ΟΡΛΟΦΙΚΑ ΚΑΙ ΠΑΡΟΣ
6 Οκτωβρίου 2013 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ
Τα παρακάτω ιστορικά στοιχεία προέρχονται από το περιβαλλοντικό πρόγραμμα για την τοπική ιστορία που πραγματοποιήθηκε από τη Γ΄τάξη του Γυμνασίου Πάρου, το σχολικό έτος 2012 υπό την επιμέλεια των εκπαιδευτικών Κούρτη Στέλλας και Κοκκίνου Ευαγγελίας.Πολύ περισσότερα σχετικά στοιχεία μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του Γυμνασίου Πάρου.
Τα Ορλοφικά και η Πάρος
Κατά τη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου 1769-1774 η Αικατερίνη η Β΄τσαρίνα της Ρωσίας αποφάσισε την αποστολή ρωσικού στόλου στο Αιγαίο με σκοπό να παρακινήσει τους Έλληνες και άλλες εθνότητες της βαλκανικής σε επανάσταση εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Μετά την αποτυχία της εξέγερσης στην Πελοπόννησο (1770 Ορλοφικά), ο ρωσικός στόλος υπό τους αδελφούς Ορλόφ συνάντησε και κατέστρεψε τον τουρκικό στόλο στη ναυμαχία του Τσεσμέ (28 Ιουνίου 1770).
 |
| Το νησάκι Αγία Καλή όπου υπήρχε το αρχηγείο των Ρώσων |
Ο ρωσικός στόλος μετά τη νίκη του επέλεξε τον κόλπο της Νάουσας της Πάρου ως αγκυροβόλιό του και έδρα της ρωσικής διοίκησης. Οι Ορλόφ, και μετά από αυτούς ο Ναύαρχος Σπυρίδωφ, φρόντισαν να οχυρώσουν το λιμάνι και κατασκευάσουν τις απαραίτητες υποδομές για την παραμονή του στόλου και την διαμονή των πληρωμάτων και των στρατευμάτων. Στην είσοδο του κόλπου οργανώθηκαν δύο πυροβολαρχίες (ακρωτήριο Αλμυρός 10 κανόνια και ακρωτήριο Τούρκος 9 κανόνια) ενώ άλλη μία στη νησίδα Γαλιάτσος στο κέντρο του κόλπου (9 κανόνια).
Στη νησίδα Αγία Καλή ο Σπυρίδωφ εγκατέστησε το Ναυαρχείο του και στη νησίδα Άγιος Αρτέμιος πυριτιδαποθήκες. Πολλές εγκαταστάσεις κατασκευάστηκαν στην ξηρά για τη διαμονή των ανθρώπων και την εξυπηρέτηση των αναγκών τους. Ναυπηγεία, αποθήκες, νοσοκομείο, σιδηρουργεία, υδραγωγεία, εκκλησία, αρτοποιείο, στρατώνες και κοιμητήριο. Για την επισκευή των πλοίων και τις οικοδομές χρησιμοποιήθηκε ξυλεία που υλοτομήθηκε στη Θάσο.
 |
| Στο βάθος φαίνεται ένα από τα ακρωτήρια που χρησιμοποίησαν οι Ρώσοι για να στήσουν πύργους με κανόνια |
Στο χώρο του Πάρκου του Αϊ-Γιάννη εντοπίζονται οι θέσεις των δύο πυροβολαρχιών (Αλμυρός και Τούρκος), θεμέλια από πέτρινα καταλύματα για το προσωπικό και τους ανώτερους αξιωματικούς, αποθήκες στις οποίες κατασκευάζονταν τα κατάρτια των πλοίων, ενώ στο ψηλότερο σημείο της χερσονήσου είχε τοποθετηθεί ιστός σημαίας που ειδοποιούσε για την εμφάνιση πλοίων. Στην παραλία Τούρκου Άμμος μεγάλο σκάφος λειτουργούσε ως πλωτό καρνάγιο.
Σύμφωνα με τις πηγές τα πληρώματα του στόλου ήταν περί τους 12.000 άνδρες ενώ ο πεζικός στρατός που είχε επιβιβαστεί σ’αυτόν (Ρώσοι,Έλληνες, Αλβανοί) περίπου 10.000. Η συγκέντρωση τόσων ανθρώπων οδήγησε σε έλλειψη τροφής και υπερτίμηση των προϊόντων, ενώ οι συνθήκες διαμονής και το κλίμα ταλαιπώρησαν τους Ρώσους. Σε ρωσικό χάρτη του 1772 σημειώνονται αγκυροβολημένα στον κόλπο της Νάουσας 42 πλοία, τα περισσότερα στον όρμο του Αϊ-Γιάννη, από τα οποία στα 24 σημειώνεται και το όνομα του πλοίου.
 |
| Ρώσικα νομίσματα που χρησιμοποιήθηκαν στην Πάρο για το διάστημα που διέμεναν οι Ρώσοι εκεί |
Η ρωσική κατοχή και διοίκηση του Αιγαίου περιέλαβε 19 νησιά και διατηρήθηκε μέχρι το τέλος του ρωσοτουρκικού πολέμου του 1774. Για τις ανάγκες του στόλου επιβλήθηκε φορολογία και ορίστηκαν σύνδικοι ανά νησί ανάλογα με τον αριθμό των κατοίκων, οι οποίοι λογοδοτούσαν στην ανώτατη διοίκηση στη Νάουσα. Επίτροπος και επιτηρητής των Κυκλάδων για το μεγαλύτερο διάστημα παραμονής των Ρώσων στο Αιγαίο διατέλεσε ο Μυκονιάτης Αντώνης Ψαρός.
Ο Σπυρίδωφ σκεφτόταν ότι η Πάρος με τα ασφαλή της λιμάνια θα μπορούσε να πουληθεί στην Αγγλία ή στην Γαλλία για να καλυφθούν τα έξοδα της εκστρατείας, αν η τελική συνθήκη την επιδίκαζε στην Ρωσία. Η ιδέα όμως αυτή δεν ήταν υλοποιήσιμη. Στις 10 Ιουλίου 1774 υπογράφτηκε η συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή με την οποία τερματίστηκε ο ρωσοτουρκικός πόλεμος.
Στις 11 Αυγούστου 1774 δόθηκε εντολή από την Αικατερίνη στον Ορλόφ να εγκαταλείψει ο ρωσικός στόλος το Αιγαίο. Πολλά από τα πλοία που δεν μπορούσαν να ταξιδέψουν εγκαταλείφθηκαν στον κόλπο της Νάουσας. Οι εγκαταστάσεις στην ξηρά γρήγορα καταστράφηκαν καθώς οι κάτοικοι αφαίρεσαν την ξυλεία από τις οροφές. Τα αμέσως επόμενα χρόνια, δυτικοί επισκέπτες ( Choiseul-Gouffier, Sonnini) αναφέρουν την ερήμωση και την καταστροφή των εγκαταστάσεων.
Σήμερα στις θέσεις των εγκαταστάσεων αυτών εντοπίζονται μόνο οι θεμελιώσεις τους.
Ο κόλπος της Νάουσας πριν τα Ορλοφικά
Ο κόλπος της Νάουσας στην Πάρο, ο οποίος σε πλάτος ξεπερνά τα 2 ναυτικά μίλια και σε βάθος το 1, χρησιμοποιήθηκε από τους αδερφούς Ορλόφ ως βάση ανεφοδιασμού και κέντρο των εξορμήσεών τους. Ο κόλπος έχει σχεδόν παντού αμμώδης ακτογραμμή, περιέχει 5 νησίδες και αρκετές ξέρες. Βέβαια ο ρηχός του βυθός κάνει δύσκολη την προσέγγιση στην στεριά με πλοίο.
Σύμφωνα με μαρτυρίες περιηγητών από τον 17ο και 18ο αιώνα, η Νάουσα ήταν αραξοβόλι πειρατών. Τα πληρώματά τους αναμιγνύονταν με τους κατοίκους και, μερικές φορές, έμεναν μόνιμα σε αυτήν. Το 1696, η Νάουσα είχε 400 κατοίκους. Τα κριτήρια των Ρώσων για να επιλέξουν τον κόλπο της Νάουσας ως βάση του στόλου τους ήταν το ασφαλές αγκυροβόλιο και τα στοιχεία της φυσικής και αποτελεσματικής οχύρωσης.
 |
| Χάρτης του λιμανιού της Νάουσας Πάρου της περιόδου 1769-1774 όταν ήταν ναύσταθμος των Ρώσων στο Αιγαίο. Στον χάρτη αναφέρονται τα ονόματα των καραβιών που ήταν προσορμισμένα στο λιμάνι της Νάουσας (αρχείο συλλέκτη Γιώργου Σπανού) |
Ο κόλπος της Νάουσας μετά τα Ορλοφικά
Αφού οι Ρώσοι έφυγαν, δόθηκε επίσημο χαρτί από την Τσαρίνα ότι οι εγκαταστάσεις θα μπορούσαν να γκρεμιστούν και με τα οικοδομικά υλικά τους να επισκευαστεί η καθολική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Από την κατεδάφιση των εγκαταστάσεων γέμισαν 2 αποθήκες. Τα πλοία που δεν μπορούσαν να ταξιδέψουν έμειναν πίσω και με τον καιρό βυθίστηκαν. Σήμερα από τις εγκαταστάσεις των Ρώσων έχουν μείνει μόνο οι θεμελιώσεις τους από τις οποίες βέβαια μπορούμε να καταλάβουμε πόσο μεγάλα ήταν τα κτήρια των Ρώσων. Μέσα στον 20ο αιώνα κατάλοιπα της παραμονής των Ρώσων στην Πάρο ανακαλύφθηκαν όπως το ναυάγιο μιας φρεγάτας στην περιοχή του κόλπου Καθολικό και 3 είδη κανονόμπαλων στο νησάκι μαυρονήσι. Οι πιο πολλές μπάλες πουλήθηκαν στον Πειραιά για παλιοσίδερα. Η ναυαγισμένη φρεγάτα δεν ξέρουμε αν υπάρχει ακόμα εκεί σήμερα. Οι περισσότερες εγκαταστάσεις ήταν στην δυτική ακτή του κόλπου. Μαρτυρίες κατοίκων αναφέρουν την ανεύρεση οστών κατά τη διάρκεια εκσκαφών στην περιοχή οπού πιστευόταν ότι υπήρχε το κοιμητήριο των Ρώσων. Σήμερα δεν υπάρχει κάποια τοπική γιορτή και λίγοι άνθρωποι ξέρουν για τα γεγονόντα με τους Ρώσους.
 |
| Αγκυρα ανασυρμένη από τη βουλιαγμένη ρώσικη φρεγάτα |
Δημοσιευμένο στην κατηγορία ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ .
Πρόσφατα σχόλια