ΤΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ (ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ, ΕΙΔΗ, ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ)
5 Νοεμβρίου 2020 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ
Τι είναι το απαρέμφατο;
Είναι ένας ονοματικός τύπος του ρήματος.
Γιατί ονομάζεται έτσι;
Το απαρέμφατο λέγεται έτσι, γιατί η κατάληξή του δε δηλώνει συγκεκριμένο πρόσωπο του λόγου(στερητικό ἀ- + παρεμφαίνω). Είναι άκλιτος ρηματικός τύπος που, όταν είναι έναρθρο, ισοδυναμεί με αφηρημένο ουσιαστικό (βλ. παρακάτω στον συντακτικό ρόλο).
Καταλήξεις απαρεμφάτων βαρύτονων ρημάτων στην ενεργητική φωνή
| ενεστώτας | μέλλοντας | αόριστος | παρακείμενος | |
| φωνηεντόληκτα | -ειν τοξεύειν |
-σειν τοξεύσειν |
-σαι τοξεῦσαι |
-κέναι τετοξευκέναι |
| ουρανικόληκτα | -ειν πράττειν |
-ξειν πράξειν |
-ξαι πρᾶξαι |
-χέναι πεπραχέναι |
| χειλικόληκτα | -ειν γράφειν |
-ψειν γράψειν |
-ψαι γράψαι |
-φέναι γεγραφέναι |
| οδοντικόληκτα | -ειν πείθειν |
-σειν πείσειν |
-σαι πεῖσαι |
-κέναι πεπεικέναι |
Παρατηρήσεις
- Το απαρέμφατο του αορίστου δεν παίρνει αύξηση (όπως και οι εγκλίσεις του ίδιου χρόνου πλην της οριστικής).
- Το απαρέμφατο του παρακειμένου διατηρεί τον αναδιπλασιασμό, π.χ. βε-βουλευκέναι,τε-θαυμακέναι, ἐ-σκευακέναι.
- Το απαρέμφατο ενεστώτα του ρ. εἰμὶ είναι: εἶναι.
Καταλήξεις απαρεμφάτων βαρύτονων ρημάτων στη μέση φωνή
| ενεστώτας | μέλλοντας | αόριστος | παρακείμενος | |
| φωνηεντόληκτα | -εσθαι βουλεύεσθαι |
-σεσθαι βουλεύσεσθαι |
-σασθαι βουλεύσασθαι |
-σθαι βε-βουλεῦ-σθαι |
| ουρανικόληκτα | -εσθαι πράττεσθαι |
-ξεσθαι πράξεσθαι |
-ξασθαι πράξασθαι |
-χθαι πεπρᾶχθαι |
| χειλικόληκτα | -εσθαι γράφεσθαι |
-ψεσθαι γράψεσθαι |
-ψασθαι γράψασθαι |
-φθαι γεγράφθαι |
| οδοντικόληκτα | -εσθαι πείθεσθαι |
-σεσθαι πείσεσθαι |
-σασθαι πείσασθαι |
-σθαι πεπεῖσθαι |
Παρατηρήσεις
- Όπως και στην ενεργητική φωνή, το απαρέμφατο του αορίστου δεν έχει αύξηση.
- Το απαρέμφατο του παρακειμένου διατηρεί τον αναδιπλασιασμό (π.χ. βεβουλεῦσθαι, ἠθελῆσθαι).
- Το -αι στην κατάληξη των απαρεμφάτων είναι βραχύ.
- Το απαρέμφατο του παρακειμένου της μέσης φωνής τονίζεται πάντοτε στην παραλήγουσα.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ
Η ονοματική φύση του απαρεμφάτου φαίνεται από το ότι μπορεί να έχει άρθρο (ουδετέρου γένους, ενικού αριθμού) σε όλες τις πτώσεις, π.χ. τὸ πράττειν, τοῦ πράττειν. Λέγεται τότε έναρθρο απαρέμφατο και παρουσιάζει τις συντακτικές χρήσεις ενός ουσιαστικού (δέχεται άρνηση μή), π.χ. Τὸ λακωνίζειν ἐστὶ φιλοσοφεῖν(το έναρθρο απαρέμφατο τὸ λακωνίζειν είναι υποκείμενο του ρήματος ἐστί).
Το άναρθρο απαρέμφατο (ειδικό και τελικό) είναι πιο συχνό και έχει πολλές συντακτικές χρήσεις, οι κυριότερες από τις οποίες είναι: αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα και υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις.
| Τα είδη του άναρθρου απαρεμφάτου | ||
Ειδικό:
|
Τελικό:
|
|
Βασικές συντακτικές χρήσεις του απαρεμφάτου
Αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα, δηλ. στα ρήματα που κλίνονται σε όλα τα πρόσωπα και έχουν ως υποκείμενο κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.
π.χ Ἔφησε δώσειν ἐγγυητὴν ἕνα τῶν φίλων.
Υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα, δηλ. ρήματα που απαντούν μόνο στο γ΄ εν. πρόσωπο και δεν έχουν ως υποκείμενο κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα. Είναι παρόμοια με τα ν.ε. «πρέπει», «λέγεται», «ενδέχεται» κ.ά.· συνηθέστερα στην α.ε. είναι τα δεῖ, χρή (= πρέπει), προσήκει (= αρμόζει). Την ίδια συντακτική θέση παίρνει το απαρέμφατο και με απρόσωπες εκφράσεις, δηλ. φράσεις που αποτελούνται από ένα επίθετο ή ένα επίρρημα και το γ΄ ενικό πρόσωπο των ρημάτωνεἰμὶ και ἔχω, π.χ. δίκαιόν ἐστι (= είναι δίκαιο / είναι σωστό), καλόν ἐστι (= είναι όμορφο / είναι καλό), καλῶς ἔχει (= καλόν ἐστι):
π.χ. Προσήκει ὑμῖν τοὺς προγόνους μιμεῖσθαι.
Δίκαιόν ἐστιν ὑπὲρ μεγάλων ἐγκλημάτων δεινὰς ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας
Δημοσιευμένο στην κατηγορία ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .
Πρόσφατα σχόλια