54. Ο εμφύλιος πόλεμος και τα κύρια προβλήματα της μετεμφυλιακής Ελλάδας (1944-1963). Ο κυπριακός αγώνας. (1955-1960) (ερωτήσεις και απαντήσεις)

4 Μαΐου 2017 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

https://youtu.be/LmUar-uj-f0

Η ΕΜΦΥΛΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ

Τι εννοούμε με τον όρο Δεκεμβριανά ή Μάχη της Αθήνας;

• Έτσι ονομάστηκαν τα γεγονότα που ξεκίνησαν στις 3 Δεκ. 1944 στο κέντρο της Αθήνας, ύστερα από συλλαλητήριο που οργάνωσε το ΕΑΜ ως αντίδραση στη απόφαση της κυβέρνησης εθνικής ενότητας για αφοπλισμό μόνο του ΕΛΑΣ.
• Τα απρόκλητα πυρά της αστυνομίας στους συγκεντρωμένους προκάλεσαν 30 θύματα και οδήγησαν στην έναρξη μαχών σε ολόκληρη την Αθήνα ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τις κυβερνητικές δυνάμεις.
• Οι συγκρούσεις ήταν πολύνεκρες, κράτησαν περίπου ένα μήνα και έληξαν με ήττα των δυνάμεων του ΕΑΜ και αποχώρησή τους από την Αθήνα.
• Τα Δεκεμβριανά ήταν η πρώτη φάση της εμφύλιας σύγκρουσης.

 Ποια ήταν η κύρια αιτία του εμφύλιου πολέμου;

• Οι διαφορετικές απόψεις που υπήρχαν σχετικά με το πολιτικό μέλλον της Ελλάδας και ο ρόλος της Βρετανίας, στη σφαίρα επιρροής της οποίας είχε ενταχθεί πλέον η Ελλάδα.

Τι ήταν η  Συμφωνία της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945) ποιοι την υπέγραψαν και τι προέβλεπε;

Είναι η συμφωνία που υπογράφηκε, λίγο μετά τα Δεκεμβριανά, από την κυβέρνηση και το ΕΑΜ στη Βάρκιζα της Αττικής.

Όροι της Συμφωνίας:

• αμνηστία για αδικήματα που διαπράχθηκαν στα Δεκεμβριανά,
• διάλυση του ΕΛΑΣ,
• οργάνωση νέου εθνικού στρατού,
• διασφάλιση της ελευθερίας όλων των πολιτών,
• διενέργεια δημοψηφίσματος για την επιστροφή ή μη του βασιλιά,
• απομάκρυνση από τις κρατικές υπηρεσίες όσων συνεργάστηκαν με τη
• μεταξική δικτατορία και τους κατακτητές.

Ποιες εξελίξεις  οδήγησαν στον Εμφύλιο;

• Οι κύριες ρυθμίσεις της συμφωνίας της Βάρκιζας δεν εφαρμόστηκαν.
• Εξαπολύθηκαν διώξεις σε βάρος αριστερών πολιτών.
• Το ΚΚΕ αποφάσισε να απέχει από τις εκλογές του 1946, θεωρώντας τες νόθες.
• Οι αμφιλεγόμενες εκλογές ανέδειξαν νικητή το φιλοβασιλικό Λαϊκό κόμμα.
• Την παραμονή των εκλογών ομάδα ένοπλων αριστερών επιτέθηκε σε αστυνομικές δυνάμεις στο Λιτόχωρο Πιερίας, ενέργεια που πυροδότησε τον Εμφύλιο.

Ποια  βασικά πολιτικά και διπλωματικά γεγονότα σημειώνονται στις αρχές του Εμφυλίου;

• Ένα αμφίβολης γνησιότητας δημοψήφισμα (Σεπτ. 1946) επέτρεψε την επιστροφή στην Ελλάδα του Γεωργίου Β΄.
• Στην ύπαιθρο συγκροτούνταν ένοπλες ομάδες της Αριστεράς που πήραν την ονομασία Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας (Δεκ. 1946)
• Στις αρχές του 1947, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην Ελλάδα (δόγμα Τρούμαν κατά κομμουνισμού), γιατί επεδίωκαν να περιορίσουν τη σοβιετική επιρροή στην Ελλάδα.
• Δημιουργήθηκαν στρατόπεδα συγκέντρωσης, στα οποία οδηγήθηκαν χιλιάδες αριστεροί πολίτες, με μεγαλύτερο από αυτά τη Μακρόνησο.
• Το ΚΚΕ και το Ε.ΑΜ κηρύχθηκαν παράνομα (τέλη 1947).

Ποια ήταν η έκβαση του Εμφυλίου;

• Με την αμερικανική υποστήριξη οι κυβερνητικές δυνάμεις, υπό την ηγεσία του στρατηγού Α. Παπάγου, νίκησαν το δημοκρατικό στρατό (Αύγ. 1949).

 Ποιες ήταν οι συνέπειες του Εμφυλίου;

• 50.000 νεκροί και 80.000 πολιτικοί πρόσφυγες στις χώρες της Α. Ευρώπης,
• 700.000 άνθρωποι, που υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους,
• τεράστιες υλικές ζημιές,
• εθνικός διχασμός.

ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΤΕΜΦΥΛΙΑΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (1949 –1963)

 Ποιες ήταν οι κυβερνήσεις και κόμματα της μετεμφυλιακής Ελλάδας (1949 – 1963); (ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΑ)

• Την περίοδο 1949 – 1952 σχηματίστηκαν διάφορες κυβερνήσεις που έμειναν για λίγο στην εξουσία, με σημαντικότερη την κυβέρνηση του Ν. Πλαστήρα.
• Το 1952 πρωθυπουργός αναδείχτηκε Αλ.Παπάγος, επικεφαλής του δεξιού κόμματος Ελληνικός Συναγερμός (1952 –1955).
• Τον Παπάγο διαδέχτηκε ο Κ. Καραμανλής, που ίδρυσε το κόμμα Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις (ΕΡΕ) και κυβέρνησε την περίοδο 1955 – 1963.
• Το 1961 ιδρύθηκε η Ένωσις Κέντρου με επικεφαλής τον Γ. Παπανδρέου.
• Μεγαλύτερο νόμιμο κόμμα της Αριστεράς ήταν η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ), που ιδρύθηκε το 1951, καθώς το ΚΚΕ ήταν εκτός νόμου.

Ποια ήταν τα πολιτικά προβλήματα;

• Οι πολίτες που κρίνονταν ύποπτοι αριστερών φρονημάτων στέλνονταν στις φυλακές και στα στρατόπεδα εξορίας, κάποιοι εκτελούνταν και το κράτος απαιτούσε την υπογραφή «δηλώσεων νομιμοφροσύνης».
• Το σύνταγμα του 1952, αν και παραχωρούσε πολιτικά δικαιώματα και στις γυναίκες, ήταν αυταρχικό και κάλυπτε νομικά τις αντιδημοκρατικές ενέργειες.

Ποια ήταν τα κύρια στηρίγματα του καθεστώτος;

• Οι ΗΠΑ, οι οποίες είχαν πρωτεύοντα ρόλο στα ελληνικά πράγματα.
• Η μοναρχία, καθώς αναμειγνυόταν διαρκώς στις πολιτικές εξελίξεις.
• Οι παρακρατικοί, που δε δίσταζαν να επιτίθενται εναντίον των πολιτικών αντιπάλων του καθεστώτος.

Ποια γεγονότα αποδεικνύουν την ανώμαλη πολιτική κατάσταση;

• Η αμφιλεγόμενη εκλογική νίκη της ΕΡΕ, το 1961, όξυνε την πολιτική κρίση.
• Το 1963 οι παρακρατικοί, με τη συνεργασία της αστυνομίας, δολοφόνησαν τον βουλευτή της Αριστεράς Γρ. Λαμπράκη στη Θεσσαλονίκη.
• Ο Καραμανλής, αντιμετωπίζοντας προβλήματα στις σχέσεις του με τα ανάκτορα, παραιτήθηκε (1963) και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι (1964).

 Ποιες ήταν οι οικονομικές  εξελίξεις της περιόδου;

• Σημειώθηκαν την περίοδο αυτή υψηλοί ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης.
• Το 1950 ιδρύθηκε η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ).
• Κατά την οκταετία Καραμανλή έγιναν έργα υποδομής και μεγάλες επενδύσεις.
• Γεγονός – σταθμός υπήρξε η έναρξη, το 1961, της διαδικασίας για την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ).

 Ποια ήταν τα κοινωνικά προβλήματα;

• Η μετακίνηση χιλιάδων ανθρώπων στην Αθήνα, που αναπτύχθηκε δίχως σχέδιο.
• Η μετανάστευση εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων στο εξωτερικό.

Ποια ήταν εθνικά ζητήματα της περιόδου;

Α. Η ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στο ελληνικό κράτος, ουσιαστικά το 1947, τυπικά και επίσημα στις 7 Μαρτίου 1948, ήρθε ως αποτέλεσμα:

1. των αγώνων των Ελλήνων της Δωδεκανήσου για ένωση με την Ελλάδα,
2. της ουσιαστικής συμβολής της Ελλάδας στη συμμαχική νίκη,
3. των αλλαγών στους διεθνείς συσχετισμούς δυνάμεων.

Β. Ο ένοπλος αγώνας των Κυπρίων, από το 1955-1959, εναντίον της αγγλικής κυριαρχίας . Οι αγγλικές δυνάμεις αντέδρασαν με συλλήψεις και απαγχονισμούς (Μιχάλης Καραολής, Ανδρέας Δημητρίου,  Ευαγόρας Παλληκαρίδης κ.α.). Στην Ελλάδα γίνονταν μαζικά και ενθουσιώδη συλλαλητήρια υποστήριξης  του αγώνα των Κυπρίων. Ο ηρωικός αγώνας οδήγησε στην υπογραφή των συνθηκών της Ζυρίχης και του Λονδίνου(1959), που αναγνώρισαν την ανεξαρτησία της Κύπρου με εγγυήτριες δυνάμεις την Ελλάδα, την Τουρκία και την Βρετανία.  Το 1960 ιδρύθηκε η ανεξάρτητη Κυπριακή Δημοκρατία  και πρώτος πρόεδρος ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ένας από τους πρωτεργάτες του αντιαποικιακού αγώνα των Κυπρίων.

Πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο για να δείτε ένα  αφιέρωμα στον Κυπριακό αγώνα .

https://youtu.be/74GhKxwjHto?t=1138

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ

Παρακράτος:Αφανής μηχανισμός με αντικομμουνιστικές ιδέες που διαμορφώθηκε στην Ελλάδα κατά τη μετεμφυλιακή εποχή, συνδεόταν με κρατικές υπηρεσίες και δρούσε στο όνομα της προστασίας του κοινωνικού καθεστώτος.

Πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο για να δείτε ολόκληρη την ταινία του Παντελή Βούλγαρη “Ψυχή βαθιά” που αναφέρεται στον εμφύλιο πόλεμο  (1946-1949)και γυρίστηκε το 2009.

 https://youtu.be/wQh9wE8o6Ks

Πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο για να δείτε την ταινία του Παντελή Βούλγαρη “Πέτρινα χρόνια”(1985).

https://youtu.be/TdPhjy1L6G8?t=3

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΙΣΤΟΡΙΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .