ΚΕΙΜΕΝΟ 11
Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superāvit et Saguntum vi expugnāvit. Postea Alpes, quae Italiam ab Galliā seiungunt, cum elephantis transiit. Ubi in Italiā fuit, apud Ticīnum, Trebiam, Trasumēnum et Cannas copias Rōmanōrum profligāvit et delēvit. Populus Rōmānus cladem Cannensem pavidus audīvit. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedīvit. Postquam XIV annos in Italiā complēvit, Carthaginienses eum in Africam revocavērunt. Ibi Hannibal bellum cum Rōmānis componere frustra cupīvit. Denique cum P. Scipiōne apud Zamam dimicāvit, sed Rōmāni victoriam reportavērunt.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Ο Αννίβας, ο Καρχηδόνιος στρατηγός, σε ηλικία 26 χρόνων νίκησε στον πόλεμο όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε με τη βία το Σάγουντο. Έπειτα πέρασε με ελέφαντες πάνω από τις Άλπεις, που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία. Μόλις βρέθηκε στην Ιταλία, κατατρόπωσε κι εξολόθρευσε τις ρωμαϊκές στρατιές στον ποταμό Τίκινο, στον ποταμό Τρεβία, στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες. Οι Ρωμαίοι πληροφορήθηκαν έντρομοι την καταστροφή στις Κάννες. Ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φαβίου Μάξιμου στην περιοχή του Φαλέρνου. Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία, οι Καρχηδόνιοι τον ανακάλεσαν στην Αφρική. Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε να τελειώσει τον πόλεμο με συνθήκη. Τελικά, αγωνίστηκε με τον Πόπλιο Σκιπίωνα στη Ζάμα, αλλά τη νίκη την κέρδισαν οι Ρωμαίοι.
Γραμματικά φαινόμενα
Ουσιαστικά
Α΄ κλίση
victoria – victoriae (θηλ. = νίκη)
Italia – Italiae (θηλ. = η Ιταλία) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]
Hispania – Hispaniae (θηλ. = Ισπανία) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]
Gallia – Galliae (θηλ. = Γαλατία) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]
Trebia – Trebiae (αρσε. = ο ποταμός Τρεβίας) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]
Africa – Africae (θηλ. = Αφρική) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]
Zama – Zamae (θηλ. = η Ζάμα) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]
Cannae – Cannarum (θηλ. = οι Κάννες) [Δεν σχηματίζει ενικό]
insidiae – insidiarum (θηλ. = ενέδρα, δόλος) [Δεν σχηματίζει ενικό]
copia – copiae (θηλ. =αφθονία) Στον πληθ. copiae – copiarum (θηλ. = στρατιωτικές δυνάμεις)
Β΄ κλίση
annus – anni (αρσ. = έτος)
populus – populi (αρ. = λαός)
Romanus – Romani (αρ. = ο Ρωμαίος)
ager – agri (αρ. = αγρός)
bellum – belli (ουδ. = πόλεμος)
Ticinus – Ticini (αρ. = ο Τίκινος ποταμός) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]
Trasumenus – Trasumeni (αρ. = η λίμνη Τρασιμένη) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]
Saguntum – Sagunti (ουδ. = το Σάγουντο) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]
Fabius – Fabii / Fabi (αρ. = Φάβιος) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]
Maximus – Maximi (αρ. = Μάξιμος) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]
Το αρσενικό elephantus (= ελέφαντας) ανήκει στα αφθονούντα και κλίνεται σε δύο διαφορετικές κλίσεις (Β + Γ)
elephantus – elephanti
elepha(n)s – elephantis
Γ΄ κλίση
dux – ducis (αρσ. = αρχηγός, στρατηγός)
Hannibal – Hannibalis (αρσ. = ο Αννίβας) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]
Alpes – Alpium (θηλ. = οι Άλπεις) [Συνήθως στον πληθυντικό]
Scipio – Scipionis (αρσ. = ο Σκιπίωνας) [Δεν σχηματίζει πληθυντικό]
vis — (θηλ. = δύναμη)
clades – cladis (θηλ. = καταστροφή, συντριβή) [Γενική πληθυντικού σε -ium Αιτιατική πληθυντικού σε -es & is.]
gens – gentis (θηλ. = λαός, έθνος)
Το αρσενικό elephantus (= ελέφαντας) ανήκει στα αφθονούντα και κλίνεται σε δύο διαφορετικές κλίσεις (Β + Γ)
elephantus – elephanti
elepha(n)s – elephantis
Ρήματα
1η συζυγία
expugno – expugnavi – expugnatum – expugnare (κυριεύω)
dimico – dimicavi – dimicatum – dimicare (αγωνίζομαι)
profligo – profligavi – profligatum – profligare (κατατροπώνω)
revoco – revocavi – revocatum – revocare (ανακαλώ)
reporto – reportavi – reportatum – reportare (κερδίζω)
supero – superavi – superatum – superare (νικώ)
2η συζυγία
compleo – complevi – completum – complere (συμπληρώνω)
deleo – delevi – deletum – delere (καταστρέφω, εξολοθρεύω, σκοτώνω)
3η συζυγία
compono – composui – compositum – componere (τελειώνω πόλεμο με συνθήκη)
seiungo – seiunxi – seiunctum – seiungere (χωρίζω)
cupio – cupivi – cupitum – cupere (επιθυμώ)
nascor – natus sum – natum – nasci (γεννιέμαι) [αποθετικό]
4η συζυγία
audio – audivi – auditum – audire (ακούω, πληροφορούμαι)
expedio – expedivi – expeditum – expedire (απελευθερώνω)
transeo – transii – transitum – transire (περνώ, διέρχομαι)
Επίθετα
Β΄ κλίση
pavidus –a –um (έντρομος) pavidior –ior –ius / pavidissimus –a –um
Romanus –a –um (Ρωμαίος)
Falernus –a –um (ο Φαλερνός αγρός, περιοχή της Καμπανίας)
natus,-a,-um (μετοχή παρακειμένου του nascor)
Γ΄ κλίση
omnis –is –e (όλος, ο καθένας)
Cannensis –is –e (των Καννών, από τις Κάννες)
Αντωνυμίες
qui, quae, quod (αναφορική)
se (προσωπική που λειτουργεί ως αυτοπαθητική)
is, ea, id (οριστική)
Επιρρήματα
postea (μετά)
ibi (εκεί)
frustra (μάταια)
denique (τέλος)
Προθέσεις
a(b) (+κυρίως αφαιρετική)
cum (+οργανική αφαιρετική)
apud (+αιτιατική)
in (+τοπική αφαιρετική/+αιτιατική )
ex (+κυρίως αφαιρετική)
Συντακτικά φαινόμενα
Δευτερεύουσες προτάσεις
- quae Italiam ab Galliā seiungunt: Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο Alpes, στο οποίο λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με οριστική, καθώς δηλώνει κάτι το πραγματικό∙ χρόνου ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν.
- Ubi in Italiā fuit: Δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο ubi (προτερόχρονο), εκφέρεται με οριστική, διότι εκφράζει το χρόνο και τίποτα άλλο. Ειδικότερα, χρόνου Παρακειμένου, καθώς αναφέρεται στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης που ακολουθεί.
- Postquam XIV annos in Italiā complēvit: Δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο postquam, καθώς δηλώνει το προτερόχρονο, εκφέρεται με οριστική, διότι εκφράζει το χρόνο και τίποτα άλλο. Ειδικότερα, οριστική Παρακειμένου, μιας και αναφέρεται στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης που ακολουθεί.
Τροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική:
Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit.
= Omnes gentes Hispaniae ab Hannibale, duce Carthaginiensi, VI et XX annos nato, bello superatae sunt et Saguntum vi expugnatum est.
Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit.
= Clades Cannensis a populo Romano pavido audita est.
Carthaginienses eum in Africam revocaverunt
= A Carthaginiensibus is in Africam revocatus est
(Hannibal) apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit et delevit
= apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copiae Romanorum profligatae et deletae sunt (ab Hannibale)
Postea Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt: να συμπτύξετε την πρόταση σε μετοχή.
= Italiam ab Gallia seiungentes. [συνημμένη στο αντικείμενο της κύριας πρότασης]
– Hannibal omnes gentes Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit:
α) Να ξαναγράψετε την περίοδο τρέποντας την πρώτη κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα χρονική, εισαγόμενη με τον ιστορικό / διηγηματικό cum, που να εκφράζει το προτερόχρονο σε σχέση με την κύρια πρόταση.
= Cum Hannibal omnes gentes Hispaniae bello superavisset, Saguntum vi expugnavit
β) να ξαναγράψετε την περίοδο συμπτύσσοντας την χρονική πρόταση σε χρονική μετοχή.
= Hannibal omnibus gentibus Hispaniae bello superatis Saguntum vi expugnavit
Τροπή επιθετικού προσδιορισμού σε αναφορική πρόταση:
cladem Cannensem= cladem, quae Cannensis est
Τροπή ομοιόπτωτου προσδιορισμού (παράθεσης) σε πρόταση:
Hannibal, dux Carthaginiensis= Hannibal, qui dux Carthaginiensis erat
Τροπή αναφορικής μετοχής σε πρόταση:
VI et XX annos natus = qui VI et XX annos natus erat
[Η μετοχή παρακειμένου δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν, αφού εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου, και γι’ αυτό αναλύεται σε υπερσυντέλικο.]
Ασκήσεις
1.Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται:
dux : η δοτική ενικού αριθμού
elephantis: η αφαιρετική ενικού αριθμού
omnes: η αιτιατική πληθυντικού στο ουδέτερο γένος
copias: η γενική πληθυντικού αριθμού
Scipiōne : η αιτιατική ενικού αριθμού
insidiis: η αιτιατική πληθυντικού αριθμού
seiungunt: β’ πρόσωπο ενικού αριθμού του παρατατικού ενεργητικής φωνής
fuit: β’ πρόσωπο πληθυντικού αριθμού του μέλλοντα
expedīvit: γ’ πρόσωπο πληθυντικού αριθμού του ενεστώτα ενεργητικής φωνής
complēvit: α’ πρόσωπο ενικού αριθμού του παρακειμένου ενεργητικής φωνής
