ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Οι μορφές του υποκειμένου, πότε παραλείπεται το υποκείμενο, συμφωνία υποκειμένου –ρήματος, σύνθεση με αχώριστα μόρια, τρόποι ανάπτυξης παραγράφου
17 Σεπτεμβρίου 2024 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ
ΜΕΡΟΣ Β1: Οι μορφές του υποκειμένου
ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ
Τι είναι το υποκείμενο και πώς το βρίσκουμε;
Είναι η λέξη της πρότασης που δείχνει ποιος κάνει ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.
π. χ. Ο Γιώργος παίζει κιθάρα.
Για να βρούμε το υποκείμενο, εντοπίζουμε το ρήμα και ρωτάμε: «ποιος, ποια, ποιο;»
Σε ποια πτώση βρίσκεται και τι μορφή μπορεί να έχει το υποκείμενο;
Το υποκείμενο βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική .
Το υποκείμενο μπορεί να είναι ουσιαστικό, αντωνυμία ή οποιαδήποτε άλλη λέξη (επίθετο, μετοχή, άκλιτη λέξη κτλ.) ή πρόταση, με άρθρο ή χωρίς άρθρο.
Στην περίπτωση, όμως, που το ρήμα είναι απρόσωπο ή υπάρχει απρόσωπη έκφραση το υποκείμενο είναι μία ολόκληρη πρόταση.
Όταν το ρήμα είναι απρόσωπο (πρέπει, αρκεί, ενδέχεται, φαίνεται, απαγορεύεται, επιτρέπεται, πιστεύεται κ.λπ.) ή υπάρχει απρόσωπη έκφραση (είναι δίκαιο, είναι ορθό, κ.λ.π.), η πρόταση (που είναι υποκείμενο στο ρήμα) ξεκινάει με τα: «να, ότι , πώς». Σε αυτήν την περίπτωση το υποκείμενο το βρίσκουμε ρωτώντας το ρήμα «ποιο πράγμα;».
Παραδείγματα
ουσιαστικό, π.χ. Ο μαθητής διαβάζει.
αντωνυμία, π.χ. Αυτός διαβάζει.
επίθετο, π.χ. Ο νέος διαβάζει.
μετοχή, π.χ. Ο βρεγμένος τη βροχή δεν την φοβάται.
άκλιτη λέξη (επίρρημα) με άρθρο, π.χ. Τα παρακάτω είναι περιττά.
πρόταση, π.χ. Πρέπει να διαβάζεις.
Πότε παραλείπεται το υποκείμενο;
Το υποκείμενο παραλείπεται συχνά:
- όταν είναι πρώτο ή δεύτερο πρόσωπο και ο ομιλητής ή ο συγγραφέας δε θέλει να δώσει έμφαση σε αυτό (επειδή εννοείται εύκολα από την κατάληξη του ρήματος), π.χ. Θα πάω εκδρομή (ενν. εγώ).
- όταν εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα,
π.χ. – Τι κάνει ο πατέρας σου;
– Είναι πολύ καλά (ενν. Ο πατέρας).
- όταν είναι μια γενική έννοια ή όταν μπορεί να εννοηθεί μόνο ένα υποκείμενο, π.χ. Είναι 6 μμ. (ενν. H ώρα).
- όταν το ρήμα δείχνει κάποιο φυσικό φαινόμενο, π.χ. κάνει κρύο.
ΜΕΡΟΣ Β2: Συμφωνία υποκειμένου –ρήματος
Το ρήμα συμφωνεί με το υποκείμενό του σε πρόσωπο και αριθμό.
π.χ. Η Μαρία διαβάζει ένα βιβλίο. (Το υποκείμενο “Η Μαρία” είναι γ’ πρόσωπο ενικού αριθμού, όπως και το ρήμα (διαβάζει)
Όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα, το ρήμα μπαίνει σε πληθυντικό αριθμό.
π.χ. Η Μαρία και ο Γιάννης διαβάζουν ένα βιβλίο.
Όταν υπάρχουν πολλά υποκείμενα σε διάφορα πρόσωπα (α’, β’, γ’), το ρήμα μπαίνει στο επικρατέστερο πρόσωπο (το α’ πρόσωπο είναι επικρατέστερο του β’ και το β’ επικρατέστερο του γ’).
π.χ. Εμείς και εσείς είμαστε μαθητές της Β΄ Γυμνασίου.
π.χ. Πότε θα μιλήσετε εσείς και οι άλλοι;
Η συμφωνία υποκειμένου και ρήματος ως προς το πρόσωπο και τον αριθμό μπορεί να μην τηρείται στις παρακάτω περιπτώσεις:
α) Όταν το υποκείμενο είναι περιληπτικό όνομα.
π.χ. Μεγάλος αριθμός ανθρώπων περίμεναν να έρθει η σειρά τους.
β) Όταν ένα υποκείμενο ενικού αριθμού συνδέεται με άλλα πρόσωπα ή πράγματα.
π.χ. Εγώ με τους φίλους μου πήγαμε στον κινηματογράφο.
γ) Όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα τα οποία μπορούν να θεωρηθούν ενιαίο σύνολο.
π.χ. Η εξυπνάδα και η καλοσύνη του εκτιμήθηκε από όλους
ΜΕΡΟΣ Γ: Σύνθεση με αχώριστα μόρια
Γενικά για τη δημιουργία των λέξεων
Τα ονόματα (=ουσιαστικά και επίθετα) και τα ρήματα διακρίνονται σε απλά, όταν σχηματίζονται από το θέμα και την κατάληξη (π.χ. ντομάτα), και σε μη απλά, όταν είναι προϊόντα παραγωγής (π.χ. ντοματ-ιά) ή σύνθεσης (αγγουρο-ντομάτα).
Παραγωγή είναι η διαδικασία κατά την οποία από μια λέξη σχηματίζουμε, με την προσθήκη κάποιων στοιχείων, κάποιες άλλες λέξεις που λέγονται παράγωγες λέξεις. Π.χ. από τη λέξη «παιδί» τη λέξη «παιδάκι».
Ο συνηθέστερος τρόπος με τον οποίο παράγονται λέξεις είναι ο εξής: προσθέτουμε στο θέμα της λέξης κάποια παραγωγικά στοιχεία. Τα στοιχεία αυτά ονομάζονται προσφύματα. Τα στοιχεία αυτά προστίθενται είτε αριστερά, δηλαδή πριν, από το θέμα και ονομάζονται προθήματα, για παράδειγμα προσθέτουμε μια πρόθεση ή το στερητικό α- πριν τη λέξη (φεύγω → διαφεύγω, κακός → άκακος) είτε δεξιά, δηλαδή μετά το θέμα και ονομάζονται επιθήματα, για παράδειγμα στο θέμα της λέξης προσθέτουμε μια νέα διαφορετική κατάληξη, που λέγεται παραγωγική κατάληξη (πατέρας→πατερούλης).
Τα πιο συνηθισμένα προθήματα είναι τα αχώριστα μόρια. Τα αχώριστα μόρια είναι οι λέξεις οι οποίες δεν στέκονται μόνες τους στο λόγο και χρησιμοποιούνται μόνο για την παραγωγή άλλων λέξεων.
Τα αχώριστα μόρια χωρίζονται σε λόγια και μη λόγια (ή λαϊκά).
Οι σημασίες των αχώριστων μορίων
Α. Λόγια αχώριστα μόρια
αρχι–
1. δηλώνει το επικεφαλής άτομο ανάμεσα σε άλλα της ίδιας επαγγελματικής κλίμακας, π.χ. αρχίατρος
2. το πρόσωπο που έχει στο μεγαλύτερο βαθμό την ιδιότητα αυτού που εκφράζει το β΄συνθετικό, π.χ. αρχικατάσκοπος
3. στον υπερθετικό βαθμό την αρνητική ιδιότητα που δηλώνει το β΄συνθετικό, π.χ. αρχικλέφτης, αρχιτεμπέλης
4. την έναρξη του χρόνου που δηλώνει το β΄ συνθετικό, π.χ. αρχιμηνιά, αρχιχρονιά
αμφι–
1 α. γύρω από, και από τις δυο πλευρές, π.χ. αμφίκοιλος β. διπλή δυνατότητα, π.χ. αμφίδρομος, αμφίβιο
2. για καταστάσεις ή ενέργειες αμφίβολες, που δεν είναι ξεκαθαρισμένο προς τα πού κλίνουν, π.χ. αμφίρροπος
ανα-
1. δηλώνει τόπο με την έννοια του «πάνω», π.χ. άνοδος
2. με επιτατική σημασία, π.χ. ανακράζω
3. με υποκοριστική σημασία, π.χ. ανάλαφρος
4. επανάληψη, π.χ. αναβαθμολογώ
δια– (δι-)
1α. δηλώνει κίνηση διαμέσου, από τη μια μεριά ως την άλλη, π.χ. διαπερνώ, β. κίνηση προς όλες τις κατευθύνσεις, π.χ. διαχέω
2. δηλώνει ότι το προσδιοριζόμενο γίνεται μεταξύ αυτών που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. διαπροσωπικός
3. σε ρήματα και τα παράγωγά τους: α. μοιρασιά, διανομή π.χ. διανέμω, β. ασυμφωνία, π.χ. διαφέρω, γ. ανταγωνισμό ή αμοιβαιότητα π.χ. διαγωνίζομαι, διαπληκτίζομαι, δ. τρόπο εκτέλεσης μιας προσπάθειας, εξέ-
λιξης, διαδικασίας, π.χ. διαμορφώνω
4. χρόνο από την αρχή μέχρι το τέλος του διαστήματος που δηλώνεται από την πρωτότυπη λέξη, π.χ. διανυκτερεύω
5α. με επιτατική σημασία, π.χ. διακαής / για την επιδίωξη του τέλειου αποτελέσματος μιας διαδικασίας, π.χ. διακατέχομαι, β. με υποκοριστική λειτουργία, για να δείξει ότι αυτό που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη γίνεται με
δυσκολία, π.χ. διαβλέπω, διαφαίνεται
διχο–
δηλώνει τη διαίρεση σε δύο ίσα μέρη, π.χ. διχοτόμος
δυσ–
1. δηλώνει ότι το προσδιοριζόμενο δύσκολα μπορεί να δεχτεί την ενέργεια της πρωτότυπης λέξης, π.χ. δισεπίλυτος
2. προσδίδει στην πρωτότυπη λέξη την ιδιότητα του «κακός», «άσχημος», «δυσάρεστος» κ.λπ., π.χ. δύσμορφος, δύστυχος
3. αίρει τη θετική σημασία της πρωτότυπης λέξης, π.χ. δυσανάλογος, δυσαρμονικός
εισ–
1. κίνηση ή ενέργεια προς τα μέσα ή προς το τέρμα, π.χ. εισάγω, εισβάλλω
2. ενέργεια για ένα σκοπό, π.χ. εισηγούμαι, εισπράττω
εκ– (εξ-)
1. αφαίρεση, π.χ. εξαερισμός
2. απομάκρυνση από αυτό που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. εκθρόνιση
3. κίνηση προς τα έξω, π.χ. εκτόξευση, έξοδος
4. μεταβολή του αντικειμένου σε αυτό που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. εξατμίζω, εκλαϊκεύω
5. ως επιτατικό, π.χ. έκπληκτος, εκμάθηση
6. ως στερητικό, π.χ. έκτακτος, εκτονώνω
εν– (εμ-, εγ-, ερ-, ελ-)
1. μέσα ή ανάμεσα ή επάνω σε αυτό που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. εγκιβωτίζω, εντάσσω, ενθρονίζω 2. με τον τρόπο που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. έμμισθος, έμπρακτος
3. έχει αυτό που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. έγχορδος, έμπειρος
4. επιτατικά, π.χ. έναστρος, εναγώνιος
επι– (επ-, εφ-)
1. δηλώνει τόπο: επάνω ή το εξωτερικό στρώμα που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. επιτύμβιος, επικάλυψη
2. χρόνο: α. γι’ αυτό που ακολουθεί αυτό που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. επίλογος, επίγονος,
β. για τη δήλωση διάρκειας όσης δηλώνει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. εφήμερος
3. ποσό: α. επιτατικά, π.χ. επαυξάνω, επιταχύνω, β. το τελευταίο στάδιο μιας διαδικασίας, π.χ. επισφραγίζω
4. σκοπό, αιτία, π.χ. επιβλαβής, επίδοξος
5. τρόπο: α. εχθρική διάθεση, π.χ. επιτίθεμαι, β. αμοιβαία σχέση, π.χ. επικοινωνία
ημι–
1. α. το ένα από τα δύο ίσα μέρη, π.χ. ημισφαίριο, ημικύκλιο, β. ότι η λέξη έχει σε μικρότερο βαθμό τα χαρακτηριστικά της πρωτότυπης, π.χ. ημίθεος, ημίφως
2. ότι στη λέξη δεν υπάρχουν όλα αλλά μερικά από τα χαρακτηριστικά του β΄συνθετικού, π.χ. ημιάγριος
3. σε επιστημονικούς όρους, π.χ. ημικυτταρίνες, ημικρανία
περι–
1. γύρω, από όλες τις μεριές, π.χ. περίμετρος, περιφράσσω
2. κοντά, π.χ. περίγειο, περιήλιο
3. για κυκλική κίνηση, π.χ. περιστρέφω, περιφέρω
4. για κίνηση χωρίς συγκεκριμένη κατεύθυνση, π.χ. περιπλανιέμαι, περιδιαβαίνω
5. με τη σημασία τού «κρατώ μέσα», π.χ. περιέχω
6. σε επίθετα με επιτατική σημασία, π.χ. περιζήτητος
7. για να δηλώσει φροντίδα σχετική με αυτό που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. περιποιούμαι, περισώζω
συν–
1. αυτό που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη γίνεται με τη βοήθεια κάποιου, μαζί με κάποιον, π.χ. συμπάσχω, συνοδηγός
2. ένωση, π.χ. συνομοσπονδία, σύνδεση, σύναψη
3. συγκέντρωση, π.χ. συμμαζεύω, συναγωγή
4. ομοιότητα, π.χ. συγγενής, συμμετρία
5. επιτατικά, π.χ. συντρίβω, συνταράσσω
υπο–
1α. κάτω από, π.χ. υπέδαφος, υπόστρωμα, β. το πρόσωπο που βρίσκεται κάτω από την εξουσία άλλου, καθώς και την εκτέλεση ανάλογης πράξης, π.χ. υπόδουλος, υποτάσσω, γ. το πρόσωπο που βρίσκεται βαθμολογικά σε κατώτερη θέση, π.χ. υποδιευθυντής
2. δηλώνει ότι η ενέργεια που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη γίνεται λίγο, κρυφά, παράνομα, π.χ. υποδηλώνω, υποκινώ
3α. σε μικρότερο βαθμό, π.χ. υπολειτουργώ, υποσιτίζομαι, β. υποδιαίρεση, π.χ. υποκατάστημα, υποσύνολο,
γ. (ιατρ.) χαμηλότερες από το κανονικό τιμές, π.χ. υπόταση, υπογλυκαιμία, δ. το προσδιοριζόμενο έχει σε χαμηλότερο βαθμό τις ιδιότητες που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. υπόξινος, υπόλευκος.
Λαϊκά αχώριστα μόρια
α– (αν-, ανα-)
1. το αντίθετο από αυτό που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. άκακος, άγνωστος
2. την απουσία της κατάστασης που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. ανελευθερία, ανευθυνότητα
ξε–
1α. την αντίθετη ενέργεια από αυτή που εκφράζει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. ξεδιψώ, ξεκλειδώνω, β. το τέλος της ενέργειας, κατάστασης, π.χ. ξεμουδιάζω, ξεϊδρώνω, γ. τη χρονική περίοδο, π.χ. ξεκαλοκαιριάζω, ξενυχτώ, δ. την αφαίρεση του αντικειμένου που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη, π.χ. ξεφλουδίζω, ξαρμυρίζω
2. έξω, π.χ. ξεχειλίζω, ξεσπιτώνω
3. με τη σημασία τού «εντελώς», π.χ. ξεκουφαίνω, ξετρελαίνω
4. με τη σημασία τού «σιγά σιγά», «κρυφά», π.χ. ξεγλιστρώ
ΠΗΓΗ:http://paterolakas.blogspot.com/2010/10/blog-post_02.html
ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΜΕ ΠΡΩΤΟ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ ΤΟ «ΣΥΝ»
Ας εξετάσουμε ορισμένες μεταβολές , ορισμένες παθήσεις του (ν), όταν αυτό βρεθεί μπροστά από άλλα σύμφωνα:
α) Το (ν) στην πρόθεση συν, όταν βρεθεί μπροστά από τα ουρανικά σύμφωνα κ, γ, χ, μετατρέπεται σε γ:
συν – κάτοικος = συγκάτοικος
συν – γραφέας = συγγραφέας
συν – χαίρω = συγχαίρω
β) Το (ν) της παραπάνω πρόθεσης, όταν βρεθεί μπροστά από τα χειλικά π, β, φ ή μπροστά από το ψ γίνεται μ:
συν – πονώ = συμπονώ
συν – βάλλει = συμβάλλει
συν – φωνώ = συμφωνώ
συν – ψηφίζω = συμψηφίζω
γ) Μπροστά από τα σύμφωνα λ, ρ και μ το (ν), αφομοιώνεται με αυτά και έτσι έχουμε ν + λ = λ λ, ν + ρ = ρ ρ και ν + μ = μ μ:
συν – λαβή = συλλαβή
συν – ροή = συρροή
συν – μαθητής = συμμαθητής
δ) Μπροστά από το (σ) το (ν) της πρόθεσης (συν), εάν μετά το –σ– ακολουθεί φωνήεν, γίνεται και αυτό –σ– και έτσι έχουμε δύο –σ σ-, εάν όμως ακολουθεί σύμφωνο, τότε το –ν– αυτό χάνεται. Π.χ.
συν – σίτιο = συσσίτιο
συν – στάση = σύσταση
συν – σωρεύω = συσσωρεύω
συν – σκέψη = σύσκεψη
συν + σπ = συσπ
π.χ. συν + σπουδάζω = συσπουδάζω
συν + στ = συστ-
π.χ. συν + στεγάζω = συστεγάζω
συν + ( ν, μ, λ, ρ, σ,) = συνν-συλλ-συμμ-συρρ-συσσ-
π.χ. συν + νέφος = σύννεφο
συν + λόγος = σύλλογος
συν + μαθητής = συμμαθητής
συν + ρίζα = σύρριζα
συν + σώμα = σύσσωμος
Αντίστοιχα, το ν στην πρόθεση εν-
εν + π, β, φ, ψ = εμ-
π.χ. εν + πιστός=έμπιστος
εν +κ, γ ,χ =εγ-
π.χ.=εν+ χρώμα=έγχρωμος
εν + ( ν, μ, λ, ρ, ) = ενν- π.χ. εν+ νόμος= έννομος,
εν +λ = ελλ-
π.χ. εν +λόγος=έλλογος
εμμ- π.χ. εν+ πιστός=έμπιστος
*ερρ- Κανονικά το ν πριν από ρ στα αρχαία ελληνικά μετατρεπόταν σε ρ, άρα εν + ρις, ρινός (= μύτη) => έρρινος. Μαρτυρούνται όμως στα αρχαία ελληνικά και σχηματισμοί που διατηρούν το νρ, όπως ένρινος.
ΜΕΡΟΣ Δ: Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου
Η ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ
Η παράγραφος με το περιεχόμενό της αναπτύσσει ένα θέμα, μια πληροφορία ή μια ιδέα, αλλά ταυτόχρονα συνδέεται με την επόμενη παράγραφο και όλες μαζί αποτελούν ένα κείμενο.
Κάθε παράγραφος είναι κι αυτή ένα κείμενο ενιαίο, με αρχή, μέση και τέλος, που ακολουθεί την εξής δομή: α. θεματική πρόταση, β. λεπτομέρειες, γ. κατακλείδα(πολύ συχνά παραλείπεται).
Εξωτερικό γνώρισμα της παραγράφου είναι η αλλαγή γραμμής και το περιθώριο (εσοχή) που αφήνουμε στην αρχή κάθε παραγράφου.
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
Οι πιο συνηθισμένοι τρόποι ανάπτυξης μιας παραγράφου είναι οι ακόλουθοι:
α. με παραδείγματα,
β. με σύγκριση και αντίθεση,
γ. με διαίρεση,
δ. με αιτιολόγηση,
ε. με ορισμό,
στ. με αίτια και αποτελέσματα,
ζ. με αναλογία,
η. με συνδυασμό τρόπων ανάπτυξης.
α. Με παραδείγματα
Ο πρώτος και βασικός τρόπος ανάπτυξης των λεπτομερειών μιας παραγράφου είναι η παρουσίαση στοιχείων-παραδειγμάτων από την Ιστορία ή από τη σύγχρονη κοινωνική-καθημερινή μας ζωή.
Η ανάπτυξη με παραδείγματα είναι κατάλληλη όταν η θεματική περίοδος χρειάζεται διευκρινίσεις.
Παράδειγμα:
«Αναμφισβήτητα τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται μια ιδιαίτερα ανησυχητική κλιμάκωση του φαινομένου της παραβατικότητας και εγκληματικότητας. Αρκεί κάποιος να παρακολουθήσει την επικαιρότητα για να διαπιστώσει πως στα δελτία ειδήσεων το αστυνομικό ρεπορτάζ ασφυκτιά από ληστείες, κλοπές, επιθέσεις εις βάρος ανύποπτων πολιτών, εγκλήματα…Το έγκλημα αποκτά άρτια οργάνωση…, δρουν μαφίες της νύχτας…, βιαστές καροδοκούν…»
β. Σύγκριση και αντίθεση
Όταν πρόκειται να συγκρίνουμε δύο καταστάσεις, πρόσωπα, αντικείμενα, ιδέες κ.λπ., σημειώνουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές τους. Όταν αντιθέτουμε δύο πράγματα, έννοιες κ.λπ., τονίζουμε τις διαφορές τους.
Η ανάπτυξη με σύγκριση και αντίθεση είναι κατάλληλη όταν η θεματική περίοδος μάς παρακινεί να βρούμε τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα σε πρόσωπα, τόπους κ.λπ.
Παράδειγμα:
«Οφείλουμε ως άτομα-μέλη μιας οργανωμένης κοινωνίας να θέσουμε ως κοινό στόχο την πρόοδο και να αποφύγουμε με κάθε τρόπο το συντηρητισμό. Η πρόοδος είναι ο μόνος δρόμος που διασφαλίζει την κοινωνική και προσωπική μας ανέλιξη…, που διαμορφώνει συνθήκες ευνοϊκές για την ανάπτυξη σε όλους τους τομείς… Αντίθετα, ο συντηρητισμός δημιουργεί συνθήκες στασιμότητας και οπισθοδρόμησης…, βαλτώνει κάθε προσπάθεια για βελτίωση και αναβάθμιση των συνθηκών ζωής…, αδυνατεί να ανταποκριθεί στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες και ανάγκες…»
γ. Διαίρεση
Μπορούμε να παρουσιάσουμε καλύτερα μια έννοια, αν τη διαιρέσουμε σε μικρότερα μέρη.
Η ανάπτυξη με διαίρεση είναι κατάλληλη όταν η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη έτσι που να αποκαλύπτει τα στοιχεία από τα οποία αποτελείται ένα αντικείμενο, μια ιδέα κ.λπ.
Παράδειγμα:
«Η εκπαίδευση ανάλογα με την ηλικία των ανθρώπων που την ακολουθούν και το γνωσιολογικό επίπεδο που παρέχει διακρίνεται σε τρεις βαθμίδες, στην πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια. Στην πρωτοβάθμια φοιτούν μαθητές… και λαμβάνουν κυρίως γνώσεις… Στη δευτεροβάθμια… Ενώ στην τριτοβάθμια…»
δ. Αιτιολόγηση
Αιτιολογούμε μια θέση-άποψη χρησιμοποιώντας επιχειρήματα και άλλες αποδείξεις.
Η αιτιολόγηση είναι η κατάλληλη μέθοδος ανάπτυξης της παραγράφου, όταν η θεματική πρόταση είναι διατυπωμένη έτσι ώστε να μας παρακινεί να ρωτήσουμε «Γιατί;».
Παράδειγμα:
«Στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες το φαινόμενο της φτώχειας λαμβάνει όλο και πιο δραματικές διαστάσεις. Και αυτό συμβαίνει διότι αναπτύσσεται ένας άμετρος ανταγωνισμός για τη νομή του πλούτου με βάση τα κριτήρια που θέτει η ελεύθερη αγορά…, οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί περισσότεροι και φτωχότεροι… Επίσης, αυξάνεται συνεχώς το κόστος ζωής…, πολλοί δεν μπορούν να ανταποκριθούν ούτε στις βασικές ανάγκες… Ενώ το κράτος πρόνοιας χωλαίνει, αφού το σύστημα θεωρεί όσους δεν μπορούν να αποδώσουν τα μέγιστα ως περιττά σώματα και τα αποβάλλει…»
ε. Ορισμός
Προσπαθούμε να ορίσουμε, δηλαδή να παρουσιάσουμε το περιεχόμενο μιας έννοιας. Για να γίνει πιο σαφής η παράγραφος, πρέπει στη συνέχεια να διασαφηνίσουμε τον ορισμό, κάνοντας χρήση των άλλων τρόπων ανάπτυξης (παραδείγματα, σύγκριση – αντίθεση κ.λπ.).
Χρησιμοποιούμε ως τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου τον ορισμό, όταν η θεματική πρόταση μάς παρακινεί να ρωτήσουμε «Τι είναι;» ή «Τι εννοούμε με αυτό;».
Παράδειγμα:
«Ρατσισμός είναι το δόγμα το οποίο πρεσβεύει τη διάκριση των ανθρώπων σε φύσει ανώτερους και κατώτερους. Ισχυρίζεται δηλαδή πως υπάρχουν άνθρωποι που είναι από τη φύση τους κατώτεροι, αφού ανήκουν σε φυλές, έθνη ή κοινωνικές ομάδες που μειονεκτούν έναντι των άλλων ανθρώπων…»
στ. Αίτια και αποτελέσματα
Αναζητούμε και καταγράφουμε την αιτία ή τις αιτίες που οδηγούν σε ένα αποτέλεσμα.
Χρησιμοποιούμε αυτόν τον τρόπο ανάπτυξης, όταν στη θεματική πρόταση διατυπώνουμε μια αιτία και ακολουθούν οι συνέπειες ή αντίστροφα στη θεματική πρόταση η συνέπεια και ακολουθούν οι αιτίες.
Παράδειγμα:
«Η κλιμάκωση της φτώχειας διασπά τον κοινωνικό ιστό διευρύνοντας το χάσμα και τις διαφορές μεταξύ των φτωχών και των πλουσίων… Κατόπιν, πυροδοτεί οξείες αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις…Τρέφει αντικοινωνικές μορφές συμπεριφοράς… Όσο αυξάνονται οι φτωχοί αυξάνεται και η δυσαρέσκεια προς το κράτος… Οι πολίτες χάνουν την εμπιστοσύνη τους προς τους πολιτικούς και αυτό εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τη δημοκρατία…»
ζ. Αναλογία
Παρουσιάζουμε την ομοιότητα που υπάρχει ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα ανόμοια από μία άποψη πράγματα, ιδέες κ.λπ.
Χρησιμοποιούμε την αναλογία, όταν η θεματική πρόταση είναι διατυπωμένη ως παρομοίωση ή μεταφορά.
Παράδειγμα:
«Άραγε με τι μοιάζει η ψυχή μας; Μα είναι απλό, με τη θάλασσα! Όπως αυτή είναι απέραντη και δεν μπορεί το μάτι σου να την προσεγγίσει έτσι και η ψυχή χάνεται στα μήκη και πλάτη ενός κόσμου δυσθεώρητου. Και είναι εξίσου βαθιά που πρέπει να κάνεις πολλές καταδύσεις για να βρεις τους θησαυρούς που κρύβει μέσα της. Άλλοτε πάλι είναι ήρεμη και γαλήνια σαν τη θάλασσα και ξαφνικά πάλι ξεσπάει φουρτούνα, ανακατεύεται, θολώνει…»
η. Συνδυασμός τρόπων ανάπτυξης
Συνήθως, όταν γράφουμε μια παράγραφο, χρησιμοποιούμε περισσότερους από έναν τρόπους ανάπτυξης (π.χ. ορισμό και αιτιολόγηση, διαίρεση και παραδείγματα κ.λπ.), ώστε να παρουσιάσουμε ή να διασαφηνίσουμε αυτό που θέλουμε να πούμε, όσο το δυνατόν πληρέστερα.
Παράδειγμα:
«Οφείλουμε ως άτομα-μέλη μιας οργανωμένης κοινωνίας να θέσουμε ως κοινό στόχο την πρόοδο και να αποφύγουμε με κάθε τρόπο το συντηρητισμό. Η πρόοδος είναι ο μόνος δρόμος που διασφαλίζει την κοινωνική και προσωπική μας ανέλιξη, μέσα δηλαδή από αυτή θα μπορέσουμε ως άτομα να καλλιεργήσουμε ένα ελεύθερο πνεύμα, χωρίς προσκόλληση σε πεπερασμένες αντιλήψεις…, που διαμορφώνει συνθήκες ευνοϊκές για την ανάπτυξη σε όλους τους τομείς, για παράδειγμα συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη…, στην εξέλιξη του πολιτισμού, αφού εισάγει νέες ιδέες… Αντίθετα, ο συντηρητισμός δημιουργεί συνθήκες στασιμότητας και οπισθοδρόμησης, όπως για παράδειγμα η πολιτισμική στασιμότητα, αφού αφορίζει κάθε νέο και ξένο στοιχείο…, βαλτώνει κάθε προσπάθεια για βελτίωση και αναβάθμιση των συνθηκών ζωής…, αδυνατεί να ανταποκριθεί στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες και ανάγκες, όπως είναι…»
ΠΗΓΕΣ:
Δημοσιευμένο στην κατηγορία ΓΛΩΣΣΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .
Πρόσφατα σχόλια