ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ ΓΛΩΣΣΑΣ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

22 Σεπτεμβρίου 2016 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Α)    ΚΛΙΤΑ

ΑΡΘΡΟ

ΟΡΙΣΤΙΚΟ

Μπαίνει μπροστά από ουσιαστικά ή επίθετα.

ΑΟΡΙΣΤΟ
Ως αόριστο άρθρο χρησιμοποιείται  το αριθμητικό ένας, μία, ένα.

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ
Τα ουσιαστικά δηλώνουν πρόσωπο, ζώο, πράγμα, ενέργεια, ιδιότητα, κατάσταση. Χωρίζονται σε τρία γένη, αρσενικό (ο πατέρας) θηλυκό (η μητέρα), ουδέτερο (το παιδί) και κλίνονται σε ονομαστική, γενική, αιτιατική κτλ. (ο πατέρας – του πατέρα –τον πατέρα… η μητέρα –της μητέρας –την μητέρα… το παιδί –του παιδιού –το παιδί… )
Κανένα ουσιαστικό δεν μπορεί να είναι και στα τρία γένη και έτσι ξεχωρίζουμε τα ουσιαστικά από τα επίθετα (ο ψηλός, η ψηλή, το ψηλό) και τις αντωνυμίες (εκείνος, εκείνη, εκείνο). Συνήθως το ουσιαστικό συνοδεύεται από άρθρο.

ΕΠΙΘΕΤΟ
Τα επίθετα συνοδεύουν και δίνουν κάποια ιδιότητα στα ουσιαστικά. Κλίνονται και στα τρία γένη και έτσι ξεχωρίζονται πολύ εύκολα: ο καλός, η καλή, το καλό – ο διεθνής, η διεθνής, το διεθνές.

ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ
Οι αντωνυμίες είναι οι λέξεις που μιλάνε για κάποιο ουσιαστικό που δε θέλουμε να πούμε το όνομά του.
Άλλες αντωνυμίες δείχνουν κάποιον ή κάτι (δεικτικές): αυτός, αυτή, αυτό – εκείνος, εκείνη εκείνο,
Άλλες ρωτάνε για κάποιον ή κάτι (ερωτηματικές): ποιος; ποια; ποιο; πόσος; πόση; πόσο;
Άλλες αναφέρονται σε κάποιον ή κάτι (αναφορικές): ο οποίος, η οποία, το οποίο (που)
Άλλες δείχνουν εμένα, ή εσένα κτλ (προσωπικές): εγώ, εσύ, εμείς, εσείς…

ΡΗΜΑ
Το ρήμα το εντοπίζουμε εύκολα: είναι αυτό που δείχνει ότι κάνουμε κάτι ή παθαίνουμε κάτι ή είμαστε σε μια κατάσταση.
(εγώ) ζωγραφίζω (εσύ) ζωγραφίζεις
(εγώ) ζωγραφίζομαι (εσύ) ζωγραφίζεσαι

                                                      Β)    ΚΛΙΤΑ ΚΑΙ ΑΚΛΙΤΑ

ΜΕΤΟΧΗ
Η μετοχή παράγεται από το ρήμα και την εντοπίζουμε εύκολα: τελειώνει σε –οντας ή –ώντας, ή –μενος, μενη, -μενο, ή –μένος, μένη, -μένο. Οι μετοχές με κατάληξη -οντας -ώντας (Ενεργητικής φωνής) δεν κλίνονται. Αντίθετα οι μετοχές με κατάληξη -μενος-μενη-μενο (Παθητικής Φωνής) κλίνονται.

                                                              Γ)       ΑΚΛΙΤΑ

ΕΠΙΡΡΗΜΑ
Τα επιρρήματα είναι λεξούλες που δηλώνουν τρόπο, τόπο, χρόνο, ποσό κ.λπ.: «εδώ, εκεί, τώρα, αύριο, βεβαίως, μαζί, χώρια». Συνοδεύουν το ρήμα και δεν κλίνονται!

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ
Οι σύνδεσμοι είναι λεξούλες που συνδέουν προτάσεις ή λέξεις μέσα στην ίδια πρόταση. Μερικοί σύνδεσμοι είναι: και, για, να, όταν, αλλά, αφού, για να, πριν κ.λπ.
ΠΡΟΘΕΣΗ
Η πρόθεση μπαίνει μπροστά από ένα ουσιαστικό: με, σε, για, προς, από, αντί, κατά, υπέρ κ.λπ.

ΕΠΙΦΩΝΗΜΑ
Τα επιφωνήματα είναι άκλιτες λεξούλες που εκφράζουν συναισθήματα. Αχ! Ουφ!

Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΤΩΣΕΩΝ -ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΤΩΣΕΩΝ

• Oι πτώσεις είναι οι διάφορες μορφές που παίρνει στον λόγο μια κλιτή λέξη εκτός του ρήματος (δηλαδή το άρθρο, το ουσιαστικό, το επίθετο, η αντωνυμία και η μετοχή της παθητικής φωνής). Μάς δείχνουν τη σχέση που μπορεί να έχει ένα ουσιαστικό με το ρήμα ή με ένα άλλο ουσιαστικό της πρότασης .
• Οι πτώσεις είναι τέσσερις: ονομαστική, γενική, αιτιατική και κλητική.

OΙ ΠΤΩΣΕΙΣ ΜΑΣ ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙ ΕΝΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΜΕ ΤΟ ΡΗΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

OΙ ΠΤΩΣΕΙΣ

OΙ ΠΤΩΣΕΙΣ ΜΑΣ ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ. 

Συχνά μέσα στην πρόταση ένα ουσιαστικό συνδέεται με ένα άλλο ουσιαστικό προσδιορίζοντας την έννοιά του. Στην περίπτωση αυτή το ουσιαστικό λειτουργεί ως ονοματικός προσδιορισμός.

Οι ονοματικοί προσδιορισμοί έχουν δύο μορφές ανάλογα με το αν βρίσκονται στην ίδια ή σε διαφορετική πτώση με το ουσιαστικό που προσδιορίζουν. Οι ομοιόπτωτοι βρίσκονται στην ίδια πτώση με το ουσιαστικό που προσδιορίζουν, ενώ οι ετερόπτωτοι βρίσκονται σε διαφορετική πτώση από το ουσιαστικό που προσδιορίζουν.

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί αποτελούν κυρίως μέρη του ρηματικού συνόλου και εκφράζουν τις ακόλουθες επιρρηματικές σχέσεις:
1. τόπο: π.χ. Οι πρωτόγονοι ζούσαν σε σπηλιές. – Ήλθε εδώ στο σπίτι μας ο Γιάννης.
2. χρόνο: π.χ. Θα έρθει αύριο. – Ο Σπύρος θα μείνει έως το ερχόμενο Σάββατο.
3. τρόπο: π.χ. Ο κόσμος άκουγε προσεκτικά. – Μπήκαν κρυφά στο ξένο σπίτι.
4. ποσό: π.χ. Μελέτησε πολύ. – Είναι πάρα πολύ ευτυχισμένοι.
5. αναφορά: π.χ. Είναι άσος στο κολύμπι. – Οι γνώσεις της για τη ζωγραφική είναι πολλές.
6. αιτία: π.χ. Έτρεμε από το κρύο. – Έκανε αυτό το λάθος από απροσεξία.
7. σκοπός: π.χ. Πήγε για κυνήγι. – Θυσιάστηκε για την πατρίδα της.
8. αποτέλεσμα: π.χ. Το ξύλο σχίστηκε σε δύο κομμάτια.
9. προϋπόθεση (όρο): π.χ. Δανείζει χρήματα με τόκο δέκα τα εκατό.
10. εναντίωση: π.χ. Δεν μπορεί να τρέξει, αν κι είναι νέος.
11. παραχώρηση: π.χ. Παρ’ όλα αυτά τον υποστηρίζαμε.
12. βεβαίωση: π.χ. Θα ταξιδέψετε σίγουρα. – Ναι, θα έρθει ο γιατρός.
13. άρνηση: π.χ. Όχι, δεν κακολόγησα κανέναν.
14. δισταγμό: π.χ. Άραγε θα πρέπει να μιλήσω στη φίλη μου για το ζήτημα αυτό;
15. πιθανότητα: π.χ. Ίσως να έρθει ο επόπτης. – Πιθανόν θα το ήθελε.

Οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί  ε κ φ έ ρ ο ν τ α ι  συνήθως με:
α. απλό επίρρημα: π.χ. Μη μιλάτε δυνατά. – Το παιδί έτρεξε γρήγορα στην αγκαλιά της γιαγιάς.
β. εμπρόθετο επίρρημα: π.χ. Φύγε από εκεί. – Μας χαιρέτησε γελαστή από μακριά.
γ. διπλασιασμένο επίρρημα: π.χ. Καθίσαμε πλάι – πλάι. – Πλησίαζε σιγά – σιγά το στόχο του.
δ. απλή αιτιατική: π.χ. Ξεκίνησαν την αυγή. – Θα κοιμηθώ το απόγευμα.   ε. εμπρόθετη αιτιατική: π.χ. Θα φύγει με πλοίο. – Θα επιστρέψει σε λίγες μέρες.
στ. διπλασιασμένη αιτιατική: π.χ. Το κέντησε βελονιά – βελονιά. – Ανέβηκε σκαλί – σκαλί ψηλά.
ζ. επιρρηματική φράση: π.χ. Όλοι οι Έλληνες πεινάσαμε λίγο – πολύ πριν εξήντα χρόνια.
η. μετοχή επιρρηματική: π.χ. Τρώγοντας έρχεται η όρεξη. – Δουλεύοντας κερδίζει το ψωμί του.
θ. επιρρηματικές προτάσεις: π.χ. Δεν διάβασα, γιατί ήμουνα άρρωστος (επιρρηματική αιτιολογική πρόταση).

ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΛΟΓΟΥ

Ένα τμήμα του λόγου που εκτείνεται από τελεία σε τελεία λέγεται περίοδος.

H περίοδος μπορεί να αποτελείται μόνο από μία ή και από περισσότερες προτάσεις.

KΥΡΙΕΣ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μια πρόταση που δεν εξαρτάται από καμιά άλλη λέγεται κύρια/ανεξάρτητη πρόταση. Μια πρόταση που συμπληρώνει το νόημα μιας άλλης και εξαρτάται από αυτήν λέγεται εξαρτημένη/δευτερεύουσα πρόταση.

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

Oι λέξεις που συνδέουν κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις μεταξύ τους λέγονται σύνδεσμοι, π.χ. και, όμως, ότι, μήπως κτλ.

ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ-ΠΕΡΙΟΔΩΝ

Όταν δύο ή περισσότερες προτάσεις συνδέονται με  παρατακτικούς συνδέσμους, όπως οι σύνδεσμοι:

και, ούτε, ή, είτε, αλλά, παρά, όμως, δηλαδή, όχι μόνο – αλλά και, λοιπόν, ωστόσο,

τότε λέμε ότι συνδέονται παρατακτικά.

Παρατακτικά συνδέονται όμοιες προτάσεις, δηλαδή κύριες με κύριες ή δευτερεύουσες με δευτερεύουσες.

ΑΣΥΝΔΕΤΟ ΣΧΗΜΑ

Ασύνδετο σχήμα έχουμε, όταν λέξεις ή φράσεις βρίσκονται στο λόγο η μία μετά την άλλη χωρίς κάποια συνδετική λέξη ανάμεσά τους. Tις λέξεις ή φράσεις αυτές, όταν γράφουμε, πάντα τις χωρίζουμε με κόμμα.

 ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

Όταν δύο ή περισσότερες προτάσεις δεν είναι ισοδύναμες (η μία εξαρτάται από την άλλη), συνδέονται μεταξύ τους με κάποιον από τους υποτακτικούς συνδέσμους ή με μια αναφορική αντωνυμία. Αυτός ο τρόπος σύνδεσης των προτάσεων ονομάζεται υποτακτική σύνδεση.

Συνηθισμένοι υποτακτικοί σύνδεσμοι είναι οι:

ότι, πως, να, μήπως, γιατί, επειδή, όταν, αφού, ώστε κ.ά.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

Α. ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ

Είναι οι δευτερεύουσες  προτάσεις που  λειτουργούν κυρίως  ως αντικείμενο ή υποκείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης. Τέτοιες είναι οι ειδικές, οι βουλητικές, οι ενδοιαστικές, οι πλάγιες ερωτηματικές και οι ονοματικές  αναφορικές προτάσεις.

π.χ. Είπε ότι θα φύγει από τον τόπο του. (ειδική)

Β. ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

Είναι οι δευτερεύουσες  προτάσεις που  λειτουργούν  ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί·

Oι επιρρηματικές δευτερεύουσες προτάσεις δηλώνουν:

1. χρόνο, οι χρονικές, π.χ.Ότανκατηφορίζεις την Ερμού, έχεις όλη την πόλη μπροστά σου.
2. αιτία, οι αιτιολογικές, π.χ.Θύμωσε,επειδή ο Γιάννης αποφάσισε να φύγει.
3. σκοπό, οι τελικές, π.χ.Τα καράβια έρχονταν(για) να φορτώσουν ξυλεία.
4. αποτέλεσμα, οι αποτελεσματικές ή συμπερασματικές, π.χ.Μιλά πολύ σιγά,ώστε μόλις ακούγεται.
5. υπόθεση, οι υποθετικές, π.χ.Ανπάτε στη Μυτιλήνη, θα περάσετε ωραία.
6. εναντίωση, οι εναντιωματικές, π.χ.Αν καιπερνάει δύσκολα, δεν αφήνει τον τόπο του.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΓΛΩΣΣΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .