ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

2η ΕΝΟΤΗΤΑ ΓΛΩΣΣΑ-ΓΛΩΣΣΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ (Θεωρητικά στοιχεία)

14 Νοεμβρίου 2018 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

ΕΙΔΗ  ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ-ΕΠΙΡΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

Α) ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ

Πώς χρησιμοποιούνται οι ονοματικές προτάσεις;

Χρησιμοποιούνται στη θέση ονομάτων (ουσιαστικών ή επιθέτων) ή αντωνυμιών. Επομένως μπορούν να χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο, αντικείμενο ή προσδιορισμός κάποιου ονοματικού όρου της πρότασης.

Παραδείγματα:

• Φαίνεται ότι θα χάσουμε τον αγώνα. (υποκείμενο)
• Θέλω να κοιμηθώ. (αντικείμενο)
• Ένα μόνο με ανησυχεί, μήπως δεν προλάβω την προθεσμία. (επεξήγηση στη λέξη «ένα»)

Ποια είναι τα είδη των ονοματικών προτάσεων;

α) Ειδικές (Πιστεύω ότι θα βρούμε κάποια λύση)

β) Βουλητικές (Πρέπει να του μιλήσεις)

γ) Ενδοιαστικές (Φοβάμαι μήπως θυμώσει ο πατέρας μου.

δ) Πλάγιες Ερωτηματικές (Δεν είμαι βέβαιος αν θα έρθει)

ε) Αναφορικές ονοματικές (Όποιος κάνει φασαρία θα τιμωρηθεί)

Β) ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πώς χρησιμοποιούνται οι επιρρηματικές προτάσεις;

Χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί.

Τι δηλώνουν οι επιρρηματικές προτάσεις;

α) Χρόνο (Όταν δουλεύει, θέλει απόλυτη ησυχία)

β) Αιτία (Θύμωσε, γιατί του μίλησε άσχημα)

γ) Σκοπό (Ήρθα για να σε δω)

δ) Αποτέλεσμα (Μιλάει τόσο σιγά, ώστε δεν ακούγεται καθόλου)

ε) Προϋπόθεση (Αν προσπαθήσεις πολύ, θα τα καταφέρεις)

στ) Εναντίωση (Αν και έχει τα πάντα, δεν είναι ευτυχισμένος.)

ή παραχώρηση (Και να του μιλήσεις, δε θα σε καταλάβει.)

Ποια είναι τα είδη των δευτερευουσών επιρρηματικών προτάσεων;

Ανάλογα με την επιρρηματική σχέση που δηλώνουν, διακρίνονται σε χρονικές, αιτιολογικές, αποτελεσματικές (λέγονται και  συμπερασματικές), υποθετικές, εναντιωματικές ή παραχωρητικές. Επίσης επιρρηματικές είναι  και ορισμένες αναφορικές  που ονομάζονται αναφορικές επιρρηματικές προτάσεις. Για παράδειγμα: Χαίρομαι που (=επειδή) προοδεύεις.

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Α) ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ανήκουν στις ονοματικές προτάσεις

Τι εκφράζουν;

Εξειδικεύουν το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται.

Με ποιους συνδέσμους εισάγονται;

Εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους: ότι, πως και σπανιότερα με που (όταν ισοδυναμεί με το ότι)

 Πώς χρησιμοποιούνται στον λόγο;

α) Ως αντικείμενο ρημάτων όπως: λέω, δείχνω, δηλώνω, ξέρω, πληροφορούμαι, γνωρίζω, αγνοώ, αισθάνομαι, νομίζω κ.α.

 π.χ. Νομίζω ότι μιλάει τρεις γλώσσες. (αντικείμενο)

β) Ως υποκείμενο απροσώπων ρημάτων και εκφράσεων όπως: λέγεται, διαδίδεται, φημολογείται, είναι γνωστό κ.α.

π.χ. Λέγεται πως είναι πολύ καλός ομιλητής.(υποκείμενο)

γ) Ως επεξήγηση σε ουσιαστικά που έχουν ανάλογη σημασία με τα παραπάνω ρήματα (π.χ. γεγονός, είδηση, πληροφορία, άποψη κ.α.), σε ουδέτερο δεικτικής ή αόριστης αντωνυμίας.

π.χ. Έχω την πληροφορία, ότι γνωρίζει άριστα γαλλικά. (επεξήγηση στη λέξη πληροφορία)

Ποια άρνηση δέχονται;

Δέχονται την άρνηση δε(ν).

Χωρίζονται με κόμμα;

Οι ειδικές προτάσεις δε χωρίζονται με κόμμα από την πρόταση από την οποία εξαρτώνται, εκτός αν λειτουργούν ως επεξήγηση.

ΠΡΟΣΟΧΗ!!

Δεν πρέπει να συγχέουμε:

Α) τον ειδικό σύνδεσμο ότι με την αναφορική αντωνυμία ό,τι που εισάγει αναφορικές προτάσεις.

π.χ.  Λέει ότι είναι κουρασμένος. (ειδικός σύνδεσμος)

Λέει ό,τι θέλει. (αναφορική αντωνυμία)

Β) τον ειδικό σύνδεσμο πως με το ερωτηματικό επίρρημα πώς, που εισάγει πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις.

π.χ.  Νομίζω πως λέει ψέματα. (ειδικός σύνδεσμος)

Δεν ξέρω πώς λειτουργεί αυτή η συσκευή. (ερωτηματικό επίρρημα)

Γ) τον ειδικό σύνδεσμο που με το ερωτηματικό επίρρημα πού, που εισάγει πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις.

π.χ.   Θυμάμαι που παίζαμε μπάλα στη γειτονιά. (ειδικός σύνδεσμος)

Ξέρεις πού είναι τι κινητό μου; (ερωτηματικό επίρρημα)

Β) ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πώς εισάγονται;

Με το μόριο να.

Από ποια ρήματα εξαρτώνται;

Α)Από ρήματα που δηλώνουν επιθυμία (θέλω), προσταγή (διατάζω), εμπόδιο (απαγορεύω), δυνατότητα (μπορώ), αίσθηση (νιώθω), έναρξη (αρχίζω) κ.α..

Β)Από περιφράσεις με ανάλογη σημασία (έχω σκοπό, είμαι πρόθυμος).

Γ) Από απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις με παρόμοια σημασία με τα προηγούμενα ρήματα (πρέπει, επιτρέπεται, είναι ανάγκη).

Δ) Από ουσιαστικά με παρόμοια σημασία με τα προηγούμενα ρήματα (επιθυμία, ανάγκη, απαίτηση).

Ε)Από δεικτική ή αόριστη αντωνυμία ουδετέρου γένους.

Στ) Από προθέσεις όπως αντί, χωρίς, δίχως, ίσαμε κ.α..

Πώς χρησιμοποιούνται στον λόγο;

Α)Αντικείμενο ρημάτων και περιφράσεων με τη σημασία που αναφέρθηκε παραπάνω.

π.χ. Αρνούμαι να συμμετάσχω στα σχέδιά σας.

Β)Υποκείμενο απροσώπων ρημάτων και εκφράσεων με παρόμοια σημασία.

π.χ. Πρέπει να είσαι συνεπής.

Γ) Επεξήγηση σε ουσιαστικά με παρόμοια σημασία ή σε δεικτική  αντωνυμία ή σε αόριστη αντωνυμία ουδετέρου γένους.

π.χ. Μια συμβουλή του έδωσα, να μείνει πιστός στις αρχές του.

Δ) Προσδιορισμός ουσιαστικού ή επιθέτου με παρόμοια σημασία.

π.χ. Με κοίταζε αγριεμένος, έτοιμος να ξεσπάσει σε φωνές.

Ε) Συμπλήρωμα προθέσεων.

π.χ.  Έφυγε χωρίς να πει τίποτα σε κανέναν.

Ποια άρνηση δέχονται;

Παίρνουν άρνηση μη(ν).

Χωρίζονται με κόμμα;

Δε χωρίζονται με κόμμα από την πρόταση από την οποία εξαρτώνται, εκτός αν λειτουργούν ως επεξήγηση.

Γ) ΔΕΥΤΕΡΕΟΥΣΕΣ ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Πώς εισάγονται;

Εισάγονται με τους συνδέσμους μήπως, μη(ν).

Από ποια ρήματα εξαρτώνται;

Εξαρτώνται από:

Α) Ρήματα που σημαίνουν φόβο, ανησυχία, προφύλαξη (π.χ. φοβάμαι, ανησυχώ, τρομάζω).

Β) Περιφράσεις με παρόμοια σημασία (π.χ. έχω υποψία, έχω αγωνία).

Γ) Ουσιαστικά με παρόμοια σημασία (π.χ. φόβος, υποψία, αγωνία).

Δ) Δεικτικές ή αόριστες αντωνυμίες ουδετέρου γένους.

Πώς χρησιμοποιούνται στον λόγο;

Α) Ως αντικείμενο ρημάτων ή περιφράσεων με τη σημασία που αναφέρθηκε παραπάνω.

π.χ. Κοίταξε μην κάνεις τα ίδια λάθη.

Β) Ως υποκείμενο (πιο σπάνια) απροσώπων ρημάτων ή εκφράσεων με τη σημασία που αναφέρθηκε παραπάνω.

π.χ.  Με ανησυχεί μήπως αναβάλει τη συνάντησή μας.

Γ) Ως επεξήγηση σε ουσιαστικά με παρόμοια σημασία ή σε δεικτική  ή αόριστη  αντωνυμία ουδετέρου γένους.

π.χ.  Ζούσε πάντοτε με τον ίδιο φόβο, μήπως του συμβεί κάτι κακό.

Δ) Ως προσδιορισμός ουσιαστικού ή επιθέτου με παρόμοια σημασία.

π.χ.  Δεν κατάφερε να πραγματοποιήσει την επιθυμία του να σπουδάσει.

Χωρίζονται με κόμμα;

Δε χωρίζονται με κόμμα από την πρόταση από την οποία εξαρτώνται, εκτός αν λειτουργούν ως επεξήγηση.

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .