ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

22. π 185-336 Αναγνώριση Οδυσσέα από τον Τηλέμαχο και κατάστρωση σχεδίου μνηστηροφονίας

30 Μαρτίου 2014 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

 ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ:

1. Το τυπικό της αναγνώρισης:

• Αρχικά αποκρύπτεται η ταυτότητα του Οδυσσέα με τη μεταμόρφωσή του σε ζητιάνο και με την πλαστή ιστορία για το ποιος είναι (στ. 70-75)
• Τα δύο πρόσωπα που συμμετέχουν στην αναγνώριση μένουν μόνα στη σκηνή. Εδώ μένει ο Οδυσσέας με τον Τηλέμαχο, καθώς οι άλλοι βοσκοί είχαν βγει από το πρωί και ο Εύμαιος εστάλη στο παλάτι για να ενημερώσει την Πηνελόπη (στ. 165-172).
• Η ταυτότητα του Οδυσσέα αποκαλύπτεται με άρση της μεταμόρφωσής του σε ζητιάνο, με μια δεύτερη μεταμόρφωση σε νέο, όμορφο άντρα (στ. 191-195) και με την ομολογία της πραγματικής του ταυτότητας (στ. 208-209).
• Ο Τηλέμαχος εκφράζει τη δυσπιστία του να δεχτεί την ταυτότητα του ξένου (στ.214-224) αλλά δεν απαιτεί αποδεικτικά στοιχεία, όπως συμβαίνει στιςδιαδικασίες αναγνωρισμού.
•  Παρέχονται  τα αποδεικτικά στοιχεία. Ο Οδυσσέας, για να πείσει τον Τηλέμαχο ποιος είναι, επαναλαμβάνει με έμφαση ότι είναι ο Οδυσσέας (στ. 226-231) και εξηγεί ότι η αλλαγή στην  εμφάνισή του έγινε με επέμβαση της θεάς Αθηνάς (στ. 232-238).
• Ακολουθεί ο αναγνωρισμός συνοδευόμενος από την έκφραση των συναισθημάτων , δηλαδή τον σπαρακτικό θρήνο πατέρα και γιου (στ. 239-246)  .

  2. Αποκλίσεις από την τυπολογία: Ποιο από τα βήματα του τυπικού της αναγνώρισης παραλείπεται εδώ;

Ο Τηλέμαχος πείθεται εύκολα και δε ζητά αποδείξεις. Ίσως γιατί είναι ο μόνος που συναντά τον Οδυσσέα όπως πράγματι είναι και όχι παραμορφωμένο. Άλλωστε όταν αναχώρησε ο Οδυσσέας για την Τροία ο Τηλέμαχος ήταν νήπιο.Επίσης σύμφωνα με μια αναφορά της Ελένης στη ραψ. δ πατέρας και γιος μοιάζουν τόσο πολύ εξωτερικά που θα μπορούσε ο καθένας να αναγνωρίσει στον άλλο τον εαυτό του.

3.Ποια τα συναισθήματα των δυο προσώπων και με ποιο τρόπο αποδίδονται;

Τα συναισθήματα εκφράζονται με χαρακτηριστικές για τον καθένα εκδηλώσεις:

• ο Οδ. φιλησε το γιο του και τα δάκρυα κύλησαν από τις παρειές στο χώμα,
•  ο Τηλ. νέος , πιο εκδηλωτικός, «χύθηκε πάνω του οδυρόμενος και βουρκωμένος τώρα τον αγκάλιασε».

4. Με ποιο εκφραστικό μέσο αποδίδεται η σκηνή της αναγνώρισης πατέρα-γιου;

Ο Ποιητής χρησιμοποιεί την παρομοίωση. Οι δύο άντρες αγκαλιάζονται και θρηνούν , όπως τα πουλιά, όταν χάσουν τα μικρά τους. Περίεργη φαίνεται η επιλογή του ποιητή να μας τους δείχνει να θρηνούν την ώρα της χαράς: αντί να χύσουν δάκρυα χαράς, οι δύο άντρες ξεσπούν σε θρήνο. Με αυτό τον τρόπο ο ποιητής καταφέρνει

     α) να προσδώσει μεγαλύτερη ένταση στη σκηνή,

     β) να δείξει ότι το συναίσθημα της στέρησης κυριαρχεί περισσότερο κι από τη χαρά της αντάμωσης

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της σκηνής της αναγνώρισης είναι ότι ο ποιητής απέφυγε να τη φορτώσει με πολλά κι εντυπωσιακά εκφραστικά μέσα.

5. Στ.261-336: Ο Οδυσσέας καταστρώνει σχέδιο δράσης κατά των μνηστήρων. Ποιο είναι αυτό;

• Ο Τηλέμαχος να πάει ξημερώματα στο παλάτι, όπου θα καταφθάσει αργότερα ο Οδυσσέας ως ζητιάνος.
•  Βασική προϋπόθεση για την επιτυχία του σχεδίου είναι ο Τηλέμαχος να δείξει ανοχή στην όποια κακή συμπεριφορά των μνηστήρων απέναντι στο γέρο ζητιάνο.
• Όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή ο Οδυσσέας θα του γνεύσει να μαζέψει όλα τα όπλα των μνηστήρων και να κρατήσει μόνο τα όπλα για αυτόν και το γιο του.
• Ο Οδυσσέας τονίζει ότι η παρουσία του πρέπει να μείνει μυστική από όλους ακόμη κι από την Πηνελόπη ή τον Λαέρτη, ώστε να δοκιμάσουν τη πίστη των γυναικών και των δούλων.

6. Εκφραστικά  μέσα: εικόνες, επίθετα, παρομοιώσεις, μεταφορές

7 . Στοιχεία  υλικού πολιτισμού: χρυσό ραβδί,  πουκαμίσα, πανωφόρι, μάλαμα, σπαθιά, δόρατα, σκουτάρια,κ.α.

8. Χαρακτηρισμοί και συναισθήματα:

• Ο Τηλέμαχος αρχικά νιώθει κατάπληξη και δέος μπροστά στην απότομη αλλαγή του Οδυσσέα. Αρχικά είναι επιφυλακτικός, νομίζει ότι οι θεοί του παίζουν κάποιο παιχνίδι. Μετά από μία φάση δισταγμού, αναγνωρίζει τον πατέρα του και ξεσπά σε κλάματα. Έτσι εκδηλώνεται και η αγάπη του προς τον πατέρα του , αλλά και το παράπονό του ,που τον στερήθηκε τόσα χρόνια.
• Ο Οδυσσέας, ανθρώπινος και εκδηλωτικός, είναι πια ελεύθερος να ξεσπάσει. Ο θρήνος του δείχνει το μεγαλείο της πατρικής αγάπης και τη συγκίνησή του.

9. ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ:

 «Ο γυρισμός του ξενιτεμένου» (δημοτικό τραγούδι)

…Βρίσκω μια κόρη πόπλενε σε μαρμαρένια γούρνα.
Τη χαιρετάω, δε μου μιλεί, της κρένω, δεν μου κρένει…
«»Γιατί δακρύζεις, λυγερή, και βαριαναστενάζεις;…
Ξένε μου, κι” αν εδάκρυσα κι” α βαριαναστενάζω,
τον άντρα χω “ς την ξενιτειά και λείπει δέκα χρόνους,
κι” ακόμη δυο τον καρτερώ, “ς τους τρεις τον παντυχαίνω,
κι” α δεν ερθή, κι” α δε φανή, καλόγρια θενά γένω,
-Κόρη μου, εγώ είμαι ο άντρας σου, εγώ είμαι κι” ό καλός σου.
-Ξένε μου, αν είσαι ο άντρας μου, αν είσαι κι” ο καλός μου.
δείξε σημάδια της αυλής και τότες να πιστέψω.
-Έχεις μηλιά “ς την πόρτα σου και κλήμα “ς την αυλή σου,
κάνει σταφύλι ραζακϊ και το κρασί μοσκάτο,
κι” όποιος το πιή δροσίζεται και πάλι αναζητά το.
-Αυτά είν” σημάδια της αυλής, τα ξέρει ο κόσμος όλος,
διαβάτης ήσουν, πέρασες, τα είδες και μου τα λέεις.
Πες μου σημάδια του σπιτιού και τότες να πιστέψω.
-Ανάμεσα “ς την κάμαρα χρυσό καντήλι ανάφτει,
και φέγγει σου που γδύνεσαι και πλέκεις τα μαλλιά σου,
φέγγει σου τοις γλυκαίς αυγαίς που τα καλά σου βάζεις.
-Κάποιος κακός μου γείτονας σου τα πε και τα ξέρεις.
Πες μου σημάδια του κορμιού, σημάδια της αγάπης.
-Έχεις ελιά “ς τα στήθη σου κ” ελιά “ς την αμασκάλη,
κι” ανάμεσα “ς τα δυο βυζιά τ” αντρού σου φυλαχτάρι.
-Ξένε μου εσύ είσαι ο άντρας μου, εσύ είσαι κι” ο καλός μου.»

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΟΔΥΣΣΕΙΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .