ΕΝΟΤΗΤΑ 6 ΟΙ ΠΤΩΣΕΙΣ ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΜΕ ΑΛΛΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ
25 Φεβρουαρίου 2024 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ
Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΤΩΣΕΩΝ
- Oι πτώσεις είναι οι διάφορες μορφές που παίρνει στον λόγο μια κλιτή λέξη εκτός του ρήματος (δηλαδή το άρθρο, το ουσιαστικό, το επίθετο, η αντωνυμία και η μετοχή της παθητικής φωνής). Μας δείχνουν τη σχέση που μπορεί να έχει ένα ουσιαστικό με το ρήμα ή με ένα άλλο ουσιαστικό της πρότασης .
- Οι πτώσεις είναι τέσσερις: ονομαστική, γενική, αιτιατική και κλητική.
OΙ ΠΤΩΣΕΙΣ ΜΑΣ ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙ ΕΝΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΜΕ ΤΟ ΡΗΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ
OΙ ΠΤΩΣΕΙΣ
| ΠΤΩΣΕΙΣ | ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΡΗΜΑ |
| ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ | Α) ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ, π.χ. Ο Δημήτρης βλέπει τηλεόραση.
Β) ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ, π.χ. Ο Κώστας είναι αθλητής.
|
| ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ | Α) ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ μεταβατικών ρημάτων, π.χ. Κάποιος άνοιξε την πόρτα.
Β) ΑΜΕΣΟ Η ΕΜΜΕΣΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ δίπτωτων ρημάτων, π.χ. Ο καθηγητής εξέτασε τους μαθητές ( άμεσο αντικείμενο) γεωγραφία (έμμεσο αντικείμενο) Γ) ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ, π.χ. Η επιτροπή διόρισε τη Μαρία γραμματέα. Δ) ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ, π.χ. Πάω σπίτι. |
| ΓΕΝΙΚΗ | Α) ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ μονόπτωτων ρημάτων, π.χ. Ο Μιχάλης μοιάζει του πατέρα του.
Β) ΕΜΜΕΣΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ δίπτωτων ρημάτων, π.χ, Ο Κώστας χάρισε της Μαρίας ένα δαχτυλίδι. Γ) ΓΕΝΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ, δηλαδή γενική ονόματος προσώπου ή συνήθως προσωπικής αντωνυμίας που συνοδεύει απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις ή άλλα ρήματα χωρίς να είναι αντικείμενο. Π.χ. Δε μου φαίνεται εύκολο. Δ) ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ (κατηγορούμενο σε πτώση γενική), π.χ. Αυτό το σπίτι είναι της Ελένης. Ε) ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ, π.χ. Θα ξαναβρεθούμε του χρόνου.
|
| ΚΛΗΤΙΚΗ | Δε δηλώνει κάποια σχέση του ουσιαστικού με το ρήμα. Τη χρησιμοποιούμε σε προσφωνήσεις, παρακλήσεις κ.λ.π. Π.χ. Μαρία, φέρε μου το βιβλίο. |
ΜΑΣ ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ.
Συχνά μέσα στην πρόταση ένα ουσιαστικό συνδέεται με ένα άλλο ουσιαστικό προσδιορίζοντας την έννοιά του. Στην περίπτωση αυτή το ουσιαστικό λειτουργεί ως ονοματικός προσδιορισμός.
Οι ονοματικοί προσδιορισμοί έχουν δύο μορφές ανάλογα με το αν βρίσκονται στην ίδια ή σε διαφορετική πτώση με το ουσιαστικό που προσδιορίζουν. Οι ομοιόπτωτοι βρίσκονται στην ίδια πτώση με το ουσιαστικό που προσδιορίζουν, ενώ οι ετερόπτωτοι βρίσκονται σε διαφορετική πτώση από το ουσιαστικό που προσδιορίζουν.
| ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ | |
| ΠΑΡΑΘΕΣΗ (είναι μια γενικότερη έννοια που προσδιορίζει ένα ουσιαστικό), π.χ. Η Άννα, η φίλη μου, πέρασε στην Ιατρική. | ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ (είναι μια ειδικότερη έννοια που επεξηγεί το ουσιαστικό), π.χ. Έχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα, την πείρα. |
| ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ | |
| ΣΕ ΓΕΝΙΚΗ (ΓΕΝΙΚΗ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΗ) | ΣΕ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ |
| Α) ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ, εκφράζει τον κτήτορα, π.χ. το αυτοκίνητο του Κώστα
Β) ΓΕΝΙΚΗ ΤΗΣ ΙΔΙΟΤΗΤΑΣ, εκφράζει ιδιότητα, π.χ. είναι άνθρωπος των γραμμάτων Γ) ΓΕΝΙΚΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ, εκφράζει το περιεχόμενο, π.χ. μια ομάδα διαδηλωτών Δ)ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΤΙΚΗ, εκφράζει το σύνολο, μέρος του οποίου είναι το ουσιαστικό που προσδιορίζεται, π.χ. ένα δωμάτιο του σπιτιού μου Ε) ΓΕΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΙΤΙΑΣ, εκφράζει την αιτία, π.χ. η χαρά της νίκης Στ) ΓΕΝΙΚΗ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ, εκφράζει τον σκοπό, π.χ. ταξίδι αναψυχής Ζ) ΓΕΝΙΚΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ, εκφράζει τον δράστη της ενέργειας, την οποία φανερώνει το ουσιαστικό που προσδιορίζεται, π.χ. το κλάμα του μωρού (το μωρό κλαίει) Η) ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ, εκφράζει τον αποδέκτη της ενέργειας που φανερώνει το ουσιαστικό που προσδιορίζεται, π.χ. η νοσταλγία της πατρίδας (νοσταλγεί την πατρίδα). |
Α) ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ εκφράζει μέγεθος, ύψος, βάθος κ.α. , Σκαρφάλωσε σε ένα τοίχο δέκα μέτρα ύψος.Β) ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΟΣΟΥ Η ΤΟΥ ΜΕΤΡΟΥ, π.χ. Είκοσι χρόνια ναυτικός, έχω γνωρίσει όλο τον κόσμο |
ΑΜΕΣΟ ΚΑΙ ΕΜΜΕΣΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
| ΑΜΕΣΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ | ΕΜΜΕΣΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ |
| 1. ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ | ΓΕΝΙΚΗ |
| 2. ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΟΥ | ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΟΣ |
| 3. ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ | ΠΡΟΘΕΤΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ |
| 4. ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ | ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΠΡΟΤΑΣΗ |
| 5. ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΠΡΟΤΑΣΗ | ΓΕΝΙΚΗ |
Παραδείγματα:
Ο Δημήτρης μου (έμμεσο σε γενική) ζήτησε χρήματα (άμεσο σε αιτιατική).
Έδωσα του Γιώργου (έμμεσο σε γενική) το βιβλίο (άμεσο σε αιτιατική).
Ο Κώστας διδάσκει τον Πέτρο (άμεσο, αιτιατική προσώπου) χορό (έμμεσο, αιτιατική πράγματος).
Ζήτησα από τον Γιώργο (έμμεσο, προθετικό σύνολο) χρήματα (άμεσο, αιτιατική).
Έδωσα στον μαθητή ( έμμεσο, προθετικό σύνολο) το βιβλίο (άμεσο, αιτιατική).
Η πατέρας με (άμεσο αιτιατική) δίδαξε να εργάζομαι σκληρά (έμμεσο, δευτερεύουσα πρόταση).
Ο Κώστας μου (γενική έμμεσο) ζήτησε να πάμε στο γήπεδο (άμεσο, δευτερεύουσα πρόταση).
ΝΑ ΘΥΜΑΜΑΙ ΟΤΙ:
A) Όταν έχουμε δύο αντικείμενα το ένα σε γενική και το άλλο σε αιτιατική, τότε η αιτιατική είναι το άμεσο.
B) Όταν το ρήμα συντάσσεται (παίρνει ως αντικείμενο) δύο αιτιατικές, από τις οποίες η μία είναι πρόσωπο και η άλλη πράγμα, τότε η αιτιατική του προσώπου είναι το άμεσο και η αιτιατική του πράγματος το έμμεσο.
ΠΗΓΕΣ
Συντακτικό της Νεοελληνικής Γλώσσας (Ο.Ε.Δ.Β.)
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko
Δημοσιευμένο στην κατηγορία ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .
Πρόσφατα σχόλια