ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

ΚΑΤΩ ΣΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΟ ΑΛΩΝΑΚΙ (ΣΧΟΛΙΑ)

30 Οκτωβρίου 2023 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ (1911-1996)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ:

Πατήστε εδώ για να  γνωρίσετε βασικά σημεία από τη ζωή του Οδυσσέα Ελύτη.

Το απόσπασμα «Κάτω στης Μαργαρίτας  το αλωνάκι» προέρχεται από τη συλλογή του Οδυσσέα Ελύτη «Ήλιος ο πρώτος» (1943) που αποτελεί μια αισιόδοξη αντίσταση μέσα στην κατοχή.

ΥΠΟΘΕΣΗ

Έφηβοι ερωτεύονται στην κάψα του καλοκαιριού.

ΠΗΓΗ ΕΜΠΝΕΥΣΗΣ

Το εφηβικό ερωτικό ξύπνημα με φόντο την ελληνική φύση

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Όλο το ποίημα αποτελεί μια ενότητα.

ΠΡΟΣΩΠΑ

Έφηβοι, αγόρια και κορίτσια (αγοροκόριτσα).

ΤΙΤΛΟΣ

Δεν είναι ο πραγματικός, αλλά ο πρώτος στίχος του αποσπάσματος της συλλογής «Ήλιος ο πρώτος».

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ

Το ποίημα ξεκινά με την περιγραφή του σκηνικού: ένα αλώνι από μαργαρίτες, όπου στριφογυρίζει ένα σμάρι μελισσών στον καλοκαιρινό καύσωνα. Η ζέστη είναι τόσο έντονη, ώστε ακόμη και ο ήλιος φαίνεται να ιδρώνει. Το νερό είναι τόσο θερμό, που δίνει την αίσθηση του βρασμού. Η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας ανεβαίνει τόσο, ώστε ο αέρας δίνει την εντύπωση ότι στερεοποιείται σε μικρά πύρινα κομμάτια  που πέφτουν (φωτιάς σουσάμια σιγοπέφτουνε) και τα ψηλόλιγνα  στάχυα μοιάζουν να λυγίζουν  τον διάπυρο (μελαψό) ουρανό. Στη συνέχεια ο τόπος συγκεκριμενοποιείται (χρυσά νταριά) και δίνονται τα πρόσωπα. Είναι αγόρια και κορίτσια με το σφρίγος και την ομορφιά της νεότητας (στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει) που διακατέχονται από  έντονη ερωτική επιθυμία, που φαίνεται ακόμη και από τον ύπνο τους (ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά), καθώς και από τα αρώματα που αναδίδουν τα εφηβικά κορμιά τους. (Απ’ τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο).

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ*

Απ’ τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο, – μυρίζει πυρκαγιά: συμβολίζουν τη ζωντάνια της νεότητας και τα και την ένταση του ερωτισμού. Συμπλέκονται η όσφρηση, η γεύση και η όραση πράγμα που δείχνει την αισθησιοκρατία* του Ελύτη.

Στάχυα ψηλά λυγίζουν το μελαψό  ουρανό: λόγω της υψηλής θερμοκρασίας ο ουρανός έχει ένα θολό βαθυκόκκινο χρώμα. Θα περιμέναμε ο ουρανός με τον αέρα να κινεί τα στάχυα που λυγίζουν από τον άνεμο. Εδώ, όμως, κάτω από το βάρος του καύσωνα παρουσιάζεται να λυγίζει ο ουρανός για να δοθεί έμφαση στην ακινησία της καλοκαιρινής κάψας.

Ιδρώνει ο ουρανός- φωτιάς σουσάμια:  τονίζεται η αφόρητη ζέστη, ο καύσωνας από τον οποίο ακόμα και ο ήλιος υποφέρει.

ΧΡΟΝΟΣ

Το καλοκαίρι στις πιο θερμές μέρες του, πιθανόν τον Ιούλιο. Ειδικότερα  το μεσημέρι, όπου η ζέστη είναι στο αποκορύφωμα.

ΤΟΠΟΣ

Τόπος είναι ένα αλώνι διάσπαρτο με μαργαρίτες, στάχυα και  κεχριά.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ

Περιγραφή: εικόνες που περιγράφουν το ερωτικό σκίρτημα των εφήβων και απευθύνονται στην όραση, τη γεύση, την ακοή και την αφή.

ΓΛΩΣΣΑ

Απλή, καθημερινή αλλά και συμβολική που απαιτεί συνειρμούς για την κατανόησή της. Χρησιμοποιούνται ρήματα και ουσιαστικά  που γίνονται αντιληπτά μέσω συνειρμών (ο συνειρμός είναι μια σκέψη που προκαλεί μια άλλη λόγω συνάφειας). Οι συνειρμοί δεν προσεγγίζονται με τη λογική.

ΥΦΟΣ

Είναι πυκνό και παραστατικό.

ΜΕΤΡΟ

Το ποίημα ανήκει  στη νεότερη ποίηση, οπότε δεν υπάρχουν ομοιόμορφοι στίχοι ούτε ομοιοκαταληξία και μέτρο. Υπάρχει εσωτερικός ρυθμός.

ΕΚΦΡΑΣΙΚΑ ΜΕΣΑ ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ

Εικόνες οπτικές (το αλώνι με τις μαργαρίτες), ηχητική (ο χορός των μελισσόπουλων), απτική (το αγκάλιασμα των εφήβων), οσφρητικές  (η μυρωδιά της πυρκαγιάς), γευστική (μοσχοκάρυδο).

Προσωποποιήσεις (ιδρώνει ο ήλιος)

Μεταφορές (φωτιάς σουσάμια)

Υπερρεαλιστικά στοιχεία*  ( στήσαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα, ιδρώνει ο ήλιος τρέμει το νερό κ.λπ.)

ΓΛΩΣΣΑΡΙ

Αισθησιοκρατία: η θεωρία σύμφωνα με την οποία κάθε γνώση προέρχεται από τις αισθήσεις).

Συμβολισμός: Είναι λογοτεχνικό ρεύμα που εμφανίστηκε στη Γαλλία τις δύο τελευταίες  του 19^ου αιώνα. Τα θέματα αντλούνταν από τον εσωτερικό κόσμο του καλλιτέχνη και τις ανησυχίες του. Ο εξωτερικός κόσμος, τα πράγματα και τα αντικείμενα γίνονται σύμβολα των συναισθημάτων του λογοτέχνη.  Αυτό που ενδιαφέρει είναι η μουσικότητα και η υποβλητικότητα των λέξεων.

Υπερρεαλιστικά στοιχεία είναι οι απροσδόκητοι συνδυασμοί λέξεων, οι εντυπωσιακές εικόνες, το παράλογο, η ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική. Χαρακτηρίζουν την υπερρεαλιστική ποίηση που δεν αποδίδει τον κόσμο όπως φαίνεται, αλλά με τρόπο αλληγορικό και τη μεσολάβηση της φαντασίας. Ο υπερρεαλισμός, ως κίνημα, εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1917 στη Γαλλία.

ΠΗΓΗ: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Γυμνασίου Εκδόσεων Σαββάλας (Μπουκόρου Κ., – Τσέλιου Μ.)

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .