ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: 1.ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 2. Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΔΥΝΑΤΟΥΣ (ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ)
8 Δεκεμβρίου 2022 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ
Ποιες είναι οι κυριότερες οικονομικές εξελίξεις στα χρόνια της Μακεδονικής Δυναστείας;
Στα χρόνια της δυναστείας των Μακεδόνων:
- η δημογραφική εξέλιξη (αύξηση του πληθυσμού) σταθεροποιήθηκε,
- οι δείκτες της οικονομίας βελτιώθηκαν
- η αστική οικονομία φαίνεται ότι αναπτύχθηκε περισσότερο από την οικονομία της υπαίθρου.
Α. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ
Ποιες είναι οι δύο κατηγορίες αριστοκρατίας στο Βυζάντιο μετά τον 8ο αιώνα;
Στο μεταίχμιο από τον 80 προς τον 9ο αι. άρχισε να σχηματίζεται α) μια νέα αριστοκρατία της γης (ή επαρχιακή), κοντά στην οποία υπάρχει και β) η αριστοκρατία των αξιωμάτων (ή αστική ).
Τι ήταν οι δυνατοί; Ποιες κοινωνικές ομάδες τους αποτελούσαν;
Οι δύο ομάδες της αριστοκρατίας (επαρχιακή της γης και αστική των αξιωμάτων) σταδιακά συνδέθηκαν με επιγαμίες και συγχωνεύτηκαν σε μια ενιαία τάξη στα τέλη του 10ου αι. Αυτοί είναι οι δυνατοί. Σ’ αυτούς περιλαμβάνονταν:
- οι πολιτικοί, οι στρατιωτικοί και οι θρησκευτικοί άρχοντες
- οι διαχειριστές της κρατικής, της αυτοκρατορικής, της εκκλησιαστικής και μοναστικής περιουσίας.
Τι ήταν οι πένητες*; Ποιες κοινωνικές ομάδες περιλαμβάνονταν στους πένητες;
Οι αγροτικές μάζες ονομάζονταν οι πένητες. Αποτελούνταν από:
- ελεύθερους γαιοκτήμονες,
- ακτήμονες γεωργούς που μίσθωναν (νοίκιαζαν) γη για καλλιέργεια
- και παροίκους που ήταν δεμένοι με τη γη ή είχαν προσωπική εξάρτηση από τους κυρίους της.
Ποια προβλήματα αντιμετώπιζαν οι ελεύθεροι γαιοκτήμονες από τον 9ο αιώνα;
Από τις αρχές του 9ου αι. η αγροτική κοινότητα και οι ανεξάρτητοι αγρότες άρχιζαν να κινδυνεύουν
- τόσο από τη συνήθεια των μεγαλοκτηματιών να αποκτούν τα κτήματα των μικρομεσαίων γαιοκτημόνων με νόμιμους (αγορά ή κληροδοσία) ή και παράνομους τρόπους
- όσο και από τη φορολογική πίεση που ασκούσε το κράτος.
Ποια μορφή είχαν τα κτήματα των μεγαλογαιοκτημόνων (Δυνατών); Τι ήταν τα χωρία ή προάστεια;
Τα μεγάλα κτήματα δεν ήταν ενιαία, αλλά αποτελούνταν από πολυάριθμες διάσπαρτες εκτάσεις που ονομάζονταν τα χωρία ή προάστεια και τα καλλιεργούσαν ελεύθεροι ενοικιαστές ή πάροικοι.
Πώς ήταν η ζωή των ευγενών (Δυνατών); Γιατί δεν βελτιωνόταν την αγροτική παραγωγή του Βυζαντίου;
Με τα έσοδα από τα κτήματά τους και με τους μισθούς που έπαιρναν από το κράτος ως αξιωματούχοι, οι ευγενείς ζούσαν ζωή γεμάτη χλιδή.
Οι ευγενείς ήταν απρόθυμοι να δαπανήσουν χρήματα, για να βελτιώσουν τις εγκαταστάσεις των υποστατικών τους (αγροκτημάτων) και τα μέσα και τις τεχνικές της παραγωγής.
Όλα αυτά συνέβαλαν ώστε η αγροτική παραγωγή στο Βυζάντιο να παραμείνει στάσιμη και ευάλωτη στις κρίσεις που άρχισαν να εκδηλώνονται στα μέσα του 11ου αι.
ΝΟΜΟΙ ΚΑΙ ΑΓΩΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΔΥΝΑΤΩΝ
Ποιος ήταν ο μεγάλος κοινωνικός αγώνας της δυναστείας των Μακεδόνων;
Ο αγώνας του κράτους κατά των μεγάλων γαιοκτημόνων (που ήταν οι γνωστοί δυνατοί) είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της κοινωνικής ιστορίας του Βυζαντίου στα χρόνια των Μακεδόνων.
Τι προσπαθούσαν να πετύχουν οι δυνατοί, πώς και γιατί αντιμετωπίστηκαν από τους Μακεδόνες;
Οι δυνατοί επιδίωκαν
- να ιδιοποιηθούν (κάνουν δική τους) τη γη των φτωχών,
- να αποσπάσουν προνόμια
- και να κατακτήσουν την πολιτική εξουσία.
Το Βυζαντινό Κράτος δεν μπορούσε να ανεχθεί αυτές τις επιδιώξεις. Οι ελεύθεροι αγρότες υπηρετούσαν στους στρατούς των θεμάτων, ενώ οι φόροι που πλήρωναν αποτελούσαν την κύρια πηγή κρατικών εσόδων. Αυτό σημαίνει ότι η άμυνα και η οικονομία του Βυζαντίου ήταν αδιανόητα χωρίς τη μικρή και μεσαία αγροτική ιδιοκτησία. Γι’ αυτό επί 80 ολόκληρα χρόνια (922-1002) οι αυτοκράτορες προσπάθησαν με τις Νεαρές τους να προστατεύσουν την αγροτική κοινότητα και τους ελεύθερους καλλιεργητές από τις καταχρήσεις των δυνατών.
Τι πέτυχαν με τη νομοθεσία τους οι Μακεδόνες;
Με τους νόμους αυτούς οι Μακεδόνες αυτοκράτορες επέβαλαν ή επέτυχαν τα εξής:
α)Να προτιμώνται ως αγοραστές οι γείτονες και οι συγγενείς, όταν πουλιόταν ένα κομμάτι κοινοτικής γης.
β)Να αποδίδονται τα χωράφια που είχαν σφετεριστεί οι δυνατοί στους προηγούμενους φτωχούς ιδιοκτήτες τους χωρίς αποζημίωση.
γ)Να απαγορεύεται η πώληση και η αγορά στρατιωτικών κτημάτων. Όποιος διέθετε τέτοια κτήματα ήταν υποχρεωμένος να στρατεύεται.
δ)Να περιοριστεί η αύξηση της εκκλησιαστικής περιουσίας, και
ε)Να πληρώνουν οι δυνατοί τους φόρους των φτωχών του χωριού (1002), μια υποχρέωση που βάραινε παλιότερα την κοινότητα συλλογικά (αλληλέγγυον).
Β. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ
Τι ήταν η αστική οικονομία;
Η αστική οικονομία είχε επίκεντρο τις πόλεις.
Ποια χαρακτηριστικά είχε η αστική οικονομία; Τι ήταν οι αστυκώμαι -αγροτοπόλεις;
- Είχε μεγάλη ανάπτυξη, σε αντίθεση με την αγροτική.
- Ήταν εκχρηματισμένη* σε μεγάλο βαθμό όπως και η αγροτική.
- Από τις αρχές του 9ου αι. παλιές πόλεις, όπως η Πάτρα και η Σπάρτη, ανοικοδομήθηκαν, ενώ ιδρύθηκαν και νέες. Οι πόλεις άρχισαν να ξαναβρίσκουν την οικονομική τους λειτουργία.
- Πολλά κάστρα, έγιναν αστυκώμαι ή αγροτοπόλεις δηλαδή αστικά κέντρα με ημιαγροτικό χαρακτήρα. Μεγαλύτερη εμπορική κίνηση είχαν οι πόλεις Έφεσος, Τραπεζούντα κ. ά., όπου διεξάγονταν ετήσιες εμποροπανηγύρεις.
Τι ήταν τα συστήματα (συντεχνίες);
Τα συστήματα ήταν συντεχνίες ή επαγγελματικά σωματεία στα οποία ήταν οργανωμένοι οι έμποροι και οι βιοτέχνες. Εκεί προκαθορίζονταν το ύψος της παραγωγής και οι τιμές των προϊόντων. Η λειτουργία των συστημάτων στην Κων/λη καθοριζόταν από το Επαρχικόν Βιβλίον.
Τι ήταν το Επαρχικόν Βιβλίο;
Ήταν μια συλλογή διατάξεων (νόμων) των αρχών του 10ου αι. που καθόριζε τον τρόπο λειτουργίας των συστημάτων (συντεχνιών).
Τι είδους βιοτεχνίες είχε το Βυζάντιο;
- Οι περισσότερες βιοτεχνίες αφορούσαν τον τομέα των τροφίμων.
- Από τον 10ο αι. εμφανίστηκαν επιχειρήσεις σχετικές με την επεξεργασία και εμπορία ειδών πολυτελείας (μετάξι, μπαχαρικά, πολύτιμοι λίθοι).
Πώς εξελίχθηκε το εξωτερικό εμπόριο του Βυζαντίου;
Το βυζαντινό εξωτερικό εμπόριο αναβίωσε από τα μέσα του 10ου αι. Η ακτίνα της δράσης του μεγάλωνε συνεχώς. Αναπτύχτηκαν εμπορικές σχέσεις με:
- τους Βουλγάρους,
- τους Ρώσους,
- τις ιταλικές πόλεις, ιδίως τη Βενετία,
- το Χαλιφάτο (Άραβες).
Οι βυζαντινοί έμποροι ταξίδευαν μέχρι το Κάιρο και άλλους τόπους του Χαλιφάτου, για να προμηθευτούν τα περιζήτητα και πολύ επικερδή μπαχαρικά. Αλλά και οι μουσουλμάνοι έμποροι μετέφεραν μπαχαρικά, αρώματα και βαφικές ύλες στο Βυζάντιο. Ο εκτελωνισμός τους γινόταν στην Τραπεζούντα, εμπορική πύλη της Μικράς Ασίας προς Ανατολάς.
Ποια νέα τάξη γεννήθηκε από την ανάπτυξη της αστικής οικονομίας; Ποιοι την αποτελούσαν; Ποια ήταν η πολιτική της δράση;
Η συνεχής ανάπτυξη της αστικής οικονομίας οδήγησε στη δημιουργία της μεσαίας τάξης (τάξης των επιχειρηματιών), αποτελούμενης από
- εμποροβιοτέχνες,
- ναυκλήρους (=ιδιοκτήτες πλοίων, καπετάνιοι)
- και τραπεζίτες.
Οργανωμένη σε συντεχνίες ή αδελφότητες υποκινούσε συχνά λαϊκά κινήματα κατά των ευγενών και έφτασε στο απόγειο της κοινωνικής και πολιτικής της επιρροής στα μέσα του 11ου αι.
Ποιες κοινωνικές ομάδες αποτελούσαν τον δήμο;
Δήμος ήταν οι πολυάριθμες λαϊκές μάζες των πόλεων που αποτελούνταν από φτωχούς που εργάζονταν περιστασιακά ή ήταν άνεργοι.
ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ
Πένητες: φτωχοί
Εκχρηματισμένη οικονομία: η οικονομία στην οποία ως μέσο συναλλαγής χρησιμοποιείται το χρήμα.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
- Πατήστε εδώ για να βρείτε διάφορα επαγγέλματα των Βυζαντινών χρόνων.
- Πατήστε εδώ για να γνωρίσετε την οικονομία και την κοινωνία του Βυζαντίου.
Δημοσιευμένο στην κατηγορία ΙΣΤΟΡΙΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .
Πρόσφατα σχόλια