Οι περισσότεροι γονείς θεωρούν την αυξανόμενη πρόσληψη βάρους από τα παιδιά τους ως δείγμα υγείας και σωστής ανάπτυξης. Ορισμένες φορές όμως τα μερικά παραπάνω κιλά μπορούν να οδηγήσουν στην παχυσαρκία. Ας δούμε τι έχει να μας πει για το σοβαρότατο πρόβλημα που αφορά άμεσα την καλή υγεία των παιδιών, ο Σταύρος Διαμαντόπουλος, Παιδίατρος – Παιδοενδοκρινολόγος.
«Η διάγνωση της παιδικής παχυσαρκίας μπορεί να γίνει εύκολα από τον οικογενειακό παιδίατρο με τη χρήση των καταλλήλων τιμών και διαγραμμάτων αναφοράς. Η παχυσαρκία οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην εμφάνιση προβλημάτων όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, η υπερχοληστεριναιμία, τα οποία παλιότερα αφορούσαν κυρίως ηλικιωμένους.
Αίτια
Παρότι υπάρχουν ορισμένες γενετικές και ενδοκρινολογικές νόσοι που προκαλούν παχυσαρκία, σε περισσότερο από το 95% των παιδιών που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα αυτό, υπεύθυνη είναι η υπερβολική πρόσληψη θερμίδων και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας.
Για την εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας συμβάλλει λοιπόν ένας συνδυασμός των παρακάτω:
Διατροφή. Η κατανάλωση τροφών με μεγάλο θερμιδικό περιεχόμενο, όχι μόνο δεν βοηθά στην ανάπτυξη, αλλά οδηγεί στην παχυσαρκία. Τέτοιες τροφές είναι συνήθως συσκευασμένα «σνακ», όπως τσιπς, μπισκότα, σοκολάτες, σφολιατοειδή, χυμοί, σακχαρούχα αναψυκτικά και τα περισσότερα προϊόντα ταχυφαγείων και ψητοπωλείων. Κοινό χαρακτηριστικό τους η αυξημένη περιεκτικότητα σε ζάχαρη και/ή λιπαρά.
Καθιστική ζωή. Η αντικατάσταση του καθημερινού παιχνιδιού από το διάβασμα, την τηλεόραση, τον υπολογιστή και τα βιντεοπαιχνίδια έχει ως αποτέλεσμα η ενέργεια των τροφών να αποθηκεύεται ως λίπος αντί να «καίγεται» με το παιχνίδι.
Γενετικοί παράγοντες. Παιδιά παχύσαρκων γονιών έχουν αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας, ειδικά με τις σημερινές διατροφικές συνήθειες.
Οικογενειακοί και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες. Οι οικογενειακές συνήθειες είναι αυτές που οδηγούν τα παιδιά στην παχυσαρκία. Οι ενήλικοι της οικογένειας είναι αυτοί που κάνουν τα ψώνια και είναι υπεύθυνοι για τις παχυντικές τροφές που υπάρχουν διαθέσιμες στο σπίτι. Είναι επίσης υπεύθυνοι, γονείς και παππούδες, γιατί έχουν εκπαιδεύσει τα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία λανθασμένα. Είναι σφάλμα να χρησιμοποιείται η τροφή ως ανταμοιβή κάποιας συμπεριφοράς. Πολλοί ενήλικοι και κυρίως παππούδες, φοβούμενοι ότι το παιδί «είναι αδύνατο» ή «δεν έφαγε το φαγητό του», επιτρέπουν στα παιδιά που δεν έφαγαν ένα υγιεινό κυρίως γεύμα, να «βόσκουν» τρώγοντας οτιδήποτε ανθυγιεινό μέχρι το επόμενο κυρίως γεύμα το οποίο επίσης δε θα φάνε, έχοντας χορτάσει με διατροφικά «σκουπίδια» ενδιάμεσα.
Οικονομικοί παράγοντες. Σε πολλές δυτικές κοινωνίες η παχυσαρκία είναι ασθένεια των φτωχών, καθώς τα λιπαρά γεύματα και τα φορτωμένα με ζάχαρη αναψυκτικά των εταιρειών fast food καταναλώνονται κυρίως από αυτούς.
Ποια παιδιά είναι υπέρβαρα και ποια παχύσαρκα;
Οι όροι υπέρβαρος και παχύσαρκος εκφράζουν διαφορετικές διαβαθμίσεις του ίδιου προβλήματος, ωστόσο δεν είναι όλα τα παιδιά με κάποια παραπανίσια κιλά υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Είναι ορθότερο η διάκριση αυτή να γίνεται από τον οικογενειακό παιδίατρο, συνυπολογίζοντας διαδοχικές μετρήσεις του ύψους και βάρους του παιδιού, τις διατροφικές συνήθειες, τη σωματική δραστηριότητα, αλλά και τις συνήθειες και το ιστορικό της οικογένειας. Το πρώτο βήμα λοιπόν είναι μια επίσκεψη στον παιδίατρο με στόχο να καθοριστεί αν υπάρχει πρόβλημα αλλά και να εντοπίσει η οικογένεια τις συνήθειες που το προκαλούν.
Τι προβλήματα δημιουργεί η παχυσαρκία στα παιδιά
Είναι σημαντικό η οικογένεια να γνωρίζει τους κινδύνους που παραμονεύουν αν δεν αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Οι κίνδυνοι για τη σωματική υγεία περιλαμβάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη, υπέρτασης, υπερχοληστεριναιμίας, λιπώδους εκφύλισης του ήπατος, πρώιμης ήβης, διαταραχών περιόδου, μεταβολικού συνδρόμου, διαταραχών ύπνου και αναπνευστικών προβλημάτων. Εξίσου σημαντικό είναι ότι τα παιδιά αυτά έχουν συχνά χαμηλή αυτοεκτίμηση, πέφτουν θύματα γελιοποίησης από τους συνομηλίκους τους, έχουν αυξημένο άγχος, συχνά μειωμένη κοινωνικοποίηση και σχολικές επιδόσεις και κινδυνεύουν από κατάθλιψη.
Πώς θα αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα
Το πρώτο βήμα είναι η επίσκεψη στον παιδίατρο και η συζήτηση του προβλήματος. Ο παιδίατρος θα καθορίσει τη σοβαρότητα του προβλήματος και θα αποφασίσει, αν χρειάζεται, τον κατάλληλο εργαστηριακό έλεγχο. Στη συζήτηση με τον παιδίατρο πρέπει να εντοπιστούν τα αίτια του προβλήματος, δηλαδή τα λάθη στις διατροφικές συνήθειες και το έλλειμμα στη σωματική δραστηριότητα.
Οι γονείς είναι αυτοί που ελέγχουν το είδος της τροφής που υπάρχει στο σπίτι, πώς αυτή μαγειρεύεται, πύ και πότε καταναλώνεται. Τα τρία κύρια γεύματα της ημέρας, πρωινό, μεσημεριανό και βραδινό δεν πρέπει ποτέ να παραλείπονται. Τα γεύματα αυτά πρέπει να είναι κοινή δραστηριότητα για όλη την οικογένεια, μια ευκαιρία δηλαδή να βρεθούν όλοι μαζί γύρω από το τραπέζι, όχι μπροστά στην τηλεόραση. Αντικαταστήστε τα συσκευασμένα σνακ με υγιεινές εναλλακτικές επιλογές. Αντικαταστήστε τους χυμούς με ολόκληρο το φρούτο. Μην τρώτε ή παραγγέλνετε απέξω συχνότερα από μια φορά την εβδομάδα. Μη χρησιμοποιείτε συγκεκριμένες τροφές ως επιβράβευση ή τιμωρία.
Η σωματική δραστηριότητα πρέπει να είναι καθημερινή, ακόμη και αν πρόκειται για κάποιο παιχνίδι ή περπάτημα. Για να κινητοποιήσουμε τα παιδιά μας πρέπει να κινητοποιηθούμε και εμείς. Ο χρόνος μπροστά σε οθόνες (TV, υπολογιστής, Playstation) δεν μπορεί να ξεπερνά τη μια ώρα τις καθημερινές ή τις δυο τα Σαββατοκύριακα. Μια δραστηριότητα που διασκεδάζει, π.χ. παιχνίδι ή αθλητισμός με φίλους είναι πιθανότερο να γίνει ευχάριστη συνήθεια. Η εναλλαγή δραστηριοτήτων βοηθά να μη βαριόμαστε.
Προσωπικά όταν ακούω γονείς να λένε «Το παιδί μου δεν τρώει αλλά παχαίνει» ή όταν απαντούν στην ερώτηση «Κάνει αθλητισμό;» με την απάντηση «Ναι, στο σχολείο», νιώθω ότι οι οικογένειες αυτές χρειάζονται πολλή προσπάθεια για να συνειδητοποιήσουν το πρόβλημα και να αλλάξουν. Αντίθετα, όταν μου λένε «ξέρουμε τι φταίει, θέλουμε να αλλάξουμε», έχουν κάνει το πρώτο σημαντικό βήμα, συνειδητοποιούν το πρόβλημα.»
