Ο Τζορτζ Μπέρναρντ Σω υποστήριζε ότι “η επιστήμη ποτέ δεν λύνει ένα προβλημα χωρίς να δημιουργήσει ένα άλλο”.Όσο οι ανάγκες των ανθρώπων αυξάνονται, τόσο περισσότερα έργα κατασκευάζονται, με θετικές αλλά και με αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον και τη ζωή μας.
Η Χίος είναι νησί του Ανατολικού Αιγαίου. Απέχει ελάχιστα από τις ακτές της Μικράς Ασίας. Είναι το πέμπτο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας (807 τετρ. χλμ.). Μαζί με τα νησιά Οινούσσες, Ψαρά και Αντίψαρα αποτελεί τον νομό Χίου με πληθυσμό που φθάνει τους 53.817 κατοίκους (απογραφή 2005).
Υπάρχουν πολλοί αρχαίοι μύθοι, οι οποίοι προσπαθούν να εξηγήσουν το πώς πήρε το όνομα του το νησί μας, η Χίος.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο πρώτος οικιστής του νησιού ήταν ο Οινοπίωνας, γιος του Διονύσου και της Αριάδνης, που τα κύματα του Αιγαίου τον έφεραν από την Κρήτη στο μυροβόλο νησί της Χίου. Αυτός δίδαξε τους κατοίκους του νησιού πώς να φυτεύουν τα αμπέλια και πώς να φτιάχνουν το κρασί. Ο Οινοπίωνας, λοιπόν, είχε μια πανέμορφη κόρη που την έλεγαν Χιόνα ή Χιόνη, κι απ’ αυτή πήρε η Χίος το όνομά της. Σύμφωνα μάλιστα με το μύθο αυτή ήταν θεότητα ή νύμφη. Χιόνη ονομάστηκε ίσως και από τα άσπρα χώματα του νοτιοανατολικού τμήματος του νησιού.
Κατά τον Γάλλο περιηγητή του 19ου αιώνα, Αδόλφο Τεστεβίδ, η ρίζα του ονόματος της Χίου βρίσκεται στο χιόνι που καλύπτει τα βουνά στα βόρεια του νησιού.
Άλλος μύθος αναφέρει πως ο Ποσειδώνας, ο θεός της θάλασσας και των ποταμών, παντρεύτηκε μια όμορφη νεράιδα. Από το γάμο τους απέκτησαν ένα αγόρι. Το αγόρι εκείνο το ονόμασαν Χίο, γιατί την ημέρα της γέννησής του έπεσε στο νησί πολύ χιόνι. Από το όνομά λοιπόν του παιδιού πήρε η Χίος το όνομά της. Σύμφωνα με τον αρχαίο συγγραφέα Παυσανία το αγόρι αυτό ήταν παιδί της Χιόνης και του Ωρίωνα..
Άλλοι πάλι λένε πως το όνομά της η Χίος το οφείλει στο στενόμακρο σχήμα της, που μοιάζει με το γράμμα Χ.
Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι το νησί μας πήρε το όνομα του από Φοίνικες εμπόρους, οι οποίοι έρχονταν στη Χίο από τη μακρινή πατρίδα τους με καράβια για να αγοράσουν μαστίχα, την οποία έλεγαν στη γλώσσα τους Χίο.
Στα πολύ παλιά χρόνια το νησί της Χίου είχε κι άλλα ονόματα που δεν επικράτησαν τελικά, όπως Οφιούσα από τα πολλά φίδια που ζούσαν πιθανώς στο νησί. Πιτυούσα από τα μεγάλα δάση πεύκων που κάλυπταν τότε την επιφάνεια του νησιού. Μάκρις ή Μάκρη από το στενόμακρο σχήμα της και Αιθάλεια ή Αιθάλη, που σημαίνει το μαύρο χρώμα του καπνού, από την ηφαιστιογενή σύσταση του εδάφους της.
Στον Όμηρο, στον στίχο 172 του Ύμνου του στον Δήλιον Απόλλωνα, η Χίος αναφέρεται ήδη σαν παιπαλόεσσα, δηλαδή ορεινή και πολυκόρυφη.
Ισχυρή είναι και η εκδοχή ότι η Χίος πήρε το όνομα της από τη λέξη Σφίγγα. Στην αρχαία Αιγυπτιακή γραφή η λέξη αυτή προφερόταν Χιιού και στην Κρήτη Χίιος και κατά συναίρεση Χίος. Σ’ αυτό συνηγορεί και το γεγονός ότι η σφίγγα είναι το διαχρονικό σύμβολο της Χίου από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.
Σύμφωνα με μια τελευταία εκδοχή το όνομα του νησιού προέρχεται από τους Σύρους, στη γλώσσα των οποίων σημαίνει μαστίχα ή φίδι.
Στο μεσαίωνα, τέλος, η Χίος ονομάζονταν Μαυρονήσι, διότι τα βουνά της στο βόρειο τμήμα του νησιού ήταν κατάφυτα από πανύψηλα δέντρα, τα οποία έριχναν σκιές, ώστε από μακριά φαίνονταν μαύρα.
Βουνά και Ποτάμια
Το έδαφος του νησιού είναι πετρώδες και κατά το μεγαλύτερο μέρος του ορεινό. Στο βόρειο τμήμα ξεχωρίζει το Πελινναίο όρος (1.297 μ.). Είναι το ψηλότερο βουνό της Χίου. Στα ΝΑ του Πελινναίου υψώνεται το Όρος (1.186 μ.), ενώ στα ΒΔ του νησιού το βουνό της Αμανής (809 μ.). Πάνω από την κωμόπολη του Βροντάδου εκτείνεται το οροπέδιο του Αίπους με ψηλότερη κορυφή το Μαραθόβουνο (796μ). Νότια του Αίπους βρίσκονται ο Κοχλιάς και ο Πηγανιάς. Στα ΝΑ βρισκεται ο Προβατάς ή Προβάτιο (829μ.), όπου είναι χτισμένες οι μονές των Αγίων Πατέρων και της Νέας Μονής. Στο δυτικό μέρος της κεντρικής Χίου είναι ο Κουκουδότσουμπος (619μ.), το βουνό του Αναβάτου (608μ.)και το Παγόβουνο (525μ.). Πάνω από το χωριό Θολόποταμι υψώνεται ο Προφήτης Ηλίας (505μ.). Γενικά στη νότια Χίο τα βουνά είναι χαμηλά.
Λιγοστές είναι οι πεδινές εκτάσεις με σημαντικότερη εκείνη του Κάμπου της Χίου με κύυρια καλλιέργεια τα εσπεριδοειδή. Άλλες πεδινές εκτάσεις είναι ο κάμπος της Καλαμωτής και της Βολισσού.
Η Χίος δεν έχει ποτάμια, μόνο χειμάρρους. Ο χείμαρρος Μαλαγγιώτης διασχίζει την πεδιάδα της Βολισσού. Στη νότια Χίο ο Κατράρης διασχίζει τη λεκάνη της Καλαμωτής και χύνεται στον ομώνυμο κόλπο. Ο Κατράρης είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος χείμαρρος του νησιού. Ο Αρμένης πηγάζει από το Αίπος και εκβάλλει στην παραλιά του Βροντάδου. Ο Παρθένης διέρχεται από το Βαρβάσι και ένα τμήμα του έχει καλυφθεί και μετατραπεί σε αυτοκινητόδρομο. Τέλος, ο Κοκκαλάς, που πιθανότατα πήρε το όνομα του από τα κόκαλα που έριχναν μέσα σε αυτόν, χύνεται κοντά στην περιοχή Κοντάρι.
Η βλάστηση στη Χίο είναι κυρίως χαμηλή. Στα λιγοστά πια δάση κυριαρχεί το πεύκο, ενώ τα δένδρα που συναντά κανείς συχνότερα συνδέονται με καλλιέργειες και είναι ελιές, αμυγδαλιές, συκιές, εσπεριδοειδή, ξυλοκερατιές (κουντουρουδιές στην τοπική διάλεκτο), μουριές (συκαμνιές), τσικουδιές και λιγοστές οξιές, καρυδιές και κερασιές στα βόρεια. Στο νότιο τμήμα κυριαρχεί το μαστιχόδενδρο, σχίνο σε μια μοναδική ποικιλία, την Pistacia Lentiscus var. Chia, που συναντάται μόνο στη συγκεκριμένη περιοχή. Στον Κάμπο αναπτύσσεται μια ιδιαίτερη ποικιλία μανταρινιών, γνωστών ως χιώτικων, με ιδιαίτερα έντονη γεύση. Στους χαμηλούς ορεινούς όγκους συναντάται η συνηθισμένη μεσογειακή θαμνώδης βλάστηση σε συνδυασμό με αστιφίδες, θυμάρι, φρασκόμηλο και σπάρτους. Ανάμεσα στα χωράφια φυτρώνουν βάτοι, βατομουριές, αλόες και λυγαριές, όπου υπάρχει νερό.
Ο πλούτος και η ποικιλία της χλωρίδας της Χίου αποκαλύπτονται ιδιαίτερα στα λουλούδια και στις πόες.Χαρακτηριστικότερα ντόπια λουλούδια είναι τα ευωδιαστά χιώτικα γιασεμιά, οι λαλάδες, άγριες αυτοφυείς τουλίπες, από τις οποίες λέγεται ότι προήλθαν οι ολλανδικές, και η πιο πλούσια σειρά από είδη άγριας ορχιδέας στο Αιγαίο. Στις απόκρημνες ακτές μπορεί κανείς να συλλέξει κρίταμο, ένα ετήσιο φυτό με μικρά σαρκώδη ευωδιαστά φύλλα, και κάπαρη. Ο μικρόκοσμος των λουλουδιών και των αρωματικών φυτών παρουσιάζει μεγάλο πλούτο και ποικιλία και μέσα στο ίδιο το νησί από τόπο σε τόπο.
Η βιοποικιλότητα της Χίου μειώνεται τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της εντατικοποίησης των καλλιεργειών και της εξέλιξης της αγροτικής οικονομίας. Ακόμα και φυτά πολύ συνηθισμένα στο παρελθόν, όπως τα τοπικά μανιτάρια (αμανίτες), ο καπνός και το βαμβάκι, είναι σπάνια. Οι καλλιέργειες αφορούν περισσότερο τις κοινές σε όλη την Ελλάδα, κυρίως κηπουρικά ποτιστικά προϊόντα. Ξεχωριστά τοπικά προϊόντα σε αυτό τον τομέα αποτελεί το ξυλάγγουρο, ένα λαχανικό μεταξύ κολοκύθας και τυπικού αγγουριού.
Primulaceae: Cyclamen persicum. Chios: Near the village of Agios Georgios Sikousios. By stone walls between terraced olive groves. 2010-03-21.
Orchidaceae: Ophrys regis-ferdinandii. Island of Chios, SW part, Paralia Trachilias, 0-30 m. Rocky coastal habitats and garigue. 2009-04-15.
Η πανίδα της Χίου αποτελείται από λιγοστά ενδημικά είδη και πολλά αποδημητικά ή διαβατάρικα. Τις τελευταίες δεκαετίες έχει μειωθεί δραματικά ο αριθμός των μικρών σαρκοβόρων, αλεπούδων και ατσίδων κυρίως, καθώς και των αρπακτικών πτηνών. Το χαρακτηριστικότερο άγριο είδος στα βουνά της Χίου είναι η ορεινή πέρδικα, φημισμένη ανάμεσα στους κυνηγούς, αλλά και διάσημη αιώνες πριν από τα κείμενα των περιηγητών που την περιγράφουν ως ημιεξημερωμένη.
Στα οικόσιτα ζώα ξεχωρίζει το χιακό πρόβατο, ποικιλία που θεωρείται ιδιαίτερα αποδοτική και καλής ποιότητας. Ιδιαίτερα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ο πληθυσμός των οικόσιτων έχει μεταβληθεί σε ποιοτικά χαρακτηριστικά εξαιτίας των αθρόων εισαγωγών.
Μεγάλο μέρος της κεντρικής και βόρειας Χίου, καθώς και το σύνολο των Οινουσσών είναι ενταγμένα στο Δίκτυο Natura. Συνολικά 322 τ.χλμ. γης σε σύνολο 904 τ.χλμ (ποσοστό 35%) του Νομού Χίου, τουλάχιστον στα χαρτιά, θεωρείται προστατευόμενη περιοχή. Δυστυχώς όμως αν και έχουν περάσει 2 δεκαετίες από τη θέσπιση του Δικτύου Natura, ακόμα δεν έχει εκπονηθεί Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη που θα ερευνήσει σε βάθος τον περιβαλλοντικό πλούτο της Βόρειας Χίου, θα ορίσει τις ανάγκες της και θα καθορίσει τις ζώνες προστασίας και τους περιορισμούς στις χρήσεις.
Στην 900σίων και πλέον σελίδων μελέτη με τίτλο “Καταγραφή, Αναγνώριση, Εκτίμηση και Χαρτογράφηση των Τύπων Οικοτόπων και των Ειδών Χλωρίδας και Πανίδας της Ελλάδας”, βάσει της οποίας έγινε η ένταξη των περιβαλλοντικά πλούσιων περιοχών της Ελλάδας στο Δίκτυο Natura αναφέρονται μεταξύ άλλων οι αξιοσημείωτοι οικότοποι της Χίου, οι οποίοι είναι: Εκτάσεις θαλάσσιου βυθού με βλάστηση (Ποσειδώνιες), Αβαθείς κολπίσκοι και κόλποι, Ύφαλοι, Μονοετής βλάστηση μεταξύ των ορίων πλημμυρίδας και αμπώτιδας, Απόκρημνες βραχώδεις ακτές με βλάστηση στη Μεσόγειο (με ενδημικά Limonium spp.), Μεσογειακά αλίπεδα (Juncetalia maritimi), Ευτροφικές φυσικές λίμνες με βλάστηση τύπου Magnopotamion ή Hydrocharition, Η επιπλέουσα βλάστηση υδροχαρών φυτών (βατραχιώδη) των ποταμών στους πρόποδες των βουνών και στις πεδιάδες, Φρύγανα Sarcopoterium spinosum, Ευμεσογειακά ασβεστολιθικά απόκρημνα βράχια της Ελλάδας, Δάση με Quercus brachyphylla στην Κρήτη, Δάση με Olea και Ceratonia, Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά είδη πεύκων της Μεσογείου.
Οι λόγοι ένταξης της Χίου
Σύμφωνα με την ίδια μελέτη που υλοποιήθηκε (1994-1996) με συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των Υπουργείων Περιβάλλοντος και Γεωργίας και για την οποία εργάστηκαν για 2 χρόνια 100 περίπου επιστήμονες και ερευνητές, «η οικολογική σπουδαιότητα των περιοχών της Χίου και των Οινουσσών οφείλεται στην ποικιλότητα των τύπων οικοτόπων, στην ενδιαφέρουσα χλωρίδα που περιλαμβάνει αρκετά ενδημικά και σπάνια είδη, στο ότι γενικά η Χίος βρίσκεται σε μεταναστευτικό δρόμο των πουλιών, στον μεγάλο αριθμό ερπετών, στις ενδιαφέρουσες κοινωνίες φυτών και ζώων στους υγρότοπους και στα εκτεταμένα θαλάσσια οικοσυστήματα υφάλων και ποσειδώνιας».
Οι ανασκαφές ανάγουν την ύπαρξη του Κάστρου στους Ελληνιστικούς χρόνους, και παρόλον ότι ποτέ δεν εγκαταλείφθηκε, λόγω των πολλαπλών επιθέσεων που δεχόταν από φιλόδοξους κατακτητές άλλαζε συνεχώς όψη. Στις μέρες μας το Κάστρο της Χίου ταυτίζεται περισσότερο με την εποχή της Γενουατοκρατίας (1304-1329 & 1346 – 1566 μ.Χ), την Οθωμανική περίοδο ακολούθως, που υπήρξε και η μακροβιότερη, καθώς και την σύντομη Ενετική κατάληψη του Κάστρου το 1694-1695 μ.Χ. Το Κάστρο της Χίου πάντοτε αποτελούσε το διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο του νησιού, ωστόσο την εποχή της Γενουατοκρατίας γνώρισε την ενδοξότερη εποχή στην ιστορία του. Η σημασία της νήσου Χίου και του κεντρικού της Κάστρου ήταν τεράστια για κάθε κυρίαρχο, εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης και του φυσικού της πλούτου. Η Χίος βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο, σε μικρή απόσταση από τα μικρασιατικά παράλια και στη μέση του Αιγαίου. Επίσης, η παραγωγή ενός παγκοσμίως μοναδικού αλλά και αγαπητού ανά τους αιώνες προϊόντος, της μαστίχας, την καθιστούσε πηγή πλούτου.
Σήμερα, τα τείχη του Κάστρου χωρίζονται σε χερσαία και επιθαλάσσια, σχηματίζοντας ένα ακανόνιστο πεντάγωνο, όπου ισχυροί προμαχώνες δεσπόζουν κατά μήκος των τειχών. Οκτώ από αυτούς σώζονται, άλλοι σε πολύ καλή κατάσταση και άλλοι όχι. Μόνο η ανατολική πλευρά των τειχών δεν σώζεται σήμερα. Δυστυχώς καταστράφηκε πριν από μερικές δεκαετίες για την κατασκευή του νέου λιμανιού της Χώρας.
Ανάμεσα στα χερσαία τείχη και τους προμαχώνες ο επισκέπτης θά δει σήμερα εντοιχισμένες τρεις μαρμάρινες πλάκες με τα οικόσημα της οικογενείας των Ιουστινιάνι (Giustiniani), μέλη της οποίας είχαν αναλάβει την εμπορική διαχείριση μέσω της εταιρείας Maona, αλλά και τη διακυβέρνηση του νησιού την εποχή της Γενουατοκρατίας. Στο εσωτερικό των τειχών διασώζονται οι στοές, οι πολεμίστρες και οι κανονιοθυρίδες.
Τα χερσαία τείχη περιέβαλε τάφρος δημιουργώντας ένα τεχνητό νησί, συμβάλλοντας, έτσι, στην καλύτερη άμυνα του Κάστρου. Σήμερα η τάφρος έχει αποξηρανθεί κι επιχωματωθεί, όπως επίσης και το πέτρινο γεφύρι της Δυτικής Πύλης που ένωνε το Κάστρο με την ενδοχώρα. Το Κάστρο είχε τρεις εισόδους, την κύρια είσοδο – πύλη, την επονομαζόμενη Πόρτα Μαγγιόρε (PortaMaggiore), τη Δυτική Πύλη ή Επάνω Πορτέλλο και την Θαλασσινή Πύλη (PortadiMarina).
Με την είσοδο, λοιπόν, στο Κάστρο από την κύρια Πύλη Μαγγιόρε, ένας φιδωτός διάδρομος σε οδηγεί στο αναστηλωμένο ‘Παλατάκι Ιουστινιάνι’, που ήταν το διοικητήριο κατά τήν Γενουατοκρατία και στο κτήριο της ‘Σκοτεινής Φυλακής’. Εκεί φυλακίστηκαν εβδομήντα Πρόκριτοι μαζί μέ τον ορθόδοξο μητροπολίτη το 1822, έπειτα από την αποτυχημένη προσπάθεια των Χίων να επαναστατήσουν εναντίον του τουρκικού ζυγού. Από εκείνο το κελί οι πρόκριτοι οδηγήθηκαν στην πλατεία του Ξίφους (Kiliç Meydan – σημερινή πλατεία Βουνακίου), όπου και απαγχονίσθηκαν.
Ο στενός δρόμος σε οδηγεί με ακρίβεια στην κεντρική πλατεία του Κάστρου, όπου θα δεις το παλαιό νεκροταφείο επιφανών Οθωμανών, ο σημαντικότερος των οποίων είναι ο τάφος του πασά Καρά Αλή. Εδώ κείτονται οι τούρκοι αξιωματούχοι, επικεφαλής των οποίων ήταν ο Καρά Αλής. Όλοι αυτοί βρίσκονταν μέσα στή ναυαρχίδα τη νύκτα του μουσουλμανικού ραμαζανίου του 1822, όταν τους παραφύλαξε ο Ψαριανός Κωνσταντίνος Κανάρης και ανατίναξε τη ναυαρχίδα ως αντίποινα γιά την σφαγή της Χίου. Ενα άλλο κτίριο που μπορεί κανείς να δει είναι το αναπαλαιωμένο πρώην ξενοδοχείο Απόλλων, στό οποίο στεγάζεται η ομάδα μας.
Μέσα στο Κάστρο σήμερα υπάρχουν τρεις εκκλησίες, ο Άγιος Γεώργιος, ο Άγιος Νικόλαος και ο Άγιος Γεώργιος Κεχρί (ιδιωτικό εκκλησάκι. Ανάγεται και αυτό στους Βυζαντινούς χρόνους, καθώς αναφέρεται σέ αυτοκρατορικό χρυσόβουλο. Στην τοποθεσία της μητροπόλεως του Κάστρου, του Αγίου Γεωργίου, ανασκαφές έδειξαν ότι προϋπήρχε ναός των Βυζαντινών χρόνων, ο οποίος μετατράπηκε σε καθολική εκκλησία και αργότερα επί Οθωμανών σε τζαμί. Η σημερινή εκκλησία αποτελεί κτίσμα που ανοικοδομήθηκε μετά το σεισμό του 1881 μ.Χ.
Στο εσωτερικό της αυλής της εκκλησίας, δεσπόζει ένας τεράστιος πλάτανος και μία σαρκοφάγος, πιθανόν Γενουατικής κατασκευής, όπου αργότερα οι Οθωμανοί διακόσμησαν και μετέτρεψαν σε κρήνη, για να πλένουν τα πόδια τους προτού εισέλθουν στο τότε τζαμί, το λεγόμενο Εσκί Τζαμί. Επιπλέον, δίπλα από την εκκλησία βρίσκεται και το οθωμανικό ιεροδιδασκαλείο, ο γνωστός Μεντρεσές. Σε κοντινή απόσταση από τον Άγιο Γεώργιο βρίσκεται και το Μπαϊρακλί τζαμί, το μόνο σωζόμενο μουσουλμανικό τέμενος εντός των τειχών.
Η ύδρευση του οικισμού γινόταν μέσα από θολωτή δεξαμενή, που τροφοδοτούσε με νερό την επονομαζόμενη Κρύα Βρύση, Βυζαντινής κατασκευής. Τα δύο αυτά κτίσματα διασώζονται και βρίσκονται πολύ κοντά στο επιθαλάσσιο τείχος. Εξάλλου, κοντά στο τείχος αυτό υπάρχει ένα μακρόστενο κτίριο με θολωτή κάλυψη, το γνωστό Καρνάγιο ή Πυριτιδαποθήκη, Γενουατικής μάλλον κατασκευής και άγνωστης χρήσης. Από την Οθωμανική εποχή προέρχονται και τα δύο σωζόμενα λουτρά του Κάστρου (χαμάμ), ένα μικρότερο, που σήμερα είναι ιδιωτικό και ένα πολύ μεγαλύτερο, τό οποίο σήμερα φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις.
Τέλος, ένα από τα πιο ιδιαίτερα και σημαντικά μνημεία του εσωτερικού του Κάστρου αποτελεί και ο πεταλόσχημος πύργος, ο Κουλάς, αγνώστου εποχής και χρησιμότητας, κατασκευασμένος από αρχαίο οικοδομικό υλικό. Η επικρατέστερη εκδοχή τον θέλει ως την κεντρική από μια σειρά βιγλών του νησιού, τις οποίες συναντά κανείς κατά μήκος της ακτογραμμής καθώς και της ενδοχώρας του, οι οποίες συνέβαλλαν στην άμυνα και την προστασία του νησιού από ανεπιθύμητους επισκέπτες.
Το Κάστρο της Χίου σίγουρα μπορεί να σε ταξιδέψει μέσα στους τόσους αιώνες ύπαρξής του!! Η σιωπή των τειχών μετατρέπεται σε κελάηδισμα της ιστορίας του! Στα στενά του δρομάκια ακούς τις ψυχές των περασμένων κατοίκων του!!! Και σε κάθε σου βήμα ταξιδεύεις σε άλλους αιώνες, σε άλλες εποχές! Τι περιμένεις λοιπόν; Το Κάστρο της Χίου σε περιμένει να το ανακαλύψεις!!!
Συντάχθηκε από τον/την Μαρία Ματθαίου, Λουκά Γλυπτή, Ιωάννα Κουκουνή Μέλη Ε.Ο.Δ Το Κάστρο της Χίου ένας Χαμένος Παράδεισος
Το μοναστηριακό συγκρότημα της Νέας Μονής, το επιφανέστερο μνημείο των μεσαιωνικών χρόνων στη Χίο, ιδρύθηκε στα μέσα του 11ου αι. με αυτοκρατορική χορηγία. Η Ζωή και η Θεοδώρα, κόρες του βυζαντινού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Η΄ και ανηψιές του Βασιλείου Β΄ του Βουλγαροκτόνου, καθώς και ο αυτοκράτωρ Κων/νος Θ΄ ο Μονομάχος, τρίτος σύζυγος της Ζωής, στάθηκαν οι χορηγοί για την κατασκευή του μνημείου.
Η ίδρυση της μονής συνδέεται με μοναστική παράδοση, σύμφωνα με την οποία στη θέση όπου κτίσθηκε το Καθολικό είχε βρεθεί από τρεις Χιώτες ασκητές θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, κρεμασμένη σε κλάδο μυρσίνης. Οι ασκητές, Νικήτας, Ιωάννης και Ιωσήφ, προφήτευσαν ότι ο εξόριστος τότε στη Λέσβο Κων/νος Μονομάχος θα ανέβαινε στον αυτοκρατορικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης και σε αντάλλαγμα της προφητείας τους απέσπασαν από τον μελλοντικό αυτοκράτορα την υπόσχεση πλουσιοπάροχης δωρεάς για την ανέγερση ναού στη θέση της μυρσίνης. Μετά την ανάρρηση του Μονομάχου στο θρόνο, η υπόσχεσή του πραγματοποιήθηκε και τότε ανοικοδομήθηκε το Καθολικό και στη συνέχεια διακοσμήθηκε με ψηφιδωτά. Το 1049 έγιναν τα εγκαίνια του ναού και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν μετά το θάνατο του Μονομάχου το 1055, επί της βασιλείας της Θεοδώρας (1055-1056).
Ο Μονομάχος προίκισε το μοναστήρι με ειδικές προσόδους, κτήματα, με το δικαίωμα να έχει πλοίο και το ευνόησε με φορολογικές απαλλαγές και με την καθιέρωση του δικαιώματος να είναι αυτοδέσμευτο και αυτεξούσιο. Τα προνόμια αυτά επικυρώθηκαν και πολλαπλασιάστηκαν από τους επόμενους αυτοκράτορες, με αποτέλεσμα η Νέα Μονή να είναι ένα από τα πιο ονομαστά και πλούσια μοναστήρια του Αιγαίου μέχρι τα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, οπότε και άρχισε η παρακμή του.
Κατά το διάστημα των 1000 σχεδόν χρόνων της ύπαρξής της, η μονή δοκιμάστηκε πολλές φορές από τις καταστροφές. Οι χειρότερες όλων συνέβησαν τον 19ο αιώνα, πρώτα το 1822 με την πυρπόληση και τη λεηλασία της μονής από τους Οθωμανούς και στη συνέχεια το 1881, όταν δυνατός σεισμός (« ο χαλασμός?) κατέστρεψε κτήρια του συγκροτήματος.
Στο μοναστηριακό συγκρότημα που τειχίζεται με υψηλό περίβολο και προστατεύεται από αμυντικό πύργο στη ΒΔ γωνία, ακολουθείται η τυπική διάταξη των κτηρίων στα μοναστήρια των βυζαντινών χρόνων: στο μέσο, ελεύθερο από όλες τις πλευρές στέκει το Καθολικό, η κύρια δηλαδή εκκλησία της μονής, ενώ σε μικρή απόσταση από αυτό βρίσκεται η Τράπεζα, ο χώρος κοινής εστίασης των μοναχών στο κοινοβιακό σύστημα. Ο υπόλοιπος χώρος καταλαμβάνεται από άλλα κοινόχρηστα κτήρια και κυρίως από πτέρυγες κελιών, που χρονολογούνται στον 17ο, 18ο κα 19ο αιώνα.
Από το αρχικό συγκρότημα του 11ου αιώνα, διατηρούνται σήμερα το Καθολικό, η κινστέρνα (δεξαμενή), ο πύργος, τμήμα της Τράπεζας και ο ναός του Αγίου Λουκά στο κοιμητήριο της μονής, εκτός του τείχους.
Το Καθολικό, το σπουδαιότερο κτήριο κάθε μοναστηριού, είναι αφιερωμένο στην Παναγία και εορτάζει στις 23 Αυγούστου. Αποτελείται από τον κυρίως ναό, τον εσωνάρθηκα και τον εξωνάρθηκα, κτίσματα του 11ου αιώνα, το διμερές πρόσκτισμα προς Δ -που μέχρι πρόσφατα εθεωρείτο έργο της Τουρκοκρατίας ενώ είναι κι αυτό κατασκευή του 11ου αι.- και το νέο κωδωνοστάσιο του 1900, που αντικατέστησε παλαιότερο του 16ου αι. (του 1512). Ο κυρίως ναός ανήκει στον οκταγωνικό αρχιτεκτονικό τύπο, το λεγόμενο «νησιώτικο?. Η μορφή που εμφανίζει σήμερα διαφέρει κατά πολύ από την αρχική του 11ου αι., εξαιτίας της πυρπόλησης του 1822 και του καταστροφικού σεισμού του 1881 που προκάλεσε την κατάρρευση μέρους του κτηρίου, την επισκευή του υπό νέα μορφή και την κατασκευή νέου τρούλου. Στον κυρίως ναό και στον εσωνάρθηκα διατηρείται μικρό μέρος της ορθομαρμάρωσης που κάλυπτε τα κατακόρυφα μέρη των τοίχων και σχεδόν στο σύνολό του ο ψηφιδωτός διάκοσμος του 11ου αι., με εξαίρεση τον τρούλο και την ανατολική κόγχη.
Η Τράπεζα είναι επίμηκες κτήριο που καλύπτεται από ελαφρά οξυκόρυφη καμάρα. Στα ανατολικά απολήγει σε ημικυκλική αψίδα με τρίλοβο παράθυρο. Η αψίδα αυτή είναι και το μόνο σχεδόν τμήμα του αρχικού κτηρίου του 11ου αι. που έχει σωθεί. Η σημερινή μορφή του υπόλοιπου κτηρίου οφείλεται σε πολλές κατά καιρούς επεμβάσεις και μετασκευές. Στο εσωτερικό διατηρείται το αυθεντικό τραπέζι του 11ου αι. μήκους 15,70 μ., η επιφάνεια του οποίου κοσμείται από μαρμαροθέτημα με κρούστες μαρμάρων, ομοίων με αυτά που χρησιμοποιήθηκαν στα δάπεδα και στην ορθομαρμάρωση του Καθολικού.
Η κινστέρνα, η δεξαμενή νερού, κατασκευάσθηκε με την ίδρυση της μονής στα ΒΔ του καθολικού. Είναι ημιυπόσκαφο κτήριο ορθογωνίου σχήματος. Στο εσωτερικό, οκτώ μαρμάρινοι κίονες, ανά τέσσερις σε δυο σειρές, στηρίζουν δεκαπέντε ημισφαιρικούς θολίσκους. Από τη μικρή θύρα που υπάρχει στην ανατολική όψη μπορεί μόνο να δει ο επισκέπτης το υποβλητικό εσωτερικό της κινστέρνας.
Ο πύργος, ύστατο καταφύγιο των μοναχών σε περίπτωση επιδρομής και βιβλιοθήκη της μονής για κάποια χρονική περίοδο, σήμερα είναι ερειπωμένος. Αρχικά ήταν τριώροφο κτήριο ενώ σήμερα σώζει μόνο το ισόγειο και τον πρώτο όροφο.
Οι πτέρυγες των κελιών, που μαρτυρούν για το πολυάνθρωπο της Νέας Μονής άλλοτε, διατηρούνται σήμερα σε κακή κατάσταση. Ερειπωμένη είναι αυτή της νότιας πλευράς, ενώ ανασκαφικές εργασίες που εκτελούνται από την Εφορεία αποκάλυψαν τα ερείπια και της ανατολικής πτέρυγας.
Η Νέα Μονή, λόγω της εξαιρετικής της σημασίας από την άποψη της Ιστορίας της Τέχνης και της Αρχιτεκτονικής, ανήκει στα μνημεία που έχουν χαρακτηρισθεί ως Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς και προστατεύονται από την UNESCO.
Τα Μεστά είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της Χίου με πληθυσμό 500 περίπου κατοίκων και βρίσκονται στη νοτιοδυτική Χίο. Θεωρείται το πιο καλοδιατηρημένο από τα Μεσαιωνικά χωριά, επειδή τα περισσότερα κτίσματα διατηρούν, εξωτερικά τουλάχιστον την αρχική τους μορφή. Η ίδρυσή του υπολογίζεται στις αρχές του 8ου αιώνα μ.Χ. και προήλθε από τη συνένωση των γύρω σκορπισμένων μικρών χωριών. Ο κύριος σκοπός της δημιουργίας του χωριού ήταν η άμυνα, γι΄ αυτό και το χωριό έμοιαζε με οχυρό. Μόνο έτσι θα μπορούσαν να αντιμετωπισθούν οι συνεχείς επιδρομές των πειρατών εκείνης της εποχής. Για το όνομα του χωριού υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Σε παλαιότερα μεσαιωνικά κείμενα τα Μεστά αναφέρονται ως Amista, Amistae και Lamiste.
Ίσως ελληνικά ονομάζονταν Άμισθα. Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι το όνομα αρχικά ήταν Βεστά και άλλαξε το αρχικό γράμμα από Β σε Μ. Βεστάς είναι ο βεστάρχης, δηλαδή ο υπεύθυνος ιματισμού του αυτοκράτορα. Μια τελευταία εκδοχή θέλει το όνομα του χωριού να επινοήθηκε μετά από απόφαση των κατοίκων των γύρω χωριών να ενωθούν σε ένα χωριό για την προστασία τους από τους πειρατές. Η σκέψη να συνεργασθούν και να ενωθούν σε ένα μέρος ήταν πολύ μελετημένη και ¨μεστωμένη¨ και για το λόγο αυτό τη νέα τους κατοικία την ονόμασαν Μεστά.
Το παλαιότερο μνημείο των Μεστών (εκτός από το ίδιο το χωριό) είναι η εκκλησία του Παλαιού Ταξιάρχη. Είναι μια μονόκλιτη Βασιλική, κτισμένη κατά τη Βυζαντινή περίοδο. Το 1794 επεκτάθηκε και έγινε δίκλιτη. Υπάρχουν ίχνη από παλαιές τοιχογραφίες, αν και οι περισσότερες έχουν καλυφθεί από επιχρίσματα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο του 1833, εξαίρετο δείγμα της τοπικής τεχνοτροπίας.
Το Πυργί είναι το μεγαλύτερο από τα 21 Μαστιχοχώρια και βρίσκεται στο νοτιότερο σημείο της Χίου, 25 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης. Ανήκει στο Δήμο Μαστιχοχωρίων, του οποίου αποτελεί την έδρα του. Το όνομά του το οφείλει στον ψηλό πύργο του , γύρω από τον οποίο χτίστηκε το σημερινό χωριό.
Είναι χτισμένο σε κοιλάδα μακριά από θάλασσα. Τα σπίτια του χωριού είναι χτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο και οι προσόψεις τους είναι διακοσμημένες με ιδιαίτερο τρόπο (ξυστά). Οι δρόμοι είναι πλακόστρωτοι και στενοί. Στο κέντρο του χωριού δεσπόζει ο ημιερειπωμένος πύργος από τον οποίο πήρε το όνομά του το χωριό. Η μορφή του Πυργιού θυμίζει φρούριο, το πολεοδομικό του σύστημα διατηρείται από την εποχή των Γενουατών με στόχο, τόσο την προστασία των κατοίκων από επιδρομές, όσο και τον έλεγχό τους από τους Γενουάτες.
[dailymotion xkhp0r nolink]
Ανάβατος
Ο Ανάβατος είναι χωριό της κεντρικής Χίου, ανήκει στο δήμο Ομηρούπολης, απέχει 22 χιλιόμετρα από την πόλη και 6 χιλιόμετρα από τα Αυγώνυμα, και βρίσκεται σε υψόμετρο 500 μέτρων. Είναι ένα κομμάτι του νησιού γεμάτο από ιστορία, τέχνη και θρύλους. Η φύση και η θέση του χωριού δικαιολογεί την ονομασία. Η πρόσβαση γίνεται μόνο από τη βόρεια πλευρά, ενώ από τα νότια και δυτικά υπάρχει γκρεμός. Η ονομασία Ανάβατος δηλώνει το ψηλό, το απροσπέλαστο, αυτό που δύσκολα κάποιος μπορεί να ανέβει. Ανάβατος είναι το αντίθετο του βατός, για άλλους το αντίθετο του «καταβατός».
Αυγώνυμα
Τα Αυγώνυμα είναι χωριό της κεντρικής Χίου, απέχει από τη Χώρα(η πόλη της Χίου) 16 χλμ και βρίσκεται δυτικά του νησιού, έξι χλμ στο δρόμο πριν από τον Ανάβατο. Ο Άμαντος ερμηνεύει την ονομασία του χωριού εκ του ευώνυμα, στηριζόμενος στον τύπο Αυγωνήματα (τόπο μεταξύ Αυγωνύμων και Αναβάτου) ευθηνά, φθηνά δηλαδή, κτήματα. Αβγονύματα είναι κατά το Ζολώτα ο πληθυντικός, κατά τη συνήθεια των Χιωτών, του Ευώνυμα (Αυγώνυμα), όπως τα προσώπατα από το πρόσωπο. Το χωριό είναι παλαιότατο, προμεσαιωνικό ίσως. Ο Ιερώνυμος Ιουστινιάνης , όπως και άλλοι, μνημονεύει τα Αυγώνυμα ως φρούριο οχυρωμένο. Κατά την παράδοση το χωριό κατεστράφη από τους πειρατές. Το χωριό αποτελείται από πολλά πέτρινα σπιτάκια σε σχήμα κύβου, χτισμένα στην πλαγιά του λόφου. Έχουν υπέροχη θέα , άλλα στο πευκοφυτεμένο δάσος και άλλα στο απέραντο πέλαγος. Ένα από τα ωραιότερα ηλιοβασιλέματα που μπορεί κάποιος να δει, το απολαμβάνει στα Αυγώνυμα. Μεγάλος μέρος του οικισμού έχει αναστηλωθεί με σεβασμό στη λαϊκή αρχιτεκτονική. Το χωριό εγκαταλείφθηκε σχεδόν τη δεκαετία του ’60 κι’ έτσι σώθηκε από την αστική δόμηση. Χαλάσματα της περασμένης τριακονταετίας έχουν μετατραπεί σε φιλόξενα εξοχικά σπίτια από ντόπιους και άλλους Χιώτες που τα εκμεταλλεύονται ή τα χρησιμοποιούν ως ησυχαστήρια, ιδιαίτερα το χειμώνα.
Ολύμποι
Το χωριό Ολύμποι βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Χίου. Είναι το αμέσως επόμενο χωριό, μετά το Πυργί, που συναντάμε ερχόμενοι από τη Χίο. Είναι και αυτό , όπως και το Πυργί και τα Μεστά, ένα από τα 21 Μαστιχοχώρια της Χίου. Απέχει από την πόλη της Χίου(Χώρα) 32 χιλιόμετρα.
Το χωριό είναι κτισμένο πάνω σ’ ένα λόφο, στο μέσο μιας κοιλάδας. Η έκταση της αγροτικής περιφέρειας των Ολύμπων είναι περίπου 13.000 στρέμματα, από τα οποία τα 4.200 είναι καλλιεργήσιμα. Τα υπόλοιπα είναι άγονα και γεμάτα θάμνους. Οι περισσότεροι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με τη γεωργία. Κύρια προϊόντα παραγωγής τους είναι μαστίχα, ξυλοκέρατα, σύκα , δημητριακά, λάδι, κρασί και λίγα φρούτα. Τα κτήματα που καλλιεργούνται σήμερα είναι τα κοντινά στο χωριό.
Βολισσός
Η Βολισσός είναι το μεγαλύτερο χωριό του βορειοδυτικού τμήματος της Χίου. Έχει έκταση 33 τετραγωνικά χιλιόμετρα και υψόμετρο 100 μέτρα. Είναι πρωτεύουσα της Β.Δ. Χίου. Η απόστασή της από την πόλη της Χίου είναι 41 χιλιόμετρα , ενώ από τη θάλασσα είναι 36 μίλια.
H Βολισσός είναι ένα πολύ γραφικό χωριό, με στενά δρομάκια, με σπίτια φτιαγμένα σε σχήμα κύβου με κόκκινη και γκρι πέτρα, με κεραμιδοσκεπές , μικρές βεράντες με κληματαριές και μικροσκοπικές αυλές. Τα δρομάκια του χωριού είναι στενά και τα περισσότερα στρωμένα με βότσαλα της παραλίας. Υπάρχουν πολλοί ανεμόμυλοι και νερόμυλοι γύρω από το χωριό.
Ο πληθυσμός της Βολισσού μέχρι το 1920 ήταν 2500 – 3000 κάτοικοι. Κατά τις απογραφές το 1951 είχε 1087 κατοίκους, το 1961 είχε 945 κατοίκους , το 1971 είχε 683 κατοίκους, το 1981 είχε 521 κατοίκους, το 1991 είχε 492 κατοίκους.
Η Βολισσός ήταν σπουδαιότατο μεσαιωνικό κέντρο, το οποίο εξαιτίας της θέσης και του μεγάλου και ισχυρού κάστρου της γνώρισε μεγάλη ακμή σαν δεύτερη πόλη , μετά την πρωτεύουσα του νησιού, Χίο. Ήταν έδρα της βόρειας Χίου και ήταν ανεξάρτητη εκκλησιαστικά απ’ την υπόλοιπη Χίο , όπως και το Πυργί. Το μεγάλο πλήθος των βυζαντινών επωνύμων και μεσαιωνικών τοπωνυμιών, οι ερειπωμένοι συνοικισμοί , τα μεμονωμένα κάστρα, το μεσαιωνικό ίδρυμα της μονής Μουνδών και άλλες εκκλησίες παρουσιάζουν την Βολισσό να διατηρεί κάποιο ιδιαίτερο μεσαιωνικό χαρακτήρα, ξεχωρίζοντας από τα υπόλοιπα χωριά της Χίου. Η παράδοση δεν αναφέρει πειρατικές επιδρομές κατά της Βολισσού και αυτό μας δείχνει ότι το κάστρο ήταν απρόσβλητο και δεν άλλαξε καθόλου ο μεσαιωνικός τύπος του.
Το κάστρο έχει τραπεζοειδές σχήμα με έξι κυκλικούς πύργους. Το κάστρο επικοινωνούσε με τη θάλασσα μέσω μιας σήραγγας ,η οποία έφτανε μέχρι τη συνοικία Πύθωνας. Στη θέση του κάστρου φαίνονται σήμερα λείψανα παλαιών εκκλησιών και τειχών μεσαιωνικών.
Ο Κάμπος Χίου είναι ένα μοναδικό οικιστικό-γεωργικό σύνολο, εξαιρετικό παράδειγμα αρμονικής συνύπαρξης κατοικίας, γεωργίας και συμπληρωματικών λειτουργιών, όπου είναι χωροθετημένα 200 κτήματα περιβαλλόμενα από ψηλούς μαντρότοιχους, στα οποία αντιστοιχούν ισάριθμα αρχοντικά υψηλής αρχιτεκτονικής ποιότητας και επίσης ισάριθμα βοηθητικά κτίσματα, περίτεχνες βοτσαλωτές αυλές, δεξαμενές, μαγγανοπήγαδα και περιβόλια εσπεριδοειδών.
Ο Κάμπος έχει μια ιστορία που φτάνει μέχρι το Βυζάντιο. Οι κατακτητές του νησιού, Γενοβέζοι και Τούρκοι στη συνέχεια, η σφαγή του 1822 και ο φοβερός σεισμός του 1881 επηρέασαν τη ζωή του Κάμπου. Παρ’ όλες όμως τις καταστροφές, κατακτήσεις και αλλαγές, ο Κάμπος διατήρησε από τον 14ο αιώνα μέχρι σήμερα τον χαρακτήρα του. ΄Εχουν επισκευαστεί αρκετά αρχοντικά είτε με την ίδια χρήση (κατοικία) ή με μετατροπή τους σε ξενώνες. Διατηρείται σε μεγάλο βαθμό η χρήση κατοικίας στον Κάμπο ενώ αρκετά κτίσματα (10) έχουν μετατραπεί σε ξενώνες, και καλλιεργούνται σχεδόν όλα τα περιβόλια.
Το σπήλαιο της Συκιάς Ολύμπων βρίσκεται περίπου έξι (6) χλμ. νοτίως του ομώνυμου μεσαιωνικού οικισμού στη νοτιοδυτική Χίο, μεταξύ του όρμου των Φανών και του όρμου Σαλάγωνας, σε υψόμετρο περίπου 110 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Η πρόσβαση γίνεται μέσω του ασφαλτοστρωμένου δρόμου που οδηγεί από τους Ολύμπους στην Αγία Δύναμη. Εξερευνήθηκε για πρώτη φορά το 1972 από κλιμάκιο της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας. Οι εργασίες αξιοποίησης του σπηλαίου ολοκληρώθηκαν το 2002 και από το 2003 είναι επισκέψιμο για το κοινό.
Το σπήλαιο ανήκει στον τύπο του σπηλαιοβαράθρου και αναπτύσσεται σε μέγιστο βάθος πενήντα δύο (52) μέτρων, ενώ καταλαμβάνει συνολική επιφάνεια (σε κάτοψη) εννιακοσίων σαράντα τετραγωνικών μέτρων (940μ2). Αποτελείται από ένα εκτεταμένο κύριο θάλαμο διαστάσεων 30×30μ. περίπου, ο οποίος προεκτείνεται προς τα βορειοανατολικά σε ένα επιμήκη διάδρομο. Περιμετρικά του κυρίως θαλάμου δημιουργούνται εσοχές, οι οποίες σε κάποιες περιπτώσεις διαμορφώνουν άλλους μικρότερους θαλάμους.
Αρχικά, το σπήλαιο ήταν «τυφλό», δε διέθετε δηλαδή φυσική είσοδο. Η κατάπτωση ενός τεράστιου ογκολίθου από την οροφή του μεγάλου θαλάμου δημιούργησε μία οπή που αποτελεί τη σημερινή φυσική είσοδο του σπηλαίου. Για τις ανάγκες της τουριστικής αξιοποίησής του διανοίχθηκε επιπλέον και μία τεχνητή είσοδος – σήραγγα, μέσω της οποίας πραγματοποιείται η πρόσβαση των επισκεπτών στο εσωτερικό του κυρίως θαλάμου.
Αμέσως μετά την είσοδό τους, οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν μία πανοραμική άποψη της καταστόλιστης αίθουσας, καθώς και το σπάνιο φυσικό φαινόμενο της «κολώνας φωτός», μιας τεράστιας αχτίδας, που εισέρχεται στο σπήλαιο από την φυσική οπή στην οροφή του, και κινείται διαγράφοντας κύκλο στα τοιχώματά του, ακολουθώντας την πορεία του ήλιου. Στη συνέχεια, οι επισκέπτες μπορούν να περιηγηθούν ανάμεσα στους εντυπωσιακούς σχηματισμούς του κυρίως θαλάμου ακολουθώντας τη διευθετημένη διαδρομή. Χιλιάδες σταλακτίτες και σταλαγμίτες διαφόρων χρωμάτων, συμπλέγματα από κολώνες ύψους πολλών μέτρων, ρεόλιθοι, εκκεντρίτες (ιδιόμορφα σταλακτιτικά συμπλεγμάτα που η δημιουργία τους αντιβαίνει τους νόμους της βαρύτητας, αφού δεν αναπτύσσονται κατά την κατακόρυφη διεύθυνση), συνθέτουν εικόνες μοναδικής ομορφιάς.
Ο ιδιαίτερα πλούσιος λιθωματικός διάκοσμος του σπηλαίου το κατατάσσει ανάμεσα στα σημαντικά σπήλαια του ελλαδικού χώρου, και φυσικά σε ένα από τα κυριότερα τουριστικά αξιοθέατα της Χίου, όπως πιστοποιούν κάθε χρόνο οι χιλιάδες επισκέπτες του.
Το σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος
Το σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος βρίσκεται στη βάση του λόφου, πάνω στον οποίο έχει κτιστεί ο ομώνυμος οικισμός στη βορειοδυτική Χίο. Η πρόσβαση γίνεται μέσω της επαρχιακής οδού Βολισσού – Νενητουρίων – Αφροδισίας. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για ένα, αλλά για τρία επάλληλα σπήλαια, που επικοινωνούν με καρστικούς αγωγούς, από τα οποία το κατώτερο και μεγαλύτερο έχει αξιοποιηθεί τουριστικά και είναι ανοικτό για το κοινό.
Η περιοχή συνδέεται με ενδιαφέροντα θρύλο, σύμφωνα με τον οποίο η λεπρή κόρη του βασιλιά του Βυζαντίου, εξόριστη από τον πατέρα της, έζησε για τρία χρόνια και θεραπεύτηκε μέσα στη σπηλιά πίνοντας το γαλακτώδες υγρό («Άγιο Γάλας») που υπήρχε στο εσωτερικό της. Στην είσοδο του μεσαίου σπηλαίου έχει κτιστεί το ναΰδριο της Παναγίας Αγιογαλούσαινας, το οποίο χρονολογείται στον 13ο – 14ο αι. και ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με υψηλό τρούλο. Στο εσωτερικό του ίδιου σπηλαίου έχει διαμορφωθεί και μία δεύτερη εκκλησία, αφιερωμένη στην Αγία Άννα.
Το κατώτερο και μεγαλύτερο σπήλαιο αποτελείται από έναν επιμήκη διάδρομο συνολικού μήκους διακοσίων είκοσι μέτρων (220μ.) που σχηματίζει μαιάνδρους, ενώ τοπικά διευρύνεται δημιουργώντας ευρύχωρες αίθουσες και δαιδαλώδη σύνολα θαλάμων. Η πολυδαίδαλη μορφολογία του, καθώς και οι ασυνήθιστες μορφές που διανοίγονται στο λειασμένο από τη δράση του νερού ασβεστόλιθο του προσδίδουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Στο συγκεκριμένο σπήλαιο εντοπίστηκαν προϊστορικά ευρήματα ήδη από το 1887, καθιστώντας έτσι το Άγιο Γάλας μία από τις πρώτες προϊστορικές θέσεις που καταγράφηκαν στον ελλαδικό χώρο. Περίπου πενήντα χρόνια αργότερα, το 1938, πραγματοποιήθηκε η πρώτη ανασκαφική έρευνα στο κατώτερο και το μεσαίο σπήλαιο από την Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή, ενώ το 2002 η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας πραγματοποίησε δοκιμαστικές τομές και το 2004 σωστική ανασκαφική έρευνα στο κατώτερο σπήλαιο, στο πλαίσιο των εργασιών αξιοποίησής του.
Οι ανασκαφές έφεραν στο φως σημαντικά ευρήματα της Μέσης και Νεότερης Νεολιθικής περιόδου, αλλά και μεταγενέστερων χρόνων, τα οποία φυλάσσονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και το Αρχαιολογικό Μουσείο της Χίου. Μεταξύ των ευρημάτων περιλαμβάνονται χρηστικά πήλινα αγγεία, κυρίως φιάλες και πιθοειδή, λίθινα εργαλεία (μυλόλιθοι, τριπτήρες, αξίνες, σμίλες, πελέκεις, λεπίδες από οψιανό και πυριτόλιθο), οστέινα εργαλεία (οπείς, βελόνες), πήλινα και λίθινα ειδώλια, καθώς και κοσμήματα από λίθο, οστά ή κοχύλια. Άφθονα είναι, επίσης, τα διατροφικά κατάλοιπα, κυρίως οστά ζώων, ψαριών και κοχύλια. Τα οστά των ζώων ανήκουν τόσο σε εξημερωμένα είδη (αιγοπρόβατα), όσο και σε θηράματα. Αξιοσημείωτη είναι η ανεύρεση οστών από αρκούδες, λεοπαρδάλεις, αγριόχοιρους και ζαρκάδια, ζώα που έχουν εξαφανιστεί πλέον από το νησί.
Τα ευρήματα που εντοπίστηκαν στο κατώτερο σπήλαιο προέρχονται από το μικρότερο σπήλαιο από πάνω του, το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί ως χώρος κατοικίας κατά την αρχαιότητα. Οι αποθέσεις του σπηλαίου, μαζί με τα περιεχόμενα αρχαιολογικά κατάλοιπα, διέρρευσαν μέσω ενός ανοίγματος στο δάπεδό του, που λειτούργησε ως χοάνη, σχηματίζοντας στο υποκείμενο σπήλαιο ένα μεγάλο κώνο επιχώσεων, η κορυφή του οποίου σταδιακά έφτασε ως την οροφή και απέκλεισε το άνοιγμα. Αρχαιολογικά κατάλοιπα έχουν, επίσης, εντοπιστεί και στο ανώτερο σπήλαιο.
Το αξιοποιημένο πλέον σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος με τον όμορφο διάκοσμο και τα ιδιότυπα χαρακτηριστικά του, καθώς και το ειδυλλιακό περιβάλλοντα χώρο του, είναι βέβαιο ότι θα εξελιχθεί σε σημαντικό τουριστικό προορισμό της Χίου και θα αποτελέσει παράγοντα ανάπτυξης αυτού του γενικά υποβαθμισμένου τμήματος του νησιού.
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότερα
