ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Β, ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
17 Οκτωβρίου 2023 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ
Καταρχάς πρέπει να αποσαφηνιστεί ότι ο προφορικός και ο γραπτός λόγος αντιπροσωπεύουν διαφορετικές επικοινωνιακές περιστάσεις, γεγονός που σημαίνει πως αλλιώς μιλάμε και αλλιώς γράφουμε, ανάλογα με την περίσταση. Επίσης, ο προφορικός λόγος ιστορικά και ιεραρχικά προηγείται του γραπτού, εφόσον η προφορική ομιλία προϋπήρξε της γραπτής και ο άνθρωπος πρώτα μαθαίνει να μιλάει και μετά να γράφει.
Συγκρίνοντας τα δύο είδη μπορούμε να εντοπίσουμε τις διαφορές τους στα εξής χαρακτηριστικά:
- Στη φυσικότητα και αμεσότητα. Ο προφορικός λόγος είναι ζωντανός, πιο φυσικός, πιο παραστατικός, πιο άμεσος, σε αντίθεση με το γραπτό που είναι πιο «απρόσωπος» και πιο ψυχρός.
- Στην επικοινωνία. Ο προφορικός λόγος διευκολύνει καλύτερα την επικοινωνία, τον διάλογο, τη συζήτηση και την κατανόηση. Αποφεύγονται οι παρερμηνείες και οι παρεξηγήσεις. Αντίθετα, ο γραπτός λόγος δυσκολεύει έως και αποκλείει το διάλογο και, μερικές φορές, οδηγεί σε παρερμηνείες τον αναγνώστη.
- Στη διάρκεια. Ο γραπτός λόγος μένει αναλλοίωτος στον χρόνο και τον χώρο και παρέχει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να μελετά ξανά και ξανά το κείμενο. Παράλληλα, συντηρεί την ιστορική μνήμη. Αντίθετα, ο προφορικός λόγος έχει στιγμιαία διάρκεια και χρήση, γιατί η μνήμη μας δύσκολα και για λίγο συγκρατεί τη μηνύματά του. Ωστόσο διατηρεί ζωντανή την προφορική παράδοση και όλα τα στοιχεία που μέσω αυτής μεταφέρονται, (ήθη και έθιμα, λαϊκές παραδόσεις κ.λπ.).
- Στην άνεση της αντίδρασης. Η ίδια η φύση του γραπτού μηνύματος επιτρέπει στον αναγνώστη να το μελετά και να το αναλύει με το δικό του ρυθμό και το δικό του τρόπ0. Έχει δηλαδή τη χρονική άνεση να το επεξεργαστεί προσεκτικά. Με τον προφορικό λόγο, αντίθετα, ο ακροατής είναι υποχρεωμένος να ακολουθεί το ρυθμό και την ταχύτητα του συνομιλητή και να επεξεργάζεται τα γλωσσικά μηνύματα γρήγορα και βιαστικά.
- Στην απόσταση. Το γραπτό μήνυμα, εν αντιθέσει με το προφορικό, προορίζεται για κάποιον που δε βρίσκεται στο άμεσο περιβάλλον του πομπού, αλλά σε κάποια απόσταση από αυτόν, όσον αφορά τον χρόνο και τον χώρο. Έτσι, ο αναγνώστης είναι υποχρεωμένος να αποκωδικοποιεί μηνύματα που έχουν συνταχθεί σε άλλο περιβάλλον ή ακόμη και σε άλλη εποχή, χωρίς να έχει στη διάθεσή του κανένα άλλο στοιχείο πέρα από το ίδιο το γραπτό μήνυμα. Για παράδειγμα, δεν έχει άμεση αντίληψη των συνθηκών υπό τις οποίες συντάχθηκε ούτε έχει απέναντί του τον συντάκτη για να του υποβάλλει ερωτήσεις και να επιλύσει τυχόν απορίες του.
- Στην τυπικότητα. Ο γραπτός λόγος σε αντιδιαστολή με τον προφορικό διαθέτει και ένα ακόμη χαρακτηριστικό, την τυπικότητα. Με τον όρο «τυπικότητα» εννοείται η ιδιότητα ενός κειμένου να εντάσσεται σε μια κατηγορία κειμένου που έχει κοινά χαρακτηριστικά τόσο ως προς τη μορφή τους όσο και ως προς το περιεχόμενο, όπως είναι για παράδειγμα τα λογοτεχνικά κείμενα, η επιστολή, το άρθρο κ.λπ..
- Στην επιμέλεια (φροντίδα). Ο γραπτός λόγος είναι πιο επιμελημένος σε σχέση με τον προφορικό. Ειδικότερα είναι προσεγμένος:
- Στη σύνταξη. Στον προφορικό λόγο η σύνταξη είναι πιο αφρόντιστη, υπάρχουν συχνά ασυνταξίες, ελλειπτικές προτάσεις, ανολοκλήρωτες φράσεις και, γενικά, δεν ακολουθείται η «κανονική» σειρά των όρων μιας πρότασης. Ο γραπτός λόγος, αντίθετα, έχει κατά βάση φροντισμένη και επιμελημένη σύνταξη.
- Ως προς τη διατύπωση-έκφραση. Ο προφορικός λόγος χαρακτηρίζεται από αυθορμητισμό, προχειρότητα και είναι συνήθως απροσχεδίαστος, διότι η κατανόηση του μηνύματος διευκολύνεται από χειρονομίες, γκριμάτσες κ.λπ.. Επομένως, παρουσιάζει προχειρότητα στην έκφραση, διακοπές, επαναλήψεις, δισταγμούς, διορθώσεις, φράσεις και προτάσεις ανολοκλήρωτες, π.χ. Θα μπορούσατε, εεε, μπορείτε να μου δώσετε το κόκκινο… ναι, αυτό. Χαρακτηρίζεται από συχνή χρήση λέξεων ασαφούς σημασίας: κάτι, κάποιος, πράγμα, μέρος κ.λπ. Περιλαμβάνει σύντομες φράσεις. Συνήθως ο πομπός και ο δέκτης επικοινωνούν την ίδια χρονική στιγμή και συχνά βρίσκονται στον ίδιο χώρο, οπότε εκτός από τις λέξεις χρησιμοποιούν και συμπληρωματικά στοιχεία όπως χειρονομίες, εκφράσεις του προσώπου, κινήσεις του σώματος, βλέμματα, καθώς και τον επιτονισμό (αυξομειώσεις του τόνου της φωνής, παύσεις κ.λπ.)
Αντίθετα, ο γραπτός λόγος πρέπει εξ’ αρχής να είναι καλοδιατυπωμένος, με σαφήνεια, ακρίβεια, καθαρότητα, διότι δεν παρέχει τη δυνατότητα άμεσης αναδιατύπωσης και διόρθωσης των ασαφειών και των συντακτικών σφαλμάτων. - Ως προς το λεξιλόγιο. Στο γραπτό λόγο είναι πιο επεξεργασμένο, πιο προσεγμένο, σε σχέση με τον προφορικό που είναι απλούστερο.
- Ως προς τη νοηματική πυκνότητα. Ο γραπτός λόγος είναι πιο σύνθετος και πιο γεμάτος σε νοήματα. Αντίθετα ο προφορικός λόγος είναι λιγότερο πυκνός και πιο απλός.
- Ως προς τη συνοχή. Η συνεκτικότητα στο γραπτό λόγο είναι πιο φροντισμένη. Για παράδειγμα, χρησιμοποιείται γενικά μεγαλύτερος αριθμός συνδετικών λέξεων και φράσεων, με πιο αυστηρή δομή, βάσει προμελετημένου σχεδιαγράμματος. Οι ιδέες παρουσιάζονται έτσι ώστε να διασφαλίζεται η λογική ακολουθία. Αντίθετα στον προφορικό η δομή είναι πιο χαλαρή και η συνοχή είναι πιο χαλαρή.
H ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΠΟΙΚΙΛΙΑ- TO ΜΕΣΟ ΚΑΙ H ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Όταν μελετούμε τον προφορικό και γραπτό λόγο αναζητούμε:
- Τον πομπό που στέλνει το μήνυμα.
- Τον δέκτη που το παίρνει.
- Το μήνυμα, δηλαδή το θέμα, τις απόψεις, τις ιδέες, κ.λπ.
- Τον σκοπό του πομπού.
- Το μέσο, τον δίαυλο επικοινωνίας, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο μεταδίδεται το μήνυμα, για παράδειγμα με το τηλέφωνο ή με τον υπολογιστή κ.α..
- Τις συνθήκες επικοινωνίας, για παράδειγμα τη σχέση μεταξύ αυτών που επικοινωνούν(συγγενική, φιλική σχέση, οικείο/γνωστό πρόσωπο), τον χώρο(φιλικό/εργασίας, σπίτι, γραφείο) στον οποίο βρίσκονται κτλ.
ΠΗΓΕΣ:
http://www.schooltime.gr
https://e-didaskalia.blogspot.com/2014/06/blog-post_9754.html
Δημοσιευμένο στην κατηγορία ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .
Πρόσφατα σχόλια