ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΤΟ ΤΕΧΝΑΣΜΑ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ, ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ Γ ΚΛΙΣΗΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ, ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΑ Γ ΚΛΙΣΗΣ

17 Οκτωβρίου 2023 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Θεμιστοκλῆς 12.2-6 (διασκευή)

ΠΗΓΗ

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos

ΤΡΙΤΗ ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Κατά την τρίτη κλίση κλίνονται ονόματα και των τριών γενών περιττοσύλλαβα (=ανισοσύλλαβα).

ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΗΣ

Τα τριτόκλιτα ουσιαστικά στην ονομαστική ενικού λήγουν σ’ ένα από τα φωνήεντα α, ι, υ, ω, ή σ’ ένα από τα σύμφωνα ν, ρ, ς (ξ, ψ)·

στην γενική ενικού λήγουν σε -ος, -ως, ή -ους.

ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΩΝ ΤΡΙΤΟΚΛΙΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Α) ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΚΑΤΑΛΗΚΤΑ

Τα ουσιαστικά της Γ΄κλίσης που σχηματίζουν την ονομαστική ενικού με την κατάληξη –ς και λέγονται καταληκτικά (ἥρω-ς, ἰχθύ-ς).

Τα ουσιαστικά της Γ΄κλίσης που σχηματίζουν την ονομαστική ενικού χωρίς καμιά κατάληξη και λέγονται ακατάληκτα(χιών, ἠχώ, σῶμα).

Β) ΜΟΝΟΘΕΜΑ ΚΑΙ ΔΙΠΛΟΘΕΜΑ

Από τα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης άλλα έχουν σε όλες τις πτώσεις ένα μόνο θέμα και γι’ αυτό λέγονται μονόθεμα (χιτών, χιτῶν-ος).

Άλλα παρουσιάζονται με δύο θέματα και γι’ αυτό λέγονται διπλόθεμα (ἡγεμόν-ος, ἡγεμών).

Ισχυρό και αδύναμο θέμα

Στα διπλόθεμα τριτόκλιτα το θέμα που έχει στην τελευταία συλλαβή μακρόχρονο φωνήεν λέγεται ισχυρό θέμα (ποιμήν, ῥήτωρ), ενώ το άλλο που έχει στην τελευταία συλλαβή βραχύχρονο φωνήεν λέγεται αδύνατο θέμα (ποιμεν-, ῥητορ-).

Πώς βρίσκω το θέμα στα ουσιαστικά της Γ΄κλίσης;

Το θέμα στα μονόθεμα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης βρίσκεται από τη γενική του ενικού, αφού αφαιρεθεί από αυτήν η κατάληξη: πίνακ-ος (θ. πινακ-), κλητῆρ-ος(θ. κλητηρ-). Στα διπλόθεμα το ισχυρό θέμα βρίσκεται από την ονομαστική του ενικού και το αδύνατο από τη γενική του ενικού, αφού αφαιρεθεί η κατάληξη: ὁ ἡγεμὼν (ισχυρό θ. ἡγεμων-), τοῦ ἡγεμόν-ος (αδύνατο θ. ἡγεμον-)· ὁ ποιμὴν (ισχυρό θ. ποιμην-), τοῦ ποιμέν-ος (αδύνατο θ. ποιμεν-).

Γ) ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΑ

Κατά το χαρακτήρα (= τελευταίο γράμμα του θέματος που  βρίσκω από τη γενική αν αφαιρέσω την κατάληξη), τα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης διαιρούνται:

α) σε φωνηεντόληκτα: ἥρω-ς, ἥρω-ος/ πόλις, πόλε-ως·

β) σε συμφωνόληκτα: κόραξ, κόρακ-ος/ σωλήν, σωλῆν-ος.

Γ΄ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ

α. Καταληκτικά διπλόθεμα φωνηεντόληκτα σε –ις (γεν. –εως)

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας χαρακτηρίζονται διπλόθεμα, γιατί παρουσιάζουν ένα θέμα σε -ι (στην ονομ., αιτ. και κλητ. ενικού) και ένα σε -ε (στη γεν. και δοτ. ενικού και σε όλο τον πληθυντικό), π.χ. ονομ. εν. πρᾶξι-ς, αιτ. εν. πρᾶξι-ν, δοτ. πληθ. πράξε-σι.

Παρατηρήσεις

1. Στη γενική ενικού η κατάληξη είναι -ως. Τονίζονται στη γενική ενικού και πληθυντικού στην προπαραλήγουσα, μολονότι η λήγουσα είναι μακρά.
2. Η κλητική ενικού είναι ακατάληκτη.
3. Τα δίχρονα φωνήεντα στις καταλήξεις των ουσιαστικών της γ΄ κλίσης είναι βραχέα.

β. Καταληκτικά μονόθεμα φωνηεντόληκτα σε –εύς (γεν. -έως)

Παρατηρήσεις

1. To -υ- αποβάλλεται, όταν ακολουθεί φωνήεν στην κατάληξη.
2. Στη δοτική ενικού το -ε- του θέματος συναιρείται με το -ι της κατάληξης σε -ει.
3. Η κλητική ενικού είναι ακατάληκτη.

ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΑ

Τα αφωνόληκτα τριτόκλιτα ουσιαστικά κατά το χαρακτήρα είναι:

α) ουρανικόληκτα (δηλ. με χαρακτήρα ουρανικό κ, γ, χ)·

β) χειλικόληκτα (δηλ. με χαρακτήρα χειλικό π, β, φ)·

γ) οδοντικόληκτα (δηλ. με χαρακτήρα οδοντικό τ, δ, θ).

α) Ουρανικόληκτα καταληκτικά μονόθεμα

β) Χειλικόληκτα καταληκτικά μονόθεμα

γ) Οδοντικόληκτα καταληκτικά μονόθεμα

με χαρακτήρα απλό οδοντικό τ ή δ ή θ

δ) Οδοντικόληκτα καταληκτικά μονόθεμα με θέμα σε -ντ

(ον. -ας, γεν. -αντος και ον. -ους, γεν. -οντος)

ε) Οδοντικόληκτα ακατάληκτα διπλόθεμα με θέμα σε -ντ

(ον. -ων, γεν. -οντος)

(θ. γεροντ-)

ζ) Οδοντικόληκτα ουδέτερα ακατάληκτα

μονόθεμα σε -α (γεν. -ατος)

(θ. κτηματ-)

ΠΗΓΗ: http://ebooks.edu.gr

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .