ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

ΘΑΛΑΣΣΙΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΡΟΣΙΝΗΣ (ΣΧΟΛΙΑ)

16 Οκτωβρίου 2024 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΡΟΣΙΝΗΣ (1859-1911)
Ο Γεώργιος Δροσίνης καταγόταν από οικογένεια αγωνιστών του Μεσολογγίου και γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Νομική και,Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Ιστορία Καλών Τεχνών και ξένης φιλολογίας στη Γερμανία. Υπήρξε διευθυντής του περιοδικού της Εστίας, που ο ίδιος μετέτρεψε σε εφημερίδα . Μαζί με τον Δημήτριο Βικέλα ίδρυσαν το Σύλλογο «προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων», όπου εξέδωσε λογοτεχνικά έργα, λαογραφικές και άλλες μελέτες. Το 1901 ίδρυσε τις σχολικές βιβλιοθήκες και το 1908 το εκπαιδευτικό μουσείο. Συνέβαλε επίσης στην ανέγερση του Οίκου Τυφλών. Υπήρξε επίσης μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Στο χώρο της λογοτεχνίας πρωτοεμφανίστηκε το 1879 με ποιήματά του στο περιοδικό Ραμπαγάς. Στην πρώτη φάση της λογοτεχνικής παραγωγής του ανήκουν οι συλλογές Ιστοί αράχνης (1880) και Σταλακτίται (1881), με τις οποίες εντάχτηκε στους νεωτεριστές ποιητές . Με τις συλλογές Ειδύλλια (1884) και Γαλήνη (1902) προσχώρησε στη γενιά του 1880, ενώ συνέχισε να δημοσιεύει ποιήματα ως το 1930 με τη συλλογή Βραδιάζει, καθώς επίσης διηγήματα και μυθιστορήματα. Πέθανε στην Κηφισιά το 1951. Ο Γεώργιος Δροσίνης εντάσσεται στους ποιητές της νέας Αθηναϊκής Σχολής, κυρίως λόγω της δημοτικής γλώσσας και της απλότητας της έκφρασης της ποίησής του. Στην πεζογραφία του επέλεξε συχνά θέματα από τη ζωή στην ελληνική επαρχία προτάσσοντας μια ειδυλλιακή αντιμετώπισή της. Τοποθετείται έτσι στην πρώτη φάση της ηθογραφικής πεζογραφίας στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

 ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

1η ενότητα: «Γλυκά φυσά ο μπάτης… σε κύματ’ ασημένια».

H θάλασσα και κάτω από τον ήλιο, το παιχνίδι των ψαριών με τα κύματα

2η ενότητα: «Στου καραβιού το πλάι… και μας γυρνά την πλάτη».

Η εικόνα του δελφινού

3η ενότητα: «Χιονοπλασμένοι γλάροι…στο πέλαγος βουτούνε».

Η εικόνα των γλάρων.

4η ενότητα: «Και γύρω καραβάκια… βοσκό τους τον αέρα».

Οι βαρκούλες στα κύματα που θυμίζουν προβατάκια στους κάμπους.

ΘΕΜΑ

Ο ποιητής προβάλλει την ομορφιά και την ειδυλλιακή ατμόσφαιρα του θαλασσινού τοπίου παρουσιάζοντας την αρμονική συνύπαρξη όλων των μερών του.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΘΕ ΣΤΡΟΦΗΣ

Στην πρώτη στροφή του ποιήματος κυριαρχούν οι μορφές των ψαριών που παίζουν ανέμελα και ερωτευμένα μέσα στα γαλάζια νερά και κάτω από τον ήλιο και το γλυκό αεράκι του ειδυλλιακού θαλασσινού τοπίου.

Συγκεκριμένα, ο δημιουργός μεταφέρει στον αναγνώστη την ειδυλλιακή ατμόσφαιρα του θαλασσινού ελληνικού τοπίου, περιγράφοντας στοιχεία που το συνθέτουν, όπως το γλυκό αεράκι, τα γαλανά νερά της θάλασσας και ο ήλιος που καθρεφτίζεται μέσα σε αυτά. Μέσα στο γαλήνιο και ειδυλλιακό αυτό τοπίο, ο ποιητής τοποθετεί τα «χρυσοφτέρωτα» ψαράκια που κολυμπούν και παίζουν ανέμελα και ερωτευμένα κάτω από τα «ασημένια κύματα».

Στη δεύτερη στροφή του ποιήματος, την εικόνα του θαλασσινού τοπίου συνθέτει η μορφή ενός δελφινιού που κολυμπάει καμαρωτά δίπλα σ’ ένα καράβι.

Εδώ η εικόνα της ελληνικής φύσης συνεχίζεται με την περιγραφή του «τρελού γοργόφτερου» δελφινιού, που κολυμπάει δίπλα σε ένα καράβι. Το δελφίνι αυτό, το οποίο παρομοιάζεται με «άτι» (άλογο) της θάλασσας, προσπερνά καμαρωτό το καράβι, τυλίγεται με τους αφρούς της θάλασσας και γυρνάει την πλάτη του στους ανθρώπους. Η παρομοίωση αυτή του δελφινιού με άλογο της θάλασσας, χρησιμοποιείται για να ενώσει δύο κόσμους, τον κόσμο της θάλασσας και τον κόσμο της στεριάς

Στην τρίτη στροφή,  γλάροι κατάλευκοι σαν το χιόνι πετούν δίπλα στα σκοινιά των πλοίων, που στηρίζουν τα πανιά, αναζητώντας την τροφή τους.

Με τα μάτια τους ορθάνοιχτα πετούν χωρίς να κουράζονται και σφυρίζουν χαρούμενοι βουτώντας στο πέλαγος

Στην τέταρτη στροφή,  το ποίημα ολοκληρώνεται με την εικόνα των καραβιών, που αρμενίζουν μέσα στη θάλασσα και σχίζουν τα κύματα με τη βοήθεια του αέρα.

Εδώ κυριαρχεί η παρομοίωση των καραβιών, που συνθέτουν την εικόνα του θαλασσινού τοπίου, με τα «άσπρα προβατάκια» («σαν άσπρα προβατάκια… βοσκό τους τον αέρα») . Τα προβατάκια  αποτελούν στοιχεία της στεριάς, του ορεινού φυσικού χώρου.

ΣΥΖΕΥΞΗ (ΕΝΩΣΗ) ΣΤΕΡΙΑΣ –ΘΑΛΑΣΣΑΣ

Ο ποιητής στην 4^η στροφή χρησιμοποιώντας την παρομοίωση «σαν άσπρα προβατάκια» συσχετίζει δύο κόσμους. Τον κόσμο της θάλασσας και τον κόσμο της στεριάς. Η σύζευξη των δύο κόσμων διακρίνεται καθαρά στην τελευταία στροφή, όπου ο θαλάσσιος χώρος ταυτίζεται με το χώρο της στεριάς, και πιο συγκεκριμένα με την κτηνοτροφική ζωή και τη ζωή στα ορεινά (βόσκοντας, κάμπους, βοσκή).

ΑΦΗΓΗΤΗΣ

Πρωτοπρόσωπος.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ: περιγραφή

ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΥΦΟΣ

Η γλώσσα του έργου είναι η απλή, ζωντανή, δημοτική εμπλουτισμένη με ποικίλα επίθετα (γαλανά νερά, χρυσοφτέρωτα ψαράκια, ασημένια κύματα, τρελό δελφίνι, χιονοπλασμένοι γλάροι, ατίμητα φτερούγια, ακοίμητα μάτια, άσπρα προβατάκια, χαρωπά πηδήματα).

Το ύφος του έργου είναι γλαφυρό (λογοτεχνικό), ζωντανό και παραστατικό.

ΜΕΤΡΟ

Το ποίημα είναι γραμμένο σε ιαμβικούς επτασύλλαβους και οκτασύλλαβους στίχους και η ομοιοκαταληξία κάθε στροφής είναι πλεκτή.

ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ – ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

Μεταφορές: «η θάλασσα δροσίζεται», «ο ήλιος καθρεφτίζεται», «πετώντας δίχως έννοια», «ψαράκια χροσοφτέρωτα», «σε κύματ’ ασημένια», «γοργόφτερο πετάει», «χιονοπλασμένοι γλάροι», «ή με χαρά σφυρίζοντας», «κι έχουν βοσκή τα κύματα, / βοσκό τους τον αέρα».

Παρομοιώσεις: «σαν να καμαρώνεται της θάλασσας το άτι», «σαν άσπρα προβατάκια / που βόσκοντας γυρίζουν / με χαρωπά πηδήματα / στους κάμπους όλη μέρα».

Προσωποποιήσεις: «και μας γυρνά την πλάτη», «ή με χαρά σφυρίζοντας».

 Εικόνες: Η εικόνα της θάλασσας, που στα γαλανά νερά της καθρεφτίζεται ο ήλιος, η εικόνα των ψαριών που κολυμπούν στα γαλανά νερά της θάλασσας, η εικόνα του καραβιού, η εικόνα του δελφινιού που κολυμπάει δίπλα στο καράβι, η εικόνα των «χιονοπλασμένων» γλάρων που πετούν «ακούραστοι» πάνω από τη θάλασσα, η εικόνα των καραβιών που αρμενίζουν στη θάλασσα, η εικόνα των προβάτων που βόσκουν στον κάμπο.

Ασύνδετο σχήμα: Γλυκά φυσά ο μπάτης, η θάλασσα δροσίζεται, στα γαλανά νερά της ο ήλιος καθρεφτίζεται.

Κοσμητικά επίθετα: γαλανά, χρυσοφτέρωτα, ασημένια κ.α.

Υποκοριστικά: ψαράκια, καραβάκια, προβατάκια.

ΕΙΔΥΛΛΙΟ:

Αρχαία ελληνικά: μικρό σε έκταση ποίημα με ερωτικό κυρίως περιεχόμενο και αναφορά στην αγροτική-ποιμενική ζωή.

Νέα ελληνικά: α)ποίημα ή λογοτεχνικό έργο με ερωτικό κυρίως περιεχόμενο και β) ρομαντική ερωτική σχέση

ΠΗΓΕΣ

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Γυμνασίου

Βιβλίο του Εκπαιδευτικού

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Εκδόσεις Σαββάλα

Εθνικό κέντρο βιβλίου

http://www.ekebi.gr/

Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

ΟΜΟΙΟΚΑΤΑΛΗΞΙΑ

H ομοιοκαταληξία έχουμε όταν δυο ή περισσότεροι στίχοι να τελειώνουν με ομόηχες συλλαβές ή λέξεις. Φυσικά η ορθογραφία δεν παίζει κανένα ρόλο. Σημασία έχει μόνον ο ήχος.

Η ομοιοκαταληξία είναι ένα από τα στολίδια τού στίχου. Οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν ομοιοκαταληξίες στα ποιήματα τους. Επίσης η «μοντέρνα» λεγόμενη ποίηση δε χρησιμοποιεί ομοιοκαταληξίες.

ΕΙΔΗ ΟΜΟΙΟΚΑΤΑΛΗΞΙΑΣ

α) ζευγαρωτή : Ο πρώτος στίχος ομοιοκαταληκτεί με το δεύτερο, ο τρίτος με τον τέταρτο, ο πέμπτος με τον έκτο κτλ.

β) πλεχτή : μέσα σ’ ένα τετράστιχο, ο πρώτος με τον τρίτο και ο δεύτερος με τον τέταρτο.

γ) σταυρωτή : σε τετράστιχο ο πρώτος με τον τέταρτο και ο δεύτερος με τον τρίτο.

δ) ζευγαροπλεχτή : μέσα σ’ ένα εξάστιχο, ο πρώτος με το δεύτερο, ο τέταρτος με τον πέμπτο και ο τρίτος με τον έκτο.

ΠΗΓΕΣ

http://paroutsas.jmc.gr/verses.htm

https://el.wikipedia.org/

ΜΕΤΡΟ

Οι αρχαίοι Έλληνες βάσιζαν το μετρικό τους σύστημα στην προσωδία, δηλαδή στην εναλλαγή συλλαβών πού ήσαν μακρές ή βραχείες. Αλλά η διάκριση σε μακρά και βραχέα σιγά – σιγά εγκαταλείφθηκε. Κι έτσι η νέα ποίηση αναγκάστηκε να πάρει ως βάση τού μετρικού της συστήματος τον τόνο. Θεώρησε δηλαδή ως μακρά την τονισμένη συλλαβή και ως βραχεία την άτονη.Το σύστημα αυτό λέγεται και τονικό σύστημα.

Η εναλλαγή κατά ορισμένο σύστημα τονισμένων και άτονων συλλαβών αποτελεί το μέτρο. Το μέτρο λέγεται επίσης και πόδας. Ένας ή και περισσότεροι πόδες αποτελούν το στίχο.

Όταν θέλουμε να συμβολίσουμε τους πόδες ή τα μέτρα χρησιμοποιούμε    το “_” για την τονισμένη συλλαβή και το “υ” για την άτονη.

Κάθε πόδας μπορεί να περιλαμβάνει δύο ή τρεις συλλαβές.

Τα μέτρα (μετρικοί πόδες) στη νεοελληνική ποίηση είναι πέντε : ο ίαμβος, ο τροχαίος, ο ανάπαιστος, ο δάκτυλος, και ο αμφίβραχυς (ή μεσοτονικός).

Α’. ΙΑΜΒΙΚΟ ΜΕΤΡΟ

Το ιαμβικό μέτρο περιλαμβάνει δυο συλλαβές από τις οποίες τονίζεται ή δεύτερη. (υ_). Σε ιαμβικό μέτρο, π.χ. είναι γραμμένη η «Ξανθούλα» τού Σολωμού:

(Τραγουδώντας το ρυθμικά ακούγεται κάπως έτσι: νανά – νανά – νανά )

Β’. ΤΡΟΧΑΪΚΟ ΜΕΤΡΟ

Το τροχαϊκό μέτρο περιλαμβάνει επίσης δυο συλλαβές, πού τονίζονται όμως αντίστροφα απ’ ό,τι στον ίαμβο. Δηλαδή τονι­σμένη είναι η πρώτη συλλαβή και άτονη η δεύτερη ( _υ ):

Σε τροχαϊκό μέτρο είναι γραμμένος και ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» του Σολωμού.

(Τραγουδώντας το ρυθμικά ακούγεται κάπως έτσι: νάνα – νάνα – νάνα )

Γ. ΑΝΑΠΑΙΣΤΙΚΟ ΜΈΤΡΟ

Το αναπαιστικό μέτρο αποτελείται από τρεις συλλαβές, από τις οποίες τονίζεται η τελευταία, ενώ οι δυο πρώτες είναι άτονες (υυ_). ‘Σε αναπαιστικό μέτρο είναι γραμμένο το επίγραμμα του Σολωμού, « Η καταστροφή των Ψαρών» :

(Τραγουδώντας το ρυθμικά ακούγεται κάπως έτσι: νανανά – νανανά – νανανά)

Δ’. ΔΑΚΤΥΛΙΚΟ ΜΕΤΡΟ

Εδώ, όπως στον ανάπαιστο, υπάρχουν επίσης τρεις συλλαβές. Άλλα τονίζεται η πρώτη, ενώ οι δυο επόμενες μένουν άτονες (_υυ). Σε δακτυλικό μέτρο είναι γραμμένα τα «Χαμένα Χρόνια» τού Πολέμη:

(Τραγουδώντας το ρυθμικά ακούγεται κάπως έτσι: νάνανα – νάνανα – νάνανα )

 Ε’. ΑΜΦΙΒΡΑΧΥΣ

Όταν ο πόδας περιλαμβάνει τρεις συλλαβές, από τις οποίες τονίζεται η μεσαία (υ_υ), τότε έχουμε αμφίβραχυ ή μέτρο μεσοτονικό, όπως λέγεται ακόμη. Τέτοιο μέτρο βρίσκομε στο «Μια πίκρα» του Παλαμά:

(Τραγουδώντας το ρυθμικά ακούγεται κάπως έτσι: νανάνα – νανάνα – νανάνα)

 ΠΗΓΗ

http://paroutsas.jmc.gr/verses.htm

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .