ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

ΕΝΟΤΗΤΑ 9: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ

16 Μαΐου 2021 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

Α) Συνταγματικές είναι οι σχέσεις μεταξύ ενός γλωσσικού στοιχείου και άλλων στοιχείων που προηγούνται ή ακολουθούν μέσα στην ίδια συντακτική ενότητα, φράση, πρόταση. Οι σχέσεις αυτές αναπτύσσονται στον οριζόντιο άξονα που ονομάζεται συνταγματικός άξονας.

Παρατηρούμε ότι:

• Η ελληνική γλώσσα είναι ευέλικτη.
• Η οριζόντια μετακίνηση λέξεων ή λεκτικών συνόλων σε μια πρόταση πρέπει να γίνεται με προσοχή και μέσα σε συγκεκριμένα όρια.
• Η οριζόντια μετακίνηση λέξεων ή λεκτικών συνόλων σε μια πρόταση «αποκαλύπτει» πού θέλει ο ομιλητής ή ο συγγραφέας να δώσει έμφαση ή τι να τονίσει.

Παράδειγμα:

Το παιδί παίζει χαρούμενο.

Χαρούμενο παίζει το παιδί.

Παίζει χαρούμενο το παιδί.

Β) Παραδειγματικές είναι οι σχέσεις  που μας επιτρέπουν  να αντικαθιστούμε λέξεις ή λεκτικά σύνολα με άλλα που έχουν την ίδια λειτουργία στην πρόταση. Βασικό δηλαδή στοιχείο στις παραδειγματικές σχέσεις είναι δυνατότητα υποκατάστασης όρων από άλλους. Οι σχέσεις αυτές αναπτύσσονται στον κάθετο άξονα που ονομάζεται Παραδειγματικός άξονας.

Μπορούμε να αλλάξουμε ορισμένες λέξεις ή φράσεις σε μια πρόταση με άλλες που παίζουν τον ίδιο ρόλο στην πρόταση. Αυτό δε γίνεται οριζόντια, αλλά κάθετα με την αλλαγή κάθε φορά των λέξεων-φράσεων (παραδειγματικός άξονας).

Παράδειγμα:

Η Αργυρώ έρχεται τώρα.

Η φοιτήτρια   »          »

Η κοπέλα        »        »

Εκείνη             »        »

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: όταν φτιάχνουμε προτάσεις, εργαζόμαστε παράλληλα και στους δύο άξονες, από τη μία συνδυάζοντας και βάζοντας σε λογική σειρά τις λέξεις (συνταγματικός άξονας) και από την άλλη επιλέγοντας τις κατάλληλες λέξεις (παραδειγματικός άξονας).

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .