ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

KΑΠΟΙΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΥ

17 Δεκεμβρίου 2021 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

Το κείμενο είναι μια επιστολή που γράφτηκε και δημοσιεύτηκε τα Χριστούγεννα του 1925 στο παιδικό περιοδικό «Η διάπλασις των παίδων».

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣ(1867-1951): Βιογραφικά στοιχεία από τα αρχεία της ΕΡΤ και τη σειρά ντοκιμαντέρ «ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ». http://www.hprt-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=8427&autostart=0

ΔΙΑΠΛΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΩΝ: Περιοδικό για παιδιά που εκδίδονταν για 100 περίπου χρόνια. Ο συγγραφέας Γρηγόρης Ξενόπουλος ήταν αρχισυντάκτης του για πενήντα χρόνια ως το 1948. Εκεί ανάμεσα στα άλλα δημοσίευε και τις Αθηναϊκές επιστολές, που τις απηύθυνε στα παιδιά με το ψευδώνυμο Φαίδων. Οι επιστολές αυτές ήταν είδος χρονογραφήματος για τα παιδιά και αναφέρονταν σε επίκαιρα θέματα από την κοινωνική και πολιτιστική ζωή.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ:
1η:«Αγαπητοί μου….Δεν τα βλέπω.» Η ζακυνθινή κουλούρα απαραίτητη για τον εορτασμό των Χριστουγέννων.
2η : «Και δεν τα ΄βλεπα  πραγματικώς……τα Θεοφάνεια.» Εορτασμός Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς κατόπιν εορτής.
3η: «Κάποιο χρόνο όμως….και να μένει στη Ζάκυνθο.» Η αποξένωση από το έθιμο της κουλούρας.
4η: «Έτσι εξήγησα τότε…..Σας ασπάζομαι Φαίδων». Σύγκριση Ζακυνθινής κουλούρας και μέλανα ζωμού.

ΘΕΜΑ: Το νόημα που είχε για τον επιστολογράφο η Ζακυνθινή κουλούρα για τον εορτασμό των Χριστουγέννων στα φοιτητικά του χρόνια και η αδιαφορία για το έθιμο, όταν τον αφομοίωσε η ζωή της Αθήνας.

ΒΑΣΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ: Η σημασία της τοπικής παράδοσης στη ζωή των ανθρώπων και στη διαμόρφωση της θρησκευτικής τους συνείδησης. Η απομάκρυνση από τη γενέτειρα οδηγεί και στη χαλάρωση του δεσμού με την τοπική παράδοση.

ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ: Λογοτεχνικό είδος στο οποίο ο συγγραφέας με προσωπικό ύφος παρουσιάζει ένα θέμα της επικαιρότητας. Το χρονογράφημα έχει ανάλαφρη διάθεση, χάρη, ευφυολογία, ειρωνεία. Δημοσιεύεται συνήθως σε εφημερίδες ή περιοδικά.

ΤΟΝΟΣ: Νοσταλγικός- χιουμοριστικός, κουβεντιαστός σαν να γίνεται συνομιλία.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική παρά το ότι το 1925 επίσημη γραπτή γλώσσα ήταν η καθαρεύουσα.

ΥΦΟΣ: Ζωηρό και παραστατικό

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ: Αφήγηση, περιγραφή, σχόλια, διάλογοι

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ: Χρησιμοποιούνται ερωτηματικά σε ρητορικές ερωτήσεις (για να δοθεί η ζωντάνια της προφορικότητας), παύλες, θαυμαστικά (για να δοθεί το συναίσθημα) και αποσιωπητικά στα οποία δίνεται ιδιαίτερη έμφαση καθώς υποδηλώνουν συναισθήματα του αφηγητή, όπως αιφνιδιασμό, έκπληξη, χιούμορ κτλ.

ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΤΟΠΟΣ: Συντελούν στην αποξένωση του αφηγητή από το έθιμο της κουλούρας. Αρχικά, όταν απομακρύνεται από τον τόπο του, είναι γεμάτος νοσταλγία. Όταν όμως η απουσία του από το οικείο περιβάλλον παρατείνεται, επιδρούν άλλοι παράγοντες (νέες συνήθειες, νέο περιβάλλον, νέος τρόπος ζωής) που οδηγούν τον αφηγητή στην αδιαφορία για το έθιμο. Φαίνεται έτσι η σταθερή σχέση του τόπου και των εθίμων.

ΑΝΑΧΡΟΝΙΣΜΟΙ: Στην τελευταία ενότητα: α) παρουσιάζεται η αρχαία ειδωλολάτρισσα Σπαρτιάτισσα μάνα να στέλνει στο ξενιτεμένο της παιδί χριστουγεννιάτικο μέλανα Ζωμό και β)παρουσιάζεται ένας αρχαίος μνηστήρας της Πηνελόπης να της στέλνει δώρο ένα χριστουγεννιάτικο χριστόψωμο.

ΓΝΩΜΙΚΑ : «Κάθε πράγμα ταιριάζει στον τόπο του».

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΣΗ: Για να επιβεβαιώσει ο αφηγητής την άποψή του πως κάθε πράγμα ταιριάζει στον τόπο του, δίνει το παράδειγμα με τον μέλανα ζωμό των Σπαρτιατών. Ίδια απογοήτευση με τον τύραννο ένιωσε κι αυτός, όταν μετά από χρόνια δοκίμασε την κουλούρα.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ: Είναι ένα κείμενο με ιδιωτικό ή προσωπικό χαρακτήρα, που το γράφει κάποιος (ο αποστολέας) και το στέλνει με κάποια ειδική υπηρεσία σε έναν ή σε περισσότερους παραλήπτες, στους οποίους δίνει κάποιες πληροφορίες, οδηγίες, ευχές κτλ. Η επιστολή αποτελείται από κάποια μέρη, που είναι: η ημερομηνία, η προσφώνηση, το κύριο σώμα της και η επιφώνηση μαζί με το όνομα του αποστολέα (τα μέρη αυτά είναι ευδιάκριτα και στην επιστολή του σχολικού βιβλίου).

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ: Υπάρχουν διηγήματα, ήθη και έθιμα, ποιήματα στο ψηφιακό βιβλίο στη διεύθυνση
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL105/229/1686,5384/

Τόμας Έντισον (1847-1931)

Αμερικανός εφευρέτης και επιχειρηματίας, μία από τις επιφανέστερες μορφές στην ιστορία της τεχνολογίας. Είναι ο εφευρέτης με τις 1093 ευρεσιτεχνίες, στις οποίες περιλαμβάνονται ο ηλεκτρικός λαμπτήρας πυράκτωσης, ο φωνογράφος, το σύγχρονο τηλέφωνο, η κινηματογραφική μηχανή προβολής, οι σιδηροαλκαλικές μπαταρίες και τεχνικές κατασκευής τσιμέντου και χημικών προϊόντων. Είναι, επίσης, ο ιδρυτής του πρώτου εργαστηρίου βιομηχανικής έρευνας.

ΤΟ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ

Το χρονογράφημα είναι είδος έντεχνου πεζού λόγου με λογοτεχνική συχνά χροιά. Δημοσιεύεται σε εφημερίδες και σε περιοδικά και κυρίως σε εφημερίδες. Πρόθεσή του είναι να σχολιάσει την επικαιρότητα της κοινωνικής, της πολιτιστικής, της πολιτικής κτλ. ζωής. Κινείται δηλαδή σε κάθε κατεύθυνση και αγκαλιάζει κάθε μορφή ζωής που παρουσιάζει ευρύτερο ενδιαφέρον. Είναι σύντομο κείμενο ευχάριστο και καλύπτει συγκεκριμένη στήλη στην εφημερίδα ή στο περιοδικό. Γράφεται σε τόνο εύθυμο, χαριτωμένο, χιουμοριστικό, κάποτε επικριτικό, συχνά ειρωνικό, παραινετικό (συμβουλευτικό), διδακτικό και παιδαγωγικό. Με την ποικιλία των θεμάτων του και των τρόπων με τους οποίους γράφεται εξασφαλίζει όλες τις προϋποθέσεις μιας φιλικής ευχάριστης και τακτικής επικοινωνίας χρονογράφου και κοινού. Οι αναγνώστες το περιμένουν. Είναι, άλλωστε, γνωστό ότι συχνά χρονογράφος και αναγνώστες αναπτύσσουν μιαν ιδιότυπη σχέση που φτάνει έως και στην αλληλογραφία. Όπως σημειώσαμε, τα θέματα τα αντλεί ο χρονογράφος από την επικαιρότητα, την οποία και σχολιάζει: το ευχάριστο και το δυσάρεστο, το σοβαρό και το αστείο, το ευτυχές και το ατυχές περιστατικό, το ατομικό και το κοινωνικό πρόβλημα, το πνευματικό και το υλικό, το παλαιό και το νέο, το συντηρητικό και το προοδευτικό, η μορφή και η ουσία, το στατικό και το δυναμικό και όλα τα συναφή συγκροτούν πλούσιο και ανοιχτό πεδίο της θεματικής του χρονογραφήματος. Το είπαμε κιόλας, σκοπός του χρονογράφου είναι να ωφελήσει την κοινωνική ομάδα στην οποία απευθύνεται: να υποδείξει, να συμβουλέψει, να διδάξει, να διαπαιδαγωγήσει ενδεχομένως, να συμβάλει στη διάπλαση της κοινωνίας.

ΠΗΓΗ:

ΠΥΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/corpora/pi/content.html?t=3,6886

Η ΔΙΑΠΛΑΣΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΩΝ 1879-1970

 Πρόκειται για το έντυπο που συνέβαλε τα μέγιστα στη διαπαιδαγώγηση, στην ψυχαγωγία και την επικοινωνία της νέας γενιάς των τελών του 19ου και του μεγαλύτερου μέρους του 20ου αιώνα. Αυτή η έκδοση άνοιξε δρόμο στον χώρο των παιδικών περιοδικών, διαμόρφωσε τη μέθοδο της επιλογής και της παράθεσης της ύλης τους και λάμπρυνε τα ελληνικά γράμματα με αληθινά κομψοτεχνήματα, τα οποία ακόμα και σήμερα θεωρούνται αξεπέραστα. Είναι πρακτικά αδύνατον να μιλήσει κάποιος για τις περιοδικές εκδόσεις που αφορούν τις γενιές της νεολαίας της προαναφερθείσας περιόδου χωρίς να κάνει αναφορά στην πρωτοπορία, στην αίγλη και την απήχηση της «Διάπλασης των Παίδων».Επιστολές, σπαζοκεφαλιές, ανέκδοτα και διηγήματα από τους αναγνώστες δημοσιεύονταν στις σελίδες!Ένα από τα ατού της «Διάπλασης» ήταν ο ανοιχτός χαρακτήρας της. Η σχέση του περιοδικού με το κοινό της δεν ήταν μονοσήμαντη αλλά αμφίπλευρη. Υποχρέωνε, με τον τρόπο της, τους μικρούς φίλους της να γίνουν δημιουργικοί. Να γράφουν επιστολές, να υποβάλλουν σπαζοκεφαλιές, ανέκδοτα, μικρά διηγήματα και ιστορίες προς δημοσίευση – σε γενικές γραμμές να συμμετέχουν στην ευρύτατη συντακτική ομάδα του περιοδικού. Τούτη η ομάδα αριθμούσε πάμπολλους ταλαντούχους και πολλά υποσχόμενους μικρούς «εθελοντές», οι οποίοι στη συνέχεια έκαναν λαμπρή σταδιοδρομία στα ελληνικά γράμματα. Ο Ξενόπουλος, άλλωστε, έχει γράψει ότι και ο ίδιος ήταν συνδρομητής του περιοδικού, πριν μεγαλώσει αρκετά για να εμπλακεί επαγγελματικά με αυτό. Το πρώτο του έργο που δημοσιεύτηκε εκεί ήταν ένα έμμετρο αίνιγμα σε τεύχος του έτους 1880.Με βάση τις τρέχουσες εμπειρίες από τον «νέο, γενναίο, ψηφιακό» κόσμο μας, η «Διάπλασις των Παίδων» μπορεί να χαρακτηριστεί και σαν… αναλογικό facebook, που τυπωνόταν σε χαρτί!

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .