ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

ΕΝΟΤΗΤΑ 44: Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα κατά το Μεσοπόλεμο (ερωτήσεις και απαντήσεις)

23 Μαρτίου 2021 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

Τι ήταν το προσφυγικό ζήτημα;

Ήταν ένα από τα σημαντικότερα θέματα που είχε να αντιμετωπίσει η ελληνική κοινωνία του Μεσοπολέμου, δηλαδή η στέγαση και η επαγγελματική αποκατάσταση των προσφύγων.

Ποια βοήθεια προσέφερε στην Ελλάδα η Κοινωνία των Εθνών για την αποκατάσταση των προσφύγων;

Το ελληνικό κράτος απευθύνθηκε στην Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ), η οποία:

α) βοήθησε την Ελλάδα να συνάψει δάνειο και

β) ίδρυσε την Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ), έναν αυτόνομο οργανισμό που θα δρούσε με τη συνεργασία του ελληνικού κράτους.

Ποια περίοδο λειτούργησε η ΕΑΠ και ποιο ήταν το έργο της;

Η ΕΑΠ λειτούργησε από το 1923 έως το 1930.

Ασχολήθηκε κυρίως με την αποκατάσταση των προσφύγων στην ύπαιθρο.

Πού οδηγήθηκε η πλειοψηφία των προσφύγων και για ποιους λόγους;

Περίπου 750.000 πρόσφυγες οδηγήθηκαν στη Μακεδονία και στη Θράκη, γιατί εκεί υπήρχαν διαθέσιμες γαίες αλλά και για να εξασφαλιστεί η αριθμητική υπεροχή του ελληνικού στοιχείου σε αυτές τις περιοχές.

Ποιος ανέλαβε την αποκατάσταση των προσφύγων στις πόλεις;

Η αποκατάσταση των προσφύγων στις πόλεις ήταν κυρίως έργο του ελληνικού κράτους, που δημιούργησε προσφυγικούς συνοικισμούς (Καισαριανή, Βύρωνας, Νέα Ιωνία στην Αθήνα και Κοκκινιά στον Πειραιά).

Πώς αποκαταστάθηκαν οι πλούσιοι πρόσφυγες; Πώς  ήταν η ζωή πολλών φτωχών προσφύγων;

Οι πλούσιοι πρόσφυγες προτίμησαν περιοχές της αρεσκείας τους (Νέα Σμύρνη, Καλλίπολη του Πειραιά).

Όσοι φτωχοί πρόσφυγες δεν εξασφάλισαν κάποια από τις κατοικίες που έδινε το κράτος συνέχισαν να μένουν για πολλά χρόνια σε άθλια οικήματα στους προσφυγικούς συνοικισμούς.

Για ποιους λόγους η στάση των γηγενών (ντόπιων) Ελλήνων ήταν αρνητική απέναντι στους πρόσφυγες;

Συχνά η στάση των γηγενών Ελλήνων απέναντι στους πρόσφυγες ήταν αρνητική.

α) Οι πρόσφυγες πήραν γη που πολλοί γηγενείς θεωρούσαν δική τους.

β) Πρόσφεραν την εργασία τους φτηνά πιέζοντας προς τα κάτω τις αμοιβές και των ντόπιων.

γ) Οι πρόσφυγες ήταν στη συντριπτική τους πλειονότητα βενιζελικοί κι αυτό τους έφερνε σε αντίθεση με την αντιβενιζελική Παλαιά Ελλάδα.

ε) Πολλοί γηγενείς θεωρούσαν τους πρόσφυγες παράδοξους, καθώς είχαν πρωτάκουστα ονόματα, έτρωγαν άγνωστα φαγητά και οι γυναίκες τους εργάζονταν σε ξένες δουλειές. Το αποτέλεσμα ήταν η λέξη «πρόσφυγας» να είναι για χρόνια απαξιωτικός χαρακτηρισμός μεταξύ των γηγενών Ελλήνων.

Ποιες ήταν οι συνέπειες της άφιξης των προσφύγων στην πολιτική, οικονομική, κοινωνική ζωή και στον πολιτισμό;

Η άφιξη των προσφύγων σφράγισε τη νεοελληνική κοινωνία.

Σε πολιτικό επίπεδο

α) Η συγκέντρωση της πλειονότητας των Ελλήνων μέσα στα όρια της Ελλάδας σήμανε εγκατάλειψη της Μεγάλης Ιδέας.

β) Χάρη στην εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία και στη Θράκη ενισχύθηκε η ελληνική παρουσία σε αυτές τις περιοχές και, γενικά, η εθνική ομοιογένεια της Ελλάδας.

γ) Πολιτικά οι πρόσφυγες τάχθηκαν στον χώρο του βενιζελισμού. Αργότερα πολλοί από αυτούς έγιναν σοσιαλιστές και κομμουνιστές και διακρίθηκαν στους κοινωνικούς αγώνες.

Σε οικονομικό επίπεδο

α)Η αγροτική οικονομία αναζωογονήθηκε, καθώς οι πρόσφυγες αξιοποίησαν ακαλλιέργητες εκτάσεις εφαρμόζοντας και νέες καλλιεργητικές μεθόδους.

β)Η συγκέντρωση πολλών από αυτούς στα αστικά κέντρα πρόσφερε νέες δυνατότητες στο εμπόριο και στη βιομηχανία.

γ)Οι περισσότεροι γνώριζαν κάποια τέχνη και, έχοντας μεγάλη ανάγκη από χρήματα, εργάζονταν ακόμη και με χαμηλές αμοιβές.

δ) Όσοι διέθεταν κεφάλαιο ασχολήθηκαν με το εμπόριο και τη βιοτεχνία, όπου αρκετοί διέπρεψαν.

Σε κοινωνικό επίπεδο

Οι πρόσφυγες έφεραν στην κοινωνία της Ελλάδας τον τρόπο ζωής τους, τις συνήθειές τους, τη μουσική τους (ρεμπέτικο τραγούδι), την κουζίνα τους. Καθώς πολλές από τις γυναίκες πρόσφυγες υποχρεώθηκαν να εργαστούν και αρκετές από τις γηγενείς (ντόπιες) έκαναν το ίδιο, τα στερεότυπα που ήθελαν τη γυναίκα κλεισμένη στο σπίτι και υποχείριο του άντρα άρχισαν να κλονίζονται.

Στον πολιτισμό

Οι πρόσφυγες έδωσαν νέα πνοή στα Γράμματα και στις Τέχνες. Σημαντικοί λογοτέχνες, όπως ο Γιώργος Σεφέρης (Νόμπελ Λογοτεχνίας 1963), ο Ηλίας Βενέζης, ο Κοσμάς Πολίτης, ο Στρατής Δούκας και η Διδώ Σωτηρίου, ήταν Μικρασιάτες.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΒΙΝΤΕΟ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΕΡΤ

Πατήστε εδώ για να δείτε βασικά γεγονότα της δεκαετίας του 1920.

Πατήστε εδώ για να δείτε ένα ντοκιμαντέρ το οποίο παρακολουθεί την πορεία των Μικρασιατών προσφύγων μετά την Καταστροφή το 1922. Πρόσφυγες καταθέτουν την προσωπική τους μαρτυρία από τις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετώπισαν κατά τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασής τους στην Ελλάδα μέχρι να ενσωματωθούν στην ελληνική κοινωνία συμβάλλοντας σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη του τόπου.

Πατήστε εδώ για να δείτε ένα ντοκιμαντέρ βασισμένο στο ομότιτλο βιβλίο του δημοσιογράφου ΜΠΡΟΥΣ ΚΛΑΡΚ και την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά ντοκιμαντέρ «Δυο φορές ξένος», που εστιάζεται στις πληθυσμιακές μετακινήσεις στα Βαλκάνια με επίκεντρο την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών που υπαγόρευσε η Συνθήκη της Λωζάννης το 1923:

https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=XCLjer-Qfp0

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΙΣΤΟΡΙΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .