Η Σμέρνα είναι ένα πανέμορφο χωριό του δήμου Ζαχάρως. Βρίσκεται στην κορυφή του όρους Λαπίθα , 15 χιλιόμετρα από τη Ζαχάρω Ηλείας , σε υψόμετρο 650 μέτρων. Στο χωριό εξαιτίας του υψομέτρου του, το χειμώνα παρατηρείται συχνά το φαινόμενο της χιονόπτωσης που καλύπτει μια μεγάλη έκτασή του. Πολλοί άνθρωποι, από διάφορα μέρη της Γης,  πηγαίνουν στο χωριό για να επισκεφτούν το εκκλησάκι της Παναγίας και να θαυμάσουν τη θέα από ψηλά ή ακόμα και για να παίξουν με το χιόνι.

Η είσοδος του χωριού

Το χωριό απο ψηλά

·    Από που πήρε το όνομα « Σμέρνα » ;

Σύμφωνα με τη μυθολογία, πήρε το όνομά της είτε από κάποιον Σμυρνή ο οποίος εγκαταστάθηκε στο χωριό την εποχή της Τουρκοκρατίας, είτε από το ψάρι Σμέρνα , καθώς ο κάμπος που υπάρχει σήμερα ήταν λίμνη.

·     Ποια είναι η ιστορία του χωριού ;

Βασιζόμενοι στις παραδόσεις, το 1825, όταν ο Ιμπραήμ βρισκόταν στο χωριό, είδε καπνούς από τα φλεγόμενα πλοία του στην ναυμαχία του Ναυαρίνου. Μαζί με αυτά έγιναν καπνός και τα όνειρά του να γίνει ηγέτης του Μοριά. Το χωριό κάηκε από τον ίδιο στις 7 Σεπτεμβρίου του 1825 και το κατέλαβε ξανά ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης την 1^ηΟκτωβρίου του 1825.

·    Η ζωή του χωριού στα παλαιότερα χρόνια

Τα παλιότερα χρόνια, το χωριό ήταν γεμάτο ζωή. Οι μόνιμοι κάτοικοι ήταν περίπου εξακόσιοι. Λειτουργούσε δημοτικό σχολείο, τέσσερα καφενεία, μπακάλικο, ενώ τα μικρά παιδιά ήταν αυτά που έδιναν τη χαρά, το κέφι και την ζωντάνια στο χωριό. Αν και μικρή σχετικά κοινωνία, με ανθρώπους που τα έβγαζαν δύσκολα πέρα με τις οικογένειές τους, δεν έλειπε ποτέ το χαμόγελο από τα χείλη τους. Καθημερινά, οι άντρες κάθε οικογένειας, πήγαιναν στις δουλειές τους ενώ οι γυναίκες ήταν αυτές που πρόσεχαν το σπίτι και τα παιδιά. Βέβαια, πολλές φορές οι γυναίκες έβγαιναν να μαζέψουν διάφορα τρόφιμα όπως χόρτα και λάχανα. Τα κύρια επαγγέλματα του χωριού ήταν η καλλιέργεια της Γης και η κτηνοτροφία. Αν και οι μέρες περνούσαν δύσκολα με τις σκληρές δουλειές, οι άνθρωποι τις γιορτές διασκέδαζαν όσο μπορούσαν. Τα Χριστούγεννα και το Πάσχα, οι άνθρωποι συνήθιζαν να μαζεύονται στα σπίτια τους για το οικογενειακό τραπέζι και ύστερα τα παιδιά, από κάθε γωνιά του χωριού, έβγαιναν στους δρόμους για παιχνίδι ρίχνοντας δυναμιτάκια και βεγγαλικά ενώ οι μεγάλοι έβαζαν δυνατά τη μουσική και έβγαιναν στους δρόμους για χορό. Επίσης, γιόρταζαν και το καρναβάλι. Τις απόκριες, τα παιδιά κάθε χρόνο σχεδίαζαν μάσκες της αρεσκείας τους , τις φορούσαν και πήγαιναν σε όλες τις ρούγες του χωριού για να «πειράξουν τον κόσμο». Στο τέλος της ημέρας, συγκεντρώνονταν στα καφενεία και συνέχιζαν το γλέντι τους με παραδοσιακά τραγούδια και χορούς. Τέλος, η καθημερινότητα των παιδιών ήταν πολύ διαφορετική σε σχέση με τη σημερινή. Αν και κάποιες φορές βοηθούσαν τους γονείς τους με τις δουλειές, το περισσότερο μέρος της ημέρας έπαιζαν. Μετά το σχολείο, άφηναν τις τσάντες τους και έβγαιναν έξω. Τα παιχνίδια που έπαιζαν ήταν  ποδόσφαιρο, κυρίως για τα αγόρια, στο γήπεδο του χωριού με μπάλες από πανιά που έφτιαχναν μόνοι τους, ενώ τα κορίτσια έπαιζαν με κούκλες που επίσης έφτιαχναν μόνα τους. Επιπλέον, έκαναν ποδήλατο, αλλά το παιχνίδι που είχαν βρει και διασκέδαζαν πιο πολύ ήταν να πηγαίνουν σε ένα ύψωμα, να σκάβουν το χώμα, δημιουργώντας έτσι μια τεχνητή τσουλήθρα.

·    Το εκκλησάκι της Παναγίας.

Από γενιά σε γενιά, μεταφέρονται διάφορες ιστορίες. Μια από αυτές είναι και για τη σπηλιά – μοναστήρι της Παναγίας, το οποίο βρίσκεται απέναντι από το χωριό. Εξωτερικά αλλά και εσωτερικά περιβάλλεται από βράχους , γι’ αυτό και μοιάζει με σπηλιά. Λέγεται πως πριν πολλά χρόνια, ένας βοσκός είχε μετακομίσει στο χωριό. Μια μέρα, στην τοποθεσία που βρίσκεται το εκκλησάκι σήμερα, ο βοσκός αυτός βρήκε την εικόνα της Παναγίας, σχηματισμένη πάνω σε μια λίθινη πλάκα. Αμέσως την πήρε και την μετέφερε σε ένα εκκλησάκι λίγο πιο κάτω, τον Άγιο Ιωάννη. Την επόμενη κιόλας μέρα, όταν ο βοσκός πήγε στο ίδιο μέρος, η εικόνα ήταν πάλι στο ίδιο ακριβώς σημείο, όπου την είχε βρει ο ίδιος την προηγούμενη μέρα. Αυτό επαναλαμβανόταν για πολύ καιρό και  έτσι κάποια χρόνια μετά, ένας ιερέας, ονόματι Ανδρέας Κολλάς , έχτισε το εκκλησάκι της Παναγίας μέσα στο οποίο τοποθέτησαν και την εικόνα αυτή που φυλάγεται μέχρι και σήμερα. Επίσης, από τους πιο ηλικιωμένους κατοίκους του χωριού έχουν ακουστεί και πολλές ιστορίες για θαύματα στο μέρος αυτό, όπως ότι ήταν μια ομάδα ανθρώπων οι οποίοι δεν πίστευαν στην Παναγία και γελούσαν με το μοναστήρι. Έτσι μια μέρα, για να αποδείξει ο ένας στον άλλον πως πράγματι δεν υπάρχει θρησκεία, πέταξαν από το πιο ψηλό σημείο της εκκλησίας κάτω στον κάμπο ένα γυάλινο μπουκάλι, το οποίο δεν έσπασε ποτέ, παρόλο που έπεσε με φόρα από ένα τόσο ψηλό σημείο. Επιπλέον, υπάρχει μια παρόμοια ιστορία, αυτή τη φορά όμως με ένα ζώο, το οποίο έπεσε στον κάμπο αλλά δεν σκοτώθηκε.

Εκκλησία στο βράχο

Το εσωτερικό της Εκκλησίας

• Το κάστρο της Σμέρνας και το Πυροφυλάκιο.

Στο βουνό Σμέρνα, υπάρχουν υπολείμματα φράγκικου κάστρου, σε υψόμετρο 730 μέτρων. Η θέση του κάστρου είχε εξαιρετική ορατότητα προς τον κάμπο της Ηλείας, αλλά και προς την κεντρική και νότια Πελοπόννησο και μέχρι το Ιόνιο και τις Βουνοκορφές της βόρειας Πελοποννήσου. Παρά την εξαιρετική θέση του, δεν φαίνεται πως αξιοποιήθηκε ιδιαίτερα και δεν υπήρξε ποτέ σημαντικό κάστρο. Η είσοδος του κάστρου ήταν στη νοτιοδυτική πλευρά όπου καταλήγει το ελικοειδές μονοπάτι προς την κορυφή.

Σήμερα, στο σημείο αυτό, το πιο ψηλό του βουνού, έχει χτιστεί το Πυροφυλάκιο. Στη βόρεια πλαγιά του βουνού, στο μέσο της περίπου, υπάρχει το μοναστήρι της Παναγίας. Βέβαια, το περίγραμμα της βάσης του κάστρου είναι ακόμα ορατό. Στη νότια πλαγιά, κάτω από την κορυφή, υπάρχουν χαλάσματα και υπολείμματα τειχών με ακαθόριστο περίγραμμα και αδιευκρίνιστη χρήση. Ίσως ήταν προέκταση της οχύρωσης ή κατάλοιπα από οικισμό εκτός κάστρου.

Το βουνό που βρίσκεται το Πυροφυλάκιο

·    Γιορτές και παραδόσεις του χωριού.

• Ο Άγιος Γεώργιος.

Ο Άγιος Γεώργιος είναι ο πολιούχος της Σμέρνας και βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Κάθε χρόνο στη γιορτή του, όσες γυναίκες έχουν στην οικογένειά τους κάποιον με αυτό το όνομα, πάνε στην εκκλησία πρόσφορο ή πολλές φορές στρώνουν στο δρόμο έξω από το σπίτι τους ένα χαλί στο οποίο βάζουν ένα τραπέζι και πάνω έχουν την εικόνα του Αγίου, ένα αναμμένο κερί, λιβάνι και κάποιες φορές ένα γλυκό. Όταν τελειώσει η λειτουργία στην εκκλησία, κάνουν περιφορά της εικόνας σε όλο το χωριό και ο παπάς σταματά σε κάθε τραπεζάκι για να διαβάσει την προσευχή.

Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου

• Ο εορτασμός της Παναγίας.

Κάθε καλοκαίρι, 15 Αυγούστου, γιορτάζουμε την κοίμηση της Θεοτόκου. Στις 14 λοιπόν, στο χωριό γίνεται ένα μεγάλο γλέντι – πανηγύρι. Ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού ξεκινά μέρες πριν την προετοιμασία. Από το πρωί της 14^ηςΑυγούστου, οι άνθρωποι από όλες τις γύρω περιοχές επισκέπτονται το εκκλησάκι για να προσευχηθούν και να ανάψουν ένα κερί προς τιμήν της Παναγίας. Το βράδυ της ίδιας ημέρας στην εκκλησία έχει ολονυχτία λειτουργία , ενώ λίγα μέτρα πιο κάτω , στην «πανηγυρίστρα » όπως λένε οι χωριανοί, γίνεται ένα μεγάλο πανηγύρι με παραδοσιακή μουσική, γουρνοπούλες και πάρα πολύ χορό μέχρι το πρωί. Εκεί, συγκεντρώνεται κόσμος από διάφορα μέρη. Την επόμενη μέρα το πρωί , στις 15 Αυγούστου, οι χωριανοί πάνε στο μοναστήρι για την πρωινή λειτουργία.

Το Πανηγύρι

• Παραδοσιακά φαγητά.

Οι γυναίκες του χωριού συνήθιζαν να μαγειρεύουν παραδοσιακά φαγητά καθημερινά. Κάποια από αυτά τα φαγητά είναι παραδοσιακές πίτες. Πολύ γνωστή είναι η τυρόπιτα που άνοιγαν φύλλο μόνες τους και πολλές φορές έφτιαχναν οι ίδιες ακόμα και το τυρί για τη γέμιση. Επιπλέον, η νόστιμη χορτόπιτα που πήγαιναν μόνες τους και μάζευαν χόρτα στις κορυφές του χωριού. Τέλος, ένα πολύ παραδοσιακό πιάτο ήταν κόκορας χωριάτικος με χυλοπίτες και ο καγιανάς, καθώς σε όλα σχεδόν τα σπίτια υπήρχαν γουρούνια, από τα οποία οι ίδιες οι νοικοκυρές έφτιαχναν το παστό χοιρινό (τσιγαρίδα).

Την Εργασία επιμελήθηκε η:

Κολλά Ηλιάνα