ΟΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
8 Νοεμβρίου 2023 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ
Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ 1100 ΕΩΣ ΤΟ 800 π.Χ. (μεταβατικοί χρόνοι ή γεωμετρική περίοδος)
- Ποια αποτελέσματα είχε η πτώση του μυκηναϊκού πολιτισμού;
Η πτώση του μυκηναϊκού πολιτισμού επιφέρει μια αναστάτωση στην Ελλάδα, που διαρκεί περίπου τρεις αιώνες (1100-800 π.Χ.). Η περίοδος αυτή, παρά τις όποιες αναταράξεις, είναι γονιμότατη γιατί:
α) η Ελλάδα διαμορφώνεται φυλετικά
β) οι Έλληνες μορφοποιούν όλα εκείνα τα στοιχεία τα οποία θα τους επιτρέψουν να αναπτύξουν το δικό τους πολιτισμικό λόγο.
- Ποια είναι τα βασικά γεγονότα που συμβαίνουν στον ελλαδικό χώρο αυτή την περίοδο;
α) Ο πρώτος ελληνικός αποικισμός,
β) Η διαμόρφωση των ομηρικών επών
γ) Η επινόηση του ελληνικού αλφαβήτου.
Α΄ ΦΑΣΗ 1100-950 π.Χ.
- Η Ελλάδα την περίοδο 1100-950 π.Χ. βρισκόταν σε κρίση. Ποια στοιχεία το αποδεικνύουν αυτό ( με βάση τον πληθυσμό, την οικονομία, τη διοίκηση);
Από το 1100 π.Χ. μέχρι περίπου το 950 π.Χ. η Ελλάδα βρίσκεται σε κρίση:
α) Ο πληθυσμός μειώνεται δραστικά.
β) Η οικονομία ξαναγίνεται πρωτόγονη, περιορίζεται στη γεωργία και την κτηνοτροφία και αποκτά μια καθαρά οικιακή μορφή.
γ) Η κεντρική εξουσία εξασθενεί, σχεδόν εξαφανίζεται.
δ) Η οργάνωση στηρίζεται περισσότερο στην οικογένεια, στο χωριό, στην ομάδα.
Β΄ ΦΑΣΗ 950-800 π.Χ.
4.Τι αλλάζει από τα μέσα του 10ου αιώνα (950) στον ελλαδικό χώρο;
Από τα μέσα του 10ου αιώνα παρατηρείται μια τεχνολογική, δημογραφική (=αύξηση του πληθυσμού) και πνευματική αναγέννηση.
5. Ποιες φυλετικές κοινότητες διαμορφώνονται και πού εγκαθίστανται;
Με τις κινήσεις των ελληνικών φύλων που σημειώνονται κατά τη διάρκεια του 12ου αιώνα π.Χ. και την εγκατάστασή τους στις διάφορες περιοχές της Ελλάδας σταθεροποιείται η εγκατάστασή τους σε κάθε περιοχή και διαμορφώνονται τα μόνιμα πλέον χαρακτηριστικά τους. Γενικώς, παρατηρείται μια κίνηση από τα βόρεια προς τα νότια.
α) Οι Δωριείς (το τελευταίο ελληνικό φύλο που μετακινείται μαζικά) από την Πίνδο εγκαταστάθηκαν στην Πελοπόννησο και σε ένα τμήμα της Στερεάς. Στη συνέχεια προωθήθηκαν σε μερικές από τις Κυκλάδες και αργότερα στην Κρήτη.
β) Οι Θεσσαλοί, που ζούσαν και αυτοί στην περιοχή της Πίνδου, εγκαταστάθηκαν στη σημερινή Θεσσαλία, εξαναγκάζοντας τους παλαιούς κατοίκους της, Βοιωτούς και Αιολείς, τους μεν πρώτους να μετακινηθούν προς τη σημερινή Βοιωτία, τους δε δεύτερους να μεταναστεύσουν στη Λέσβο, στην Τένεδο και στα βόρεια της Μικράς Ασίας.
γ) Τέλος, οι Ίωνες των βόρειων παραλίων της Πελοποννήσου καταφεύγουν στην Αττική, στην Εύβοια και στις Κυκλάδες.
- Τι χαρακτηριστικά έχουν οι παραπάνω κοινότητες (τα νέα δηλαδή κράτη); Πώς διοικούνται;
Οι νέες κοινότητες είναι φυλετικές. Και το κράτος που δημιουργείται από τη συνένωση πολλών κοινοτήτων είναι φυλετικό. Αρχηγός του είναι ο βασιλιάς, ο οποίος εκλέγεται από τη συνέλευση των πολεμιστών. Αργότερα το αξίωμα μεταβάλλεται σε κληρονομικό. Η κυριότερη αρμοδιότητα του βασιλιά είναι η αρχιστρατηγία, γι’ αυτό στο αξίωμα του βασιλιά εκλέγεται ο ικανότερος πολεμιστής.
- Τι σημαίνει ο όρος αποικισμός;
Αποικισμός είναι η ίδρυση μιας αποικίας. Αποικία είναι ο τόπος όπου εγκαθίστανται μαζικά κάτοικοι άλλης χώρας, που την εγκατέλειψαν για πάντα.
- Τι ονομάζουμε Α΄ελληνικό αποικισμό και πότε έγινε;
Ονομάζουμε τη μετανάστευση ελληνικών φύλων προς τα νησιά του Αιγαίου και τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας από τον 11ο ως τον 9ο αιώνα π.Χ..
- Ποιοι παράγοντες οδήγησαν στον Α΄αποικισμό;
Η ανώμαλη κατάσταση που επικράτησε στην Ελλάδα μετά τις μετακινήσεις των ελληνικών φύλων κατά τον 12ο αιώνα π.Χ., και συγκεκριμένα:
α) η γενική στενότητα του χώρου.
β) ο οικονομικός μαρασμός.
γ) η ανασφάλεια.
Όλα τα παραπάνω υποχρέωσαν συμπαγείς ομάδες Ελλήνων να μεταναστεύσουν προς τα νησιά του Αιγαίου και τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας.
- Με ποιο τρόπο έγινε ο Α ΄ αποικισμός;
Η μετακίνηση πραγματοποιήθηκε κατά φυλετικές ομάδες και ήταν τεράστια σε αριθμό μετακινούμενων ανθρώπων. Δεν έγινε οργανωμένα, όπως θα δούμε να γίνεται ο Β΄αποικισμός.
11. Πού εγκαταστάθηκε η κάθε φυλή;
Οι Αιολείς, πιεζόμενοι από τους Θεσσαλούς, εγκαταστάθηκαν αρχικά στη Λέσβο και στην Τένεδο και στη συνέχεια ίδρυσαν αποικίες στο βόρειο τμήμα της μικρασιατικής παραλίας, σε μια περιοχή που εκτείνεται από την Τρωάδα στα βόρεια μέχρι τον κόλπο της Σμύρνης. Είναι η περιοχή της Αιολίδας.
Οι Ίωνες ξεκινώντας από την Αττική, την Εύβοια και τη βορειοανατολική Πελοπόννησο εγκαταστάθηκαν στη Χίο, στη Σάμο και στο κεντρικό τμήμα των παραλίων της Μικράς Ασίας. Είναι η περιοχή που ονομάστηκε Ιωνία.
Οι Δωριείς εγκαθίστανται στη Ρόδο, στην Κω και στο νότιο τμήμα των παραλίων της Μικράς Ασίας, όπου ιδρύουν τη δωρική εξάπολη.
- Ποιες ήταν οι κύριες ασχολίες των κατοίκων;
Οι πρώτοι Έλληνες άποικοι ασχολούνται στην αρχή με τη γεωργία. Γρήγορα όμως επιδίδονται στο εμπόριο και ταχύτατα οι ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας αναπτύσσονται σε εύρωστα εμπορικά κέντρα. Την οικονομική ανάπτυξη ακολουθεί η πολιτισμική άνθηση.
- Ποια σχέση είχαν οι Έλληνες των μεταβατικών ή γεωμετρικών χρόνων με το παρελθόν τους και τις παλιές τους πατρίδες; Πού φαίνεται αυτή η σχέση;
Οι Έλληνες των μεταβατικών ή γεωμετρικών χρόνων (που έζησαν δηλαδή τον 10ο, 9ο και 8ο αιώνα π.Χ.), ενδιαφέρονταν πολύ για το παρελθόν τους και ασχολούνταν με την αναζήτηση της ρίζας τους. Τα ομηρικά έπη αποτελούν τυπικό παράδειγμα. Τα ποιήματα αυτά δημιουργήθηκαν στο πέρασμα από τον 9ο προς τον 8ο αιώνα, στηρίζονταν στην προφορική παράδοση και είχαν ως στόχο να ξαναζωντανέψουν το παρελθόν, την εποχή του Τρωικού πολέμου, τον καιρό των βασιλέων και των ηρώων, δηλαδή τη μυκηναϊκή εποχή.
- Ποιες είναι οι διαφορές στον τρόπο διοίκησης ανάμεσα στη μυκηναϊκή και τη γεωμετρική εποχή;
Οι διαφορές είναι πολλές. Πρώτα από όλα η ορολογία έχει αλλάξει, γιατί ο ηγεμόνας στον Όμηρο ονομάζεται «βασιλεύς» και όχι άναξ, όπως στις πινακίδες της Πύλου. Έπειτα, η ομηρική βασιλεία δεν έχει καμία σχέση με το γραφειοκρατικό σύστημα (=τρόπο οργάνωσης και διοίκησης) του μυκηναϊκού ανακτόρου. Στα ομηρικά έπη η πολιτική αστάθεια είναι συνεχής. Οι βασιλείς είναι πολυάριθμοι και απολύτως ανεξάρτητοι. Ο καθένας προσπαθεί να στηρίξει τη θέση του μέσα σε πολλούς ανταγωνισμούς και συνεχώς πρέπει να αποδεικνύει τις ικανότητές του με κατορθώματα, ληστρικές επιδρομές που αποφέρουν μεγάλη λεία, με γιορτές και αγώνες ιδιαίτερα μεγαλοπρεπείς.
15. Ποιες είναι οι διαφορές στις κοινωνίες της μυκηναϊκή και της γεωμετρικής εποχής;
Η κοινωνία, η ιεραρχία της οποίας (=η σειρά από τον ανώτερο στον κατώτερο) στηρίζεται στην κατανομή της λείας (=λάφυρα από επιδρομές και ληστείες), κυριαρχείται από ανισότητα. Η διατήρηση της εξουσίας από τον ηγεμόνα δεν είναι ποτέ εξασφαλισμένη. Όλα αυτά είναι συνέπεια των συνεχών αναταράξεων που ακολούθησαν την πτώση της μυκηναϊκής δύναμης και ταιριάζουν σε μια κοινωνία αγροτοποιμενική που ζει από τα προϊόντα της και από τις ληστρικές επιδρομές.
16. Ποια εποχή εκφράζουν η Ιλιάδα και η Οδύσσεια;
Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια περιγράφουν μια εποχή μεταγενέστερη της μυκηναϊκής, περίπου από τον 11ο μέχρι τον 8ο αιώνα π.Χ. (1100-800).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Δωρική εξάπολη: ονομάζεται η θρησκευτική ένωση έξι πόλεων που αποίκισαν οι Δωριείς (Ιαλυσός, Κάμειρος, Λίνδος, Κω, Κνίδος, Αλικαρνασσός).
ΔΩΡΙΚΗ ΕΞΑΠΟΛΗ
Γεωμετρική εποχή: Ονομάζεται στην ιστορία της τέχνης η περίοδος που ακολουθεί την πτώση του Μυκηναϊκού κόσμου από το 1100 ως και μετά το 800 π. Χ.. Ονομάστηκε έτσι γιατί στη διακόσμηση των αγγείων επικρατούν τα γεωμετρικά σχήματα.
ΠΗΓΕΣ: Αρχαία Ιστορία Α΄Γυμνασίου, Βιβλίο του εκπαιδευτικού, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
Δημοσιευμένο στην κατηγορία ΙΣΤΟΡΙΑ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .
Πρόσφατα σχόλια