχη συνέβη καὶ ἔνθεν ὁρμηθεὶς | Εκεί όπου έγινε η μάχη και στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε |
| ἐπέρασεν τὸν Ὑδάσπην ποταμὸν | και πέρασε τον Υδάσπη ποταμό |
| πόλεις ἔκτισεν Ἀλέξανδρος. | ο Αλέξανδρος έκτισε πόλεις. |
| Καὶ τὴν μὲν Νίκαιαν τῆς νίκης τῆς κατ’ Ἰνδῶν ἐπώνυμον ὠνόμασε, | Και στη μια πόλη έδωσε το όνομα Νίκαια από τη νίκη του κατά των Ινδών, |
| τὴν δὲ Βουκεφάλαν ἐς τοῦ ἵππου τοῦ Βουκεφάλα τὴν μνήμην, | και την άλλη την ονόμασε Βουκεφάλα σε ανάμνηση του ίππου του Βουκεφάλα, |
| ὅς ἀπέθανεν αὐτοῦ | που πέθανε εκεί, |
| ὑπὸ καύματός τε καὶ ἡλικίας καματηρὸς γενόμενος, | επειδή καταβλήθηκε από τον καύσωνα και τα γηρατειά, |
| πολλὰ δὲ πρόσθεν ξυγκαμών τε | αφού προηγουμένως και είχε υποφέρει πολλά |
| καὶ συγκινδυνεύσας Ἀλεξάνδρῳ, | και είχε περάσει πολλούς κινδύνους μαζί με τον Αλέξανδρο, |
| ἀναβαινόμενός τε πρὸς μόνου Ἀλεξάνδρου, | και τον οποίο ίππευε μόνο ο Αλέξανδρος, |
| ὅτι τοὺς ἄλλους πάντας ἀπηξίου ἀμβάτας, | επειδή απέρριπτε ως ανάξιους όλους τους άλλους αναβάτες, |
| καὶ μεγέθει μέγας καὶ τῷ θυμῷ γενναῖος. | και (ήταν) μεγαλόσωμος και γενναίος. |
| Σημεῖον δὲ οἱ ἦν βοὸς κεφαλὴ ἐγκεχαραγμένη, | Και είχε σημάδι, ένα κεφάλι βοδιού χαραγμένο πάνω του, |
| ἐφ’ ὅτῳ καὶ τὸ ὄνομα τοῦτο λέγουσιν ὅτι ἔφερεν | εξαιτίας του οποίου λένε ότι έφερε και το όνομα αυτό· |
| οἱ δὲ λέγουσιν ὅτι λευκὸν σῆμα εἶχεν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, | άλλοι, λένε ότι είχε άσπρο σημάδι στο κεφάλι του, |
| μέλας ὤν αὐτός, | ενώ ο ίδιος ήταν μαύρος, |
| ἐς βοὸς κεφαλὴν μάλιστα εἰκασμένον. | το οποίο έμοιαζε πάρα πολύ με κεφάλι βοδιού. |
| Οὗτος ὁ ἵππος ἐν τῇ Οὐξίων χώρα | Αυτό το άλογο στη χώρα των Ουξίων |
| ἀφανὴς ἐγένετο Ἀλεξάνδρῳ, | το έχασε ο Αλέξανδρος, |
| καὶ Ἀλέξανδρος προεκήρυξεν ἀνὰ τὴν χώραν | και γι’ αυτό ο Αλέξανδρος διακήρυξε δημόσια σε όλη τη χώρα |
| πάντας ἀποκτενεῖν Οὐξίους, | ότι θα εκτελέσει όλους τους Ουξίους, |
| εἰ μὴ ἀπάξουσιν αὐτῷ τὸν ἵππον. | αν δεν του επιστρέψουν το άλογο. |
| Τοσῆδε γὰρ σπουδὴ Ἀλεξάνδρῳ ἀμφ’ αὐτὸν ἦν. | Τόσο μεγάλο ενδιαφέρον έδειχνε ο Αλέξανδρος γι’ αυτό το άλογο. |
© Ελληνικός Πολιτισμός – Γιάννης Παπαθανασίου-Κατερίνα Πρανδέκου
| Aπλή πρόταση | ||||||||
 |
||||||||
| υποκείμενο | κατηγόρημα | |||||||
| μονολεκτικό |  |
|||||||
| Όταν το ρήμα της πρότασης είναι είτε ενεργητικής διάθεσης 1 και αμετάβατο είτε ουδέτερης ή παθητικής διάθεσης, το κατηγόρημα περιλαμβάνει μόνο τον ρηματικό τύπο Ὁ παῖς ὑπνώττει / Το παιδί παίζει. | περιφραστικό | |||||||
 |
||||||||
| συνδετικό ρήμα + κατηγορούμενο | ||||||||
| Όταν το ρήμα της πρότασης είναι συνδετικό (εἰμί, γίγνομαι, φαίνομαι κ.ά.) παθητικής ή ουδέτερης διάθεσης, το κατηγόρημα περιλαμβάνει τον ρηματικό τύπο και το κατηγορούμενο, έναν όρο που δηλώνει μια ιδιότητα του υποκειμένου, π.χ. Ὁ χρησμὸς σαφής ἐστι / Το παιδί είναι ήσυχο. | ||||||||
| ενεργητικό μεταβατικό ρήμα + αντικείμενο (+2ο αντικείμενο) | ||||||||
| Όταν το ρήμα της πρότασης είναι ενεργητικό μεταβατικό, το κατηγόρημα περιλαμβάνει τον ρηματικό τύπο και το αντικείμενο, έναν όρο που δηλώνει το πρόσωπο, ζώο ή πράγμα στο οποίο μεταβαίνει η ενέργεια του ρήματος, π.χ. Σὺ μὴ ἐλπίσῃς ταῦτα / Εσύ μην ακούς τους άλλους.
Μερικά ενεργητικά μεταβατικά ρήματα χρειάζονται δύο αντικείμενα, για να αποδώσουν ολοκληρωμένο νόημα (δίπτωτα ρήματα)· για τον λόγο αυτό το κατηγόρημα των προτάσεων αυτών περιλαμβάνει και δύο αντικείμενα, π.χ. Διηγήσομαι ὑμῖν μῦθον / Η Πολιτεία παρέχει κίνητρα στους επιχειρηματίες. |
||||||||
| ενεργητικό μεταβατικό ρήμα + αντικείμενο + κατηγορούμενο | ||||||||
| Όταν το ρήμα της πρότασης είναι ενεργητικό μεταβατικό και σημαίνει «αποκαλώ», «θεωρώ», «εκλέγω», «μετατρέπω (κάτι σε κάτι άλλο)», το κατηγόρημα εκτός από τον ρηματικό τύπο περιλαμβάνει και το αντικείμενο και το κατηγορούμενο του αντικειμένου, π.χ. Οἱ Ἀθηναῖοι εἵλοντο Περικλέα στρατηγόν / Ο διευθυντής με αποκάλεσε ασυνεπή. | ||||||||
Παρατηρήσεις
Υποκείμενο
1. Το υποκείμενο μιας πρότασης βρίσκεται με την ερώτηση, «ποιος / ποια / ποιο + ρήμα».
Ἀλέξανδρος τοὺς στρατιώτας συνήγαγε.
2. Ως υποκείμενο μιας πρότασης είναι δυνατόν να τεθούν: ουσιαστικά, αντωνυμίες, επίθετα, μετοχές, αριθμητικά, απαρέμφατα, δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις κ.ά.
3. Το ρήμα συμφωνεί με το υποκείμενο της πρότασης (όταν αυτό είναι πτωτικό) στο πρόσωπο και στον αριθμό. Εξαίρεση αποτελεί η αττική σύνταξη, που χαρακτηρίζει κυρίως την ιωνική-αττική διάλεκτο. Όταν το υποκείμενο της πρότασης είναι ουδέτερο πληθυντικού αριθμού, το ρήμα τίθεται στο γ΄ ενικό αντί του γ΄ πληθυντικού, π.χ. τὰ παιδία παίζει.
Κατηγορούμενο
1. Το κατηγορούμενο αποδίδει μία ιδιότητα στο υποκείμενο (ή στο αντικείμενο) με τη μεσολάβηση ενός συνδετικού ρήματος (εἰμί, γίγνομαι, φαίνομαι, διατελῶ, διάγω κ.ά.). Το εντοπίζουμε με την ερώτηση «τι (λογής) + ρήμα;».
Ἡ πόλις ἀνάστατος ἐγένετο.
2. Το κατηγορούμενο είναι συνήθως επίθετο. Ως κατηγορούμενο σε μια πρόταση είναι δυνατόν, επίσης, να τεθούν: ουσιαστικά, αντωνυμίες, μετοχές, αριθμητικά, απαρέμφατα, δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις (κυρίως αναφορικές) κ.ά.
3. Το κατηγορούμενο, όταν είναι επίθετο, συμφωνεί με το υποκείμενο ή το αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση, π.χ. Καὶ ἦν ἡ μάχη καρτερά. Όταν είναι ουσιαστικό, συμφωνεί υποχρεωτικά στην πτώση και ενδεχομένως στον αριθμό και στο γένος, π.χ. Τὰ δὲ Κύθηρα νῆσός ἐστιν. Μερικές φορές τίθεται στο ουδέτερο γένος, π.χ. Καλὸν ἡ σωφροσύνη, ἀλλ’ ἐπίπονον, ή σε γενική (κατηγορηματική), π.χ. Ὁ θρόνος τοῦ μεγάλου βασιλέως χρυσοῦ ἦν.
Αντικείμενο
1. Με αντικείμενο συντάσσονται τα ενεργητικής διάθεσης μεταβατικά ρήματα, όσα δηλαδή δε δηλώνουν απλώς ότι το υποκείμενο ενεργεί, αλλά και ότι η ενέργειά του μεταβαίνει σε ένα άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.
2. Το αντικείμενο βρίσκεται σε μία από τις πλάγιες πτώσεις (γεν., δοτ., αιτ.), ποτέ σε ονομαστική. Το εντοπίζουμε με την ερώτηση «ποιον / ποιαν / τι + ρήμα;».
Κλέαρχος τοὺς στρατιώτας συνήγαγε.
3. Στα δίπτωτα ρήματα το δεύτερο αντικείμενο το εντοπίζουμε με την ερώτηση «σε / με / για / από ποιον ή τι + ρήμα;».
Ἔπαυσαν Τιμόθεον τῆς στρατηγίας: από τι ἔπαυσαν Τιμόθεον; → (από τη στρατηγία) τῆς στρατηγίας → αντικείμενο.
4. Μερικά ρήματα άλλες φορές λειτουργούν ως μεταβατικά και άλλοτε ως αμετάβατα. Συγκρίνετε, π.χ., στη ν.ε.:
Μη μου μιλάς! Σκέφτομαι… (αμετάβατη χρήση), αλλά: Ο παππούς σκεφτόταν πάντα με νοσταλγία το χωριό (μεταβατική χρήση).
Δημοσιευμένο στην κατηγορία Χωρίς κατηγορία .
Πρόσφατα σχόλια