Ο λόφος της Ακρόπολης. Στο κάτω μέρος της φωτογραφίας το μουσείο Ακρόπολης.

Εκατομμύρια άνθρωποι κάθε χρόνο ταξιδεύουν από όλο τον κόσμο για να επισκεφτούν την Αθήνα, την πρωτεύουσα της Ελλάδας. Ο λόγος που κάνει όλους αυτούς τους επισκέπτες να διανύουν χιλιάδες χιλιόμετρα από χώρες μακρινές, όπως η Ιαπωνία, η Κίνα, οι ΗΠΑ κ.ά. είναι βασικά ένας: η Ακρόπολη των Αθηνών. Το μνημείο του Παρθενώνα που κυριαρχεί στο βράχο της Ακρόπολης, είναι ένα από τα πιο διάσημα και αναγνωρίσιμα  μνημεία της ανθρωπότητας. Παρόλες τις καταστροφές και τις λεηλασίες που έχει υποστεί κατά τη διάρκεια της πολύπαθης ιστορίας του, διατηρεί τη λάμψη του και την αξία του ανά τους αιώνες.

Η επίσκεψη στην Ακρόπολη σε συνδυασμό με την επίσκεψη στο νέο μουσείο της Ακρόπολης, που βρίσκεται στα νότια του βράχου και που εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο του 2009, είναι ο καλύτερος τρόπος για να έρθει κανείς σε επαφή με την αξεπέραστη κλασική ομορφιά και τέχνη της ελληνικής αρχαιότητας.

Ο λόφος της Ακρόπολης στα πολύ παλιά χρόνια

Κατά τη Μυκηναϊκή εποχή (1600-1100 π.Χ.) και τη γεωμετρική περίοδο (11^ος-8^οςαιώνας π.Χ.) υπήρχε στον λόφο της Ακρόπολης οχύρωση όπου βρισκόταν η κατοικία του βασιλιά.

Από τα μέσα του 8^ου αι. π.Χ. υπάρχουν αρχαιολογικές μαρτυρίες για ύπαρξη ιερού στην Ακρόπολη.

Την ίδια εποχή συγκροτήθηκε όλη η περιοχή της Αττικής σε ενιαία πόλη-κράτος. Το γεγονός αυτό οδήγησε στη δημιουργία στην Ακρόπολη ενός μεγάλου θρησκευτικού κέντρου για τη λατρεία της θεάς Αθηνάς, της πολιούχου θεότητας της Αθήνας.

Κατά την αρχαϊκή εποχή (7^ος-5^οςαι. π.Χ.), σύμφωνα με την επικρατέστερη θεωρία, υπήρχαν δύο ναοί: ο αρχαϊκός Παρθενώνας και ο αρχαίος ναός που βρισκόταν στη θέση του Ερεχθείου.

Η κλασική Ακρόπολη

Μετά τους νικηφόρους Περσικούς Πολέμους, η Αθήνα και η Ακρόπολη είχαν υποστεί πολλές ζημιές, ύστερα από την καταστροφή της πόλης από τον Ξέρξη το 480 π.Χ.

Μέσα σε λίγα χρόνια όμως, η Αθήνα αναδείχτηκε σε ηγέτιδα πόλη και σε πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο όλου του ελληνικού κόσμου. Κατά το β΄ μισό του 5^ου αι. π.Χ. τέθηκε σε εφαρμογή από τον Περικλή, τον ηγέτη της αθηναϊκής δημοκρατίας, ένα μεγάλο οικοδομικό πρόγραμμα που περιλάμβανε 12 ναούς και άλλα μνημειακά οικοδομήματα σ’ όλη την Αττική. Επίκεντρο της οικοδομικής δραστηριότητας ήταν ο ιερός βράχος της Ακρόπολης.

Το νέο τείχος που περιέβαλε τον βράχο μεγάλωσε την επιφάνεια στην κορυφή του λόφου της Ακρόπολης σε 34 στρέμματα. Το έδαφος ισοπεδώθηκε με τη μεταφορά χιλιάδων τόνων χώματος. Μέσα σε τέσσερις δεκαετίες, από το 447 έως το 406 π.Χ. κατασκευάστηκαν οι τρεις ναοί της προστάτιδας θεάς Αθηνάς: Ο Παρθενώνας, το Ερεχθείο και ο ναός της Αθηνάς Νίκης. Επίσης, ως είσοδος στα ιερά της Ακρόπολης, χτίστηκαν τα Προπύλαια.

Ήταν μια εποχή κατά την οποία συνέπεσαν πολλές ευνοϊκές συγκυρίες, όπως :

·Το δημοκρατικό πολίτευμα.

·Ο ενθουσιασμός και το όραμα ενός ολόκληρου λαού για δημιουργία μετά από νικηφόρους πολέμους.

·Η παρουσία σπουδαίων ηγετών.

·Τα άφθονα οικονομικά μέσα.

·Η συνύπαρξη εμπνευσμένων δημιουργών με άριστους τεχνίτες.

Τα οικοδομήματα της Ακρόπολης είχαν ως στόχο από τη μια να αποδώσουν τιμή στη θεά Αθηνά και από την άλλη να εξυμνήσουν και να αναδείξουν το ηρωικό παρελθόν και τα επιτεύγματα των Αθηναίων, μια περίοδο που η πόλη της Αθήνας διεκδικούσε την πανελλήνια ηγεμονία της. Ο Περικλής ανέδειξε την Αθήνα στη μεγαλύτερη δύναμη της εποχής. Στα επιτεύγματά του συμπεριλαμβάνονται τα μεγάλα έργα στην Ακρόπολη, που έκαναν την Αθήναπνευματικό κέντρο της αρχαιότητας και αιώνιο σύμβολο της κλασικής τέχνης. Δίκαια ο 5^ος αιώνας π.Χ. ονομάστηκε «χρυσός αιώνας του Περικλή».

Τα οικοδομήματα του ιερού βράχου της Ακρόπολης

Τα Προπύλαια

Οικοδομήθηκαν από το 437 έως το 432 π.Χ. Ήταν ένα έργο που χρησίμευε και χρησιμεύει ακόμα ως είσοδος στο χώρο της Ακρόπολης. Αν και τα Προπύλαια δεν είχαν γλυπτό διάκοσμο όπως οι ναοί, είχαν επιβλητικότητα μεγάλου ναού. Οι κίονες των Προπυλαίων ήταν δωρικού ρυθμού, όπως και του Παρθενώνα.

Ο ναός της Αθηνάς Νίκης

Οικοδομήθηκε από το 432, με διαλείμματα λόγω του Πελοποννησι-ακού Πολέμου, και ολοκληρώθηκε το 421.

Ο μικρός σε μέγεθος ναός της Αθηνάς Νίκης είναι χτισμένος σε υπερυψωμένο προμαχώνα στα δεξιά της εισόδου των Προπυλαίων. Η Αθηνά Νίκη στην οποία ήταν αφιερωμένος ο ναός, ήταν αυτή που συμπαραστεκόταν στους Αθηναίους κατά τις πολεμικές τους επιχειρήσεις, η θεά που χάριζε στους Αθηναίους πολεμικές νίκες. Ήταν ο πρώτος ναός ιωνικού ρυθμού που χτίστηκε στην Αθήνα.

Το Ερέχθειο

Οικοδομήθηκε από το 421, με διαλείμματα λόγω του Πελοποννησιακού Πολέμου και ολοκληρώθηκε το 406 π.Χ. Το κτίριο αποτελείται από τρεις διαφορετικούς όγκους και διαθέτει τέσσερις όψεις με διαφορετικές στέγες και κιονοστοιχίες.

Πήρε το όνομά του από τον μυθικό ήρωα Ερεχθέα ή Εριχθόνιο που, σύμφωνα με το μύθο, έσωσε την Αθήνα από λιμό. Αν και ο ναός του Ερεχθείου υπολείπεται σε ακτινοβολία του Παρθενώνα, ήταν ο σημαντικότερος ναός στην Ακρόπολη, γιατί εκεί φυλασσόταν το πανάρχαιο, από ξύλο ελιάς, άγαλμα της θεάς Αθηνάς, στο οποίο κάθε τέσσερα χρόνια τοποθετούσαν το νέο πέπλο των μεγάλων Παναθηναίων.

Εκτός από την Αθηνά, στο ναό του Ερεχθείου λατρεύονταν ο Δίας, ο Ποσειδώνας και ο Ήφαιστος. Οι λατρείες αυτές είχαν σχέση με τα «ιερά μαρτύρια» δηλαδή με τα σημάδια της θεϊκής παρουσίας στον ιερό βράχο, όπως η ελιά της Αθηνάς, τα ίχνη από την τρίαινα και το νερό του Ποσειδώνα, τα σημάδια από τον κεραυνό του Δία που σκότωσε τον Ερεχθέα κ.ά.

Ο πιο γνωστός γλυπτός διάκοσμος του Ερεχθείου είναι οι Καρυάτιδες, έξι κόρες ύψους 2,20 μ. που ως κίονες (κολόνες) στηρίζουν τμήμα από τη στέγη του ναού. Οι πέντε αυθεντικές Καρυάτιδες εκτίθενται πλέον στο Μουσείο της Ακρόπολης, ενώ στο Ερέχθειο έχουν τοποθετηθεί αντίγραφά τους. Η έκτη «κόρη» βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο.

Ο Παρθενώνας

Οικοδομήθηκε από το 447 έως το 432 π.Χ.

Ο Παρθενώνας, ο ναός της Αθηνάς Παρθένου, είναι το κορυφαίο επίτευγμα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, το χαρακτηριστικότερο έργο του χρυσού αιώνα του Περικλή και ένα από τα τελειότερα δημιουρ-γήματα του ανθρώπινου πολιτισμού.

Ως αρχιτέκτονες του ναού ορίστηκαν από τους Αθηναίους ο Ικτίνος και ο Καλλικράτης, ενώ τη γενική εποπτεία του έργου είχε ο γλύπτης Φειδίας, ο οποίος είχε δημιουργήσει το μεγάλο ορειχάλκινο άγαλμα της Αθηνάς Πρόμαχου το 460 π.Χ. για να τιμηθεί η νίκη στον Μαραθώνα. Το άγαλμα ήταν τοποθετημένο αμέσως μετά την είσοδο των Προπυλαίων.

Σύμφωνα με τις επιγραφές που έχουν διασωθεί, οι εργασίες για τον Παρθενώνα άρχισαν το 447 π.Χ. με την κοπή των πρώτων μαρμάρων στα λατομεία του βουνού της Πεντέλης. Μέσα σε δέκα χρόνια το κτίριο είχε περατωθεί, ενώ μέχρι το 432 είχε τοποθετηθεί ο γλυπτός διάκοσμος στα αετώματα, στις μετόπες και στη ζωφόρο.

Ο Παρθενώνας είναι ένα μεγάλο έργο το οποίο, σε αντίθεση με τα έργα άλλων πολιτισμών της αρχαιότητας, δεν υπηρετεί τη δόξα του ηγεμόνα, ούτε αποφασίζεται από τον ίδιο και οι υπήκοοι δουλικά εκτελούν. Αντίθετα πρόκειται για ένα έργο που προήλθε από την κοινή θέληση και την απόφαση της εκκλησίας του δήμου, δηλαδή όλων των πολιτών, οι οποίοι συμμετείχαν ενεργά στην υλοποίησή του. Η δημιουργία του Παρθενώνα είχε ως στόχο να εξυμνήσει και να αναδείξει τα επιτεύγματα της αθηναϊκής πολιτείας, ολόκληρου δηλαδή του αθηναϊκού λαού.

Περιγραφή του ναού του Παρθενώνα

Ο Παρθενών ήταν ένας περίπτερος ναός, δηλαδή με κίονες γύρω γύρω, δωρικού ρυθμού. Στις στενές του πλευρές είχε 8 κίονες και στις μακριές 17. Στο εσωτερικό του υπήρχε ο σηκός, δηλ. ο ναός της Αθηνάς. Στις στενές πλευρές του σηκού σχηματίζονταν ο πρόναος και ο οπισθόδομος του ναού με 6 κίονες ο καθένας. Μέσα στον σηκό ήταν τοποθετημένο το χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς Αθηνάς, έργο του Φειδία, το οποίο έχει χαθεί ή καταστραφεί και το γνωρίζουμε μόνο από αντίγραφά του. Στο δυτικό διαμέρισμα του σηκού φυλάσσονταν ο δημόσιος θησαυρός, τα αφιερώματα στη θεά και το ταμείο της αθηναϊκής συμμαχίας.

Ο Παρθενών είναι ένας από τους μεγαλύτερους σε μέγεθος κλασικούς ναούς. Έχει μήκος 69,50 μ. και πλάτος 30,88 μ., δηλαδή έκταση πάνω από 2.000 τ.μ. Είναι χτισμένος από 16.500 μαρμάρινα μέλη διαφόρων μεγεθών: από τα τεράστια επιστύλια μήκους 4,30 μ. και βάρους 5-10 τόνων μέχρι τα μαρμάρινα κεραμίδια που έφταναν σε αριθμό τις 9.000.

Ο γλυπτός διάκοσμος του Παρθενώνα

Ο γλυπτός διάκοσμος του Παρθενώνα ανατέθηκε κυρίως στον Φειδία και τους μαθητές του.

Οι δημιουργοί τους διακόσμησαν:

·Τις 92 μετόπες, δηλ. τις λίθινες επιφάνειες ύψους 1,20 μ., που ήταν τοποθετημένες επάνω από τους εξωτερικούς κίονες και περιβάλλουν όλες τις πλευρές του μνημείου. Στις μετόπες του Παρθενώνα απεικονίζονταν σε μαρμάρινα ανάγλυφα σκηνές από τη Γιγαντομαχία, την Κενταυρομαχία, την Αμαζονομαχία και τον Τρωικό Πόλεμο.

·Τα δύο αετώματα, δηλ. τις μεγάλες τριγωνικές επιφάνειες που βρίσκονται στις δύο στενές πλευρές του Παρθενώνα, ανάμεσα στις μετόπες και τη δίριχτη σκεπή του ναού. Στα αετώματα είχαν τοποθετηθεί μεγάλα γλυπτά, κυρίως με τους θεούς του Ολύμπου, με πιο χαρακτηριστική αναπαράσταση τη «μάχη» ανάμεσα στην Αθηνά και τον Ποσειδώνα για το ποιος απ’τους δύο θεούς θα δώσει το όνομά του στην πόλη.

·Τη ζωφόρο του ναού, δηλ. τις λίθινες επιφάνειες στο επάνω μέρος του εσωτερικού ναού του Παρθενώνα, που περιβάλλουν όλες τις πλευρές του σηκού. Στη ζωφόρο μήκους 160 μ. απεικονίζεται σε 115 μαρμάρινα ανάγλυφα ύψους 1 μ., η λαμπρή πομπή των Παναθηναίων.

Στον 3^ο όροφο του μουσείου της Ακρόπολης που έχει ίδιες διαστάσεις και προσανατολισμό με τον Παρθενώνα, εκτίθενται τα γλυπτά του Παρθενώνα με πανομοιότυπη τοποθέτηση, όπως και στο ναό. Συνδυά-ζονται τα αυθεντικά μαρμάρινα έργα ή τμήματά τους με γύψινα αντίγραφα όσων φυλάσσονται σε άλλα μουσεία του εξωτερικού, κυρίως στο Βρετανικό Μουσείο όπου κατέληξαν μετά την αρπαγή τους από τον Άγγλο λόρδο του Elginτο 1801-1803.

Άλλα μνημεία γύρω απ’την Ακρόπολη

Γύρω απ’την Ακρόπολη, αλλά και πάνω στο βράχο υπήρχαν πλήθος άλλα ιερά, ναοί, μνημεία και άλλα δημόσια κτίρια. Τα πιο σπουδαία μνημεία βρίσκονταν στις νότιες πλαγιές του βράχου της Ακρόπολης.

·Το ιερό και το θέατρο του Διονύσου Ελευθερέως

Χτίστηκε στο τέλος του 6^ου π.Χ. αι. Εκεί δόθηκαν οι πρώτες θεατρικές παραστάσεις στην ιστορία κατά τη γιορτή των Μεγάλων Διονυσίων. Μετά τους κλασικούς χρόνους, η εκκλησία του δήμου συνερχόταν στο θέατρο του Διονύσου, όπου οι Αθηναίοι πολίτες κάθονταν στα καθίσματα του κοίλου. Το θέατρο έπαψε να χρησιμοποιείται μετά την καταστροφή των Ερούλων το 267 μ.Χ.

·Η στοά του Ευμένους

Δυτικά του θεάτρου του Διονύσου οικοδομήθηκε τον 2^ο π.Χ. αι. μακρά στοά, δωρεά του βασιλιά της Περγάμου Ευμένη Β΄, που είχε σκοπό να προστατεύει τους θεατές του θεάτρου σε περίπτωση κακοκαιρίας.

·Το Ασκληπιείο

Ήταν το ιερό του θεού-ιατρού Ασκληπιού. Τα περισσότερα κτίρια χτίστηκαν κατά τον 4^ο αι. π.Χ. Υπήρχε διώροφη στοά όπου οι ασθενείς κατακλίνονταν για να δουν στον ύπνο τους τον θεό ή τον τρόπο θεραπείας τους.

·Το Ωδείο Ηρώδη του Αττικού (Ηρώδειο)

Το 160 μ.Χ. χτίστηκε με δωρεά του πάμπλουτου Αθηναίου σοφιστή Ηρώδη του Αττικού το ομώνυμο Ωδείο, για να στεγάσει τους μουσικούς αγώνες των Παναθηναίων.

…εκφράζουν τη γνώμη τους για το πώς μπορούμε να σταθούμε απέναντι στον ρατσισμό και την ξενοφοβία.

από κ. Δημήτρη Τσίντζα

Την Πέμπτη 25 Απριλίου οι μικρότερες τάξεις του σχολείου μας επισκέφτηκαν το “Κτήμα στο Μπαΐρι”,  στην Αξιούπολη.

Το πρόγραμμα που παρακολούθησαν είχε θέμα την παραγωγή σιταριού και την παρασκευή ψωμιού, που είναι η πιο βασική τροφή του ανθρώπου.

Ο υπεύθυνος του αγροκτήματος, ο κ. Κώστας, έδειξε στα παιδιά τον τρόπο που καλλιεργούσαν τα παλιά χρόνια το σιτάρι με τη χρήση των παραδοσιακών εργαλείων και των ζώων. Εμείς κάναμε με τη σειρά όλες τις αγροτικές εργασίες όπως τις έκαναν οι γεωργοί εκείνης της εποχής, που δεν είχανε στη διάθεσή τους τα τρακτέρ και τα μηχανήματα που έχουν οι σημερινοί αγρότες: Οργώσαμε, σβαρνίσαμε, σπείραμε, θερίσαμε, αλωνίσαμε, αλέσαμε το σιτάρι.Ζυμώσαμε και ψήσαμε ψωμί και το φάγαμε με μέλι που μας πρόσφερε ο κ. Κώστας.

Στη συνέχεια κάναμε έναν περίπατο στο μικρό φαράγγι, μέσα από το μονοπάτι  που έχει διαμορφώσει με ασφάλεια ο ιδιοκτήτης. Για την υπόλοιπη ώρα οι μαθητές έπαιξαν στους κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους του κτήματος.

Κατά την επίσκεψή μας είχαμε και μια ευχάριστη έκπληξη. Την προηγούμενη ημέρα μια φοράδα είχε γεννήσει ένα πουλαράκι που εμείς είχαμε την τύχη να γίνουμε οι “νονοί” του και να του δώσουμε το όνομα “Αχιλλέας”!

Όλα τα παιδιά έφυγαν με τις καλύτερες εντυπώσεις. Συνιστούμε ανεπιφύλακτα το “Κτήμα στο Μπαΐρι” σε όλα τα σχολεία!

από κ. Μαρία Ηλιάδου

Η Α΄ τάξη του σχολείου μας, στα πλαίσια της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και της Ευέλικτης Ζώνης, πραγματοποιεί από την αρχή της σχολικής χρονιάς διάφορες δραστηριότητες με θέμα το φθινόπωρο.

Σκοπός του προγράμματος είναι να γνωρίσουν οι μαθητές κι οι μαθήτριες τις αγροτικές ασχολίες που γίνονται στον τόπο μας, τον Βαθύλακο, κατά τη διάρκεια της εποχής του φθινόπωρου. Επίσης να εκτιμήσουν τα πολύτιμα και θρεπτικά αγαθά που μας δίνει η γη αυτή την εποχή και να ευαισθητοποιηθούν στα ζητήματα του περιβάλλοντος. Μέσα από τις δραστηριότητες δίνεται στα παιδιά η ευκαιρία να εκφραστούν, να δημιουργήσουν και να αναπτύξουν τη σκέψη τους.

Αποκορύφωμα των δραστηριοτήτων ήταν “η Γιορτή του Φθινόπωρου”, που ετοιμάσαμε μες στην τάξη. Τα παιδιά της Πρώτης τάξης παρουσίασαν στους συμμαθητές τους και στους μαθητές της Τρίτης τάξης, ποιήματα, δραστηριότητες και σκετς. σχετικά με το φθινόπωρο. Είπαμε τραγούδια, αινίγματα, διαβάσαμε ένα παραμύθι και παίξαμε το παιχνίδι με τη φρουτοσαλάτα. Στο τέλος όλοι δοκιμάσαμε τα φρούτα και τους καρπούς του φθινόπωρου που πρόσφεραν οι γονείς.

από Μαρία Ηλιάδου και Χριστίνα Βουκοβίνου

Πατήστε εδώ για να δείτε κι άλλες φωτογραφίες από την εκδρομή στη λίμνη Βόλβη (δημιουργία βίντεο-προβολής από τον κ. Δημήτρη Τσίντζα)

Την Παρασκευή 2 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκε η επίσκεψη των Δ΄ και Ε΄ τάξεων του σχολείου μας στην Απολλωνία, στο Κέντρο Πληροφόρησης του Φορέα Διαχείρισης Λιμνών Κορώνειας – Βόλβης.

Η υπεύθυνη του Κέντρου Πληροφόρησης, ενημέρωσε τους μαθητές και τις μαθήτριες για τη σημασία της περιοχής των λιμνών Βόλβης και Κορώνειας για τη βιοποικιλότητα και την οικονομία της περιοχής, αλλά και για τις επιπτώσεις που έχουν οι δραστηριότητες του ανθρώπου στο περιβάλλον και στους βιότοπους της περιοχής των λιμνών.

Οι λίμνες και οι βιότοποι γύρω από αυτές, είναι πλούσιες σε πανίδα (είδη ζώων) και σε χλωρίδα (είδη φυτών). Οι άνθρωποι από πολύ παλιά εγκαταστάθηκαν γύρω από τις λίμνες για να έχουν πόσιμο νερό και άφθονη τροφή.

Στην εποχή μας δυστυχώς μερικές δραστηριότητες του ανθρώπου αποδείχτηκαν  καταστρεπτικές για τις λίμνες.

Η παράνομη ρίψη τοξικών βιομηχανικών λυμάτων , καθώς και η συγκέντρωση  γεωργικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων επί πολλά χρόνια στη λίμνη Κορώνεια, επέφερε ξαφνικά, πριν από λίγα χρόνια, το θάνατο όλων των ψαριών και των πτηνών της λίμνης Κορώνειας. Επιπλέον η υπερβολική άντληση νερών για το πότισμα των χωραφιών και για βιομηχανική χρήση, είχε σαν αποτέλεσμα το νερό της λίμνης Κορώνειας να εξαφανιστεί.

Για τους λόγους αυτούς έχουν προγραμματιστεί έργα αποκατάστασης της λίμνης με στόχο τον εμπλουτισμό του υπόγειου υδροφορέα, την εκβάθυνση της λίμνης και την οικολογική αποκατάσταση. Από το 2003 έχει εφαρμοστεί αγροπεριβαλλοντικό πρόγραμμα με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης αρδευτικού νερού και  λιπασμάτων.

Η λίμνη Βόλβη (από κείμενο του Φορέα Διαχείρισης Λιμνών Κορώνειας – Βόλβης)

• Είναι η δεύτερη σε μέγεθος φυσική λίμνη της Ελλάδας (μετά από την Τριχωνίδα), με έκταση 68.000 στρέμματα και βάθος περισσότερο από 20 μέτρα.
• Εύφορη λίμνη με πλούσια ιχθυοπανίδα (24 είδη ψαριών), με τη λιπαριά (Alosa macedonica, ενδημικό είδος) να είναι η μοναδική σε όλο τον κόσμο.
• Στην περιοχή υπάρχουν περισσότερα από 200 είδη πουλιών (59% του συνολικού αριθμού της Ελλάδας), 34 είδη θηλαστικών (μεταξύ των οποίων η βίδρα, το τσακάλι και η αγριόγατα) και 19 είδη αμφίβιων και ερπετών.
• 336 είδη φυτών έχουν καταγραφεί στα υδατικά και υγροτοπικά οικοσυστήματα και ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα παραλίμνια δάση, αυτό της Απολλωνίας αποτελεί μνημείο της φύσης και καταφύγιο ζωής και αναπαραγωγής για εκατοντάδες πουλιά και άλλα ζώα, μεταξύ των οποίων και αρκετά σπάνια είδη.
• Είναι αγαπημένος προορισμός των αθλητών της ιστιοσανίδας, λόγω της μόνιμης αύρας που υπάρχει σε όλη τη διάρκεια του έτους.
• Είναι πηγή ζωής για πολλούς ψαράδες, γεωργούς και κτηνοτρόφους της περιοχής.

από Βασίλη Βασιλειάδη

Η επίσκεψη της Δ΄ τάξης του σχολείου μας στο Μουσείο Βασιλικών Τάφων των Αιγών στη Βεργίνα στις 6 Απριλίου, είναι μια ευκαιρία για να μάθουμε την ιστορία της πρώτης πρωτεύουσας της αρχαίας Μακεδονίας, των Αιγών.

Η Βεργίνα, ένα χωριό του Νομού Ημαθίας 8 χμ. Νοτιοανατολικά της Βέροιας, δημιουργήθηκε μετά το 1922 από πρόσφυγες και ντόπιους κατοίκους. Εκεί ο αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος και η ομάδα του εντόπισαν το 1977 τις  Αιγές, τη χαμένη ως τότε πόλη-μύθο των αρχαίων Μακεδόνων, καθώς και έναν τάφο που όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι είναι του Φιλίππου του Β΄ (382-336 π.Χ.), του πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου (356-323 π.Χ.)

Χάρτης της αρχαίας Μακεδονίας με τις κυριότερες πόλεις της (κάντε κλικ στο εικονίδιο)

Οι Αιγές

Στη Μακεδονία υπήρχαν κατά την αρχαιότητα πολλές σημαντικές και ισχυρές πόλεις: Η Πέλλα, οι Αιγές, το Δίον, η Αιανή, η Αμφίπολη, η Θέρμη, η Όλυνθος  κ.ά. είναι μερικές απ’ αυτές. Οι πιο σπουδαίες ήταν οι Αιγές και η Πέλλα, οι δύο πόλεις όπου είχαν την έδρα τους οι Μακεδόνες βασιλείς.

Οι Αιγές ήταν η πρώτη πόλη που ίδρυσαν οι Μακεδόνες με το βασιλιά Περδίκκα τον Α΄, στα μέσα του 7^ου αιώνα π.Χ. Ο μύθος λέει, ότι σύμφωνα με το χρησμό του Μαντείου των Δελφών, η νέα πόλη θα έπρεπε να χτιστεί σ’ εκείνο το μέρος όπου θα υπήρχαν κοπάδια με ζώα. Η λέξη Αιγές ίσως βγαίνει από την αίγα (η αιξ, της αιγός), που σημαίνει γίδα. Η πόλη χτίστηκε στους πρόποδες των Πιερίων ορέων, στα νότια  του ποταμού Αλιάκμονα και του πλούσιου κάμπου της Μακεδονίας. Σε αυτό το χώρο από τον 11^ο αι. π.Χ. είχε ήδη αναπτυχθεί ένα σημαντικό, πλούσιο και πολυάνθρωπο κέντρο.

Οι Αιγές έγιναν η πρωτεύουσα ενός από τα πιο ισχυρά κράτη της περιοχής. Τον 6^ο και 5^ο αι. π.Χ. γνωρίζουν μεγάλη περίοδο ακμής και πλούτου. Στα χρόνια του βασιλιά Αρχέλαου (413-399 π.Χ.), η αυλή των Αιγών θα γίνει κέντρο παραγωγής πολιτισμού και σημαντικοί φιλόσοφοι και καλλιτέχνες θα την λαμπρύνουν με την παρουσία τους. Ανάμεσά τους ο Ζεύξις, ο μέγιστος των ζωγράφων, οι ποιητές Χοιρίλος, Τιμόθεος και Αγάθων. Επίσης ο Ευριπίδης  θα γράψει και θα παρουσιάσει εδώ τις τελευταίες τραγωδίες του.

Την ίδια περίοδο η πρωτεύουσα μεταφέρεται στην Πέλλα, που τότε ήταν ένας ασήμαντος παραθαλάσσιος οικισμός. Παρόλο που έγινε  μεταφορά της πρωτεύουσας του μακεδονικού κράτους από τις Αιγές στην Πέλλα, από τον βασιλιά Αρχέλαο στα τέλη του 5^ου αιώνα π.Χ., η πόλη των Αιγών δεν έχασε τη σημασία της. Παρέμεινε η ιερή πόλη των Μακεδόνων, η πόλη όπου γίνονταν οι βασιλικές γιορτές και τελετές και ο τόπος όπου έθαβαν τους βασιλείς.

Στο θέατρο των Αιγών, δολοφονήθηκε ο βασιλιάς Φίλιππος ο Β΄ το 336 π.Χ. κατά τη διάρκεια της τελετής του γάμου της κόρης του Κλεοπάτρας. Μάρτυρας στη σκηνή και τιμωρός του δολοφόνου και των συνεργατών του, ήταν ο γιος του και διάδοχος του μακεδονικού θρόνου, ο νεαρός Αλέξανδρος. Από την επόμενη κιόλας στιγμή ο εικοσάχρονος Αλέξανδρος ανακηρύχτηκε από το στρατό βασιλιάς της Μακεδονίας. Από τις Αιγές ξεκίνησε την πορεία του που άλλαξε την ιστορία και έγινε θρύλος.

Μετά το θάνατο του Μεγάλου  Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. οι Αιγές σιγά σιγά παρακμάζουν. Το 168 π.Χ. οι Ρωμαίοι κατακτούν τη Μακεδονία. Η παλιά βασιλική πόλη καταστρέφεται. Τα τείχη, τα λαμπρά ανάκτορα που είχε χτίσει ο Φίλιππος ο Β΄, το θέατρο, τα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια καίγονται και γκρεμίζονται. Οι κάτοικοι προσπαθούν να επισκευάσουν τα ιερά και τα σπίτια. Όμως το παλάτι, σύμβολο κάποτε της εξουσίας των Μακεδόνων βασιλέων, θα μείνει ερείπια για πάντα. Τον 1^ο αι. μ.Χ. ύστερα από μια ξαφνική καταστροφή οι κάτοικοι μετακινούνται σε άλλο οικισμό.

Η πόλη και το όνομα των Αιγών έπαψε πλέον να υπάρχει. Για πολλούς αιώνες κανείς δεν γνώριζε πού βρισκόταν η πρώτη πόλη των Μακεδόνων, οι αρχαίες Αιγές.

Οι σύγχρονες ανασκαφές

Ο πρώτος ανασκαφέας  του μεγάλου αρχαιολογικού χώρου της περιοχής ήταν ο Γάλλος αρχαιολόγος Léon Heuzey, ο οποίος εντόπισε για πρώτη φορά το 1856 τον αρχαιολογικό χώρο, χωρίς όμως να τον συσχετίσει με τις αρχαίες Αιγές.

Πολύ αργότερα, το 1937, οι ανασκαφές συνεχίστηκαν από τον καθηγητή  Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνο Ρωμαίο, και στη συνέχεια από τους βοηθούς του, Φ. Πέτσα και Μανόλη Ανδρόνικο. Οι ανασκαφές κορυφώθηκαν με την έρευνα της Μεγάλης Τούμπας και την ανακάλυψη των βασιλικών τάφων (1976-1980). Οι ανασκαφές συνεχίζονται ως τις μέρες μας, ιδιαίτερα στην περιοχή όπου βρίσκεται το ανάκτορο και στα υψώματα γύρω απ’ αυτό.

Η Μεγάλη Τούμπα

Η τεχνητός λόφος που σκέπαζε μερικούς από τους βασιλικούς τάφους των Αιγών είναι γνωστός ως η Μεγάλη Τούμπα. Είχε ύψος 13 μ. και διάμετρο 100 μ. Η μεγάλη αυτή τούμπα είχε δημιουργηθεί στην αρχαιότητα για να προστατεύσει τα ταφικά μνημεία, ύστερα από τις λεηλασίες που είχαν υποστεί από τις επιδρομές του βασιλιά της Ηπείρου Πύρρου το 274/273 π.Χ. Ο μεγάλος τεχνητός λόφος σκέπασε τους τάφους και τις μικρές τούμπες εξήντα χρόνια μετά τη δημιουργία τους.

Το 1976 ο Μανόλης Ανδρόνικος καθηγητής της Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ξεκινά τις ιστορικές ανασκαφές του στη Μεγάλη Τούμπα που βρίσκεται στην τεράστια σε έκταση νεκρόπολη των αρχαίων Αιγών, δίπλα στο χωριό Βεργίνα. Η ανακάλυψη των βασιλικών τάφων στη Μεγάλη Τούμπα, προσέφερε μερικά από τα σπουδαιότερα αρχαιολογικά ευρήματα για τη μελέτη της ιστορίας της Μακεδονίας.

Η πρόσοψη του Τάφου του Φίλιππου Β΄. Στο πάνω μέρος βρίσκεται η ζωφόρος με την τοιχογραφία με το κυνήγι. Οι μακεδονικοί τάφοι είναι κτίσματα μεγάλα σαν δωμάτια. Έχουν θάλαμο (όπου είναι τα οστά του νεκρού) και προθάλαμο. Ένας δρόμος οδηγεί στην είσοδο του τάφου. Η πρόσοψη της εισόδου έχει κίονες, διάζωμα, ζωφόρο, γείσο κτλ. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα των μακεδονικών τάφων είναι η καμαρωτή πετρόχτιστη σκεπή. Ήταν σκεπασμένοι με χώμα και μόνο η πρόσοψη ήταν ανοιχτή.

Ο τάφος του Φιλίππου Β΄ στη Μεγάλη Τούμπα

Η αποκάλυψη το 1977 ενός μεγάλου ασύλητου (που δεν είχε λεηλατηθεί) μακεδονικού τάφου αποτέλεσε πολύ σημαντικό γεγονός. Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι ο νεκρός του τάφου  ήταν ο βασιλιάς Φίλιππος Β’, ο οποίος είχε δολοφονηθεί στις Αιγές. Ο νεκρός τάφηκε βιαστικά στο μεγάλο τάφο μαζί με τα πλούσια δώρα του. Πολύτιμα όπλα και ασημένια και χάλκινα σκεύη συνόδευαν το σπουδαίο νεκρό. Από τα ευρήματα στον Τάφο του Φιλίππου ξεχωρίζουν η τοιχογραφία με τη σκηνή κυνηγιού, το χρυσό στεφάνι του νεκρού, η χρυσελεφάντινη κλίνη και η χρυσή λάρνακα όπου βρίσκονταν τα οστά του βασιλιά.

Η μεγάλη χρυσή λάρνακα που βρέθηκε μέσα στη μαρμάρινη σαρκοφάγο του θαλάμου του τάφου του Φιλίππου Β΄. Τα οστά του νεκρού βασιλιά μετά την καύση συγκεντρώθηκαν στο πολύτιμο κιβώτιο. Το κάλυμμα διακοσμείται με το μεγάλο δεκαεξάκτινο αστέρι, ενώ στις πλευρές διάφορα άνθη σχηματίζουν διακοσμητικές ταινίες.

Η ταύτιση του αρχαιολογικού χώρου της Βεργίνας με τις αρχαίες Αιγές

Πρώτος ο Άγγλος ιστορικός Νίκολας Χάμοντ, το 1968, διατύπωσε τη θεωρία ότι οι αρχαίες Αιγές βρίσκονται στον αρχαιολογικό χώρο κοντά  στη Βεργίνα.

Ο Μανόλης Ανδρόνικος με την ανακάλυψη του τάφου του Φιλίππου  το 1977 απέδειξε ότι αυτή η άποψη ήταν σωστή. Τα πολύτιμα ευρήματα που βρέθηκαν στον τάφο του Φιλίππου Β΄, η ζωγραφική του διακόσμηση με θέματα όπως το κυνήγι του λιονταριού, που σχετίζονται με τη βασιλική οικογένεια, αλλά και η ανακάλυψη του θεάτρου των Αιγών, όπου δολοφονήθηκε ο Φίλιππος, ήταν στοιχεία που έδειχναν ότι ο νεκρός ήταν ο Φίλιππος Β΄ και ότι εδώ βρισκόταν η ιερή πόλη των Μακεδόνων, οι Αιγές.

Το Μουσείο Βασιλικών Τάφων Αιγών στη Βεργίνα

Για την προστασία των βασιλικών τάφων στη Μεγάλη Τούμπα, κατασκευάστηκε το 1993 υπόγειο κτίριο που προστατεύει τα μνημεία. Το κτίριο αυτό σκεπάστηκε με χώμα έτσι ώστε να έχει τη μορφή που είχε η Μεγάλη Τούμπα πριν από τις ανασκαφές του Μανόλη Ανδρόνικου και της ομάδας του. Από το Νοέμβριο του 1997 στο εσωτερικό του  εκτίθενται οι θησαυροί που βρέθηκαν μέσα στους βασιλικούς τάφους και φυσικά οι ίδιοι οι βασιλικοί τάφοι στις θέσεις όπου ήταν εξαρχής.

Εκτός από τον τάφο του Φιλίππου Β΄, στον προθάλαμο του οποίου βρίσκεται και η λάρνακα με τα οστά της τελευταίας συζύγου του, υπάρχουν και άλλοι 3 τάφοι:

Ο Τάφος της Περσεφόνης, που ανήκε σε άγνωστη γυναίκα και βρέθηκε συλημένος (λεηλατημένος, τα πολύτιμα αντικείμενα είχαν κλαπεί). Στους τοίχους βρίσκεται μεγάλη τοιχογραφία με θέμα την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Αυτή η τοιχογραφία, όπως και εκείνη που βρέθηκε στο τάφο του Φιλίππου, είναι τα μοναδικά  έργα μεγάλων ζωγράφων που έχουν διασωθεί από την αρχαία ελληνική ζωγραφική.

Επίσης βρέθηκε ασύλητος ο ονομαζόμενος Τάφος του Αλεξάνδρου Δ΄, ενός νεαρού πρίγκιπα  13-15 ετών που ίσως είναι ο γιος του Αλέξανδρου και της Ρωξάνης και τέλος στον ίδιο χώρο βρίσκεται ο λεγόμενος Τάφος με τους ελεύθερους κίονες (συλημένος).

Μέρος από την τοιχογραφία της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Διακρίνεται το άρμα με τον Πλούτωνα – το θεό του Κάτω Κόσμου – και την Περσεφόνη που αντιστέκεται. Δεξιά διακρίνεται μια φίλη της που είναι τρομαγμένη. Η τοιχογραφία βρίσκεται στον Τάφο της Περσεφόνης που ανήκει στο είδος των κιβωτιόσχημων τάφων. Αυτοί δεν έχουν πρόσοψη και από παντού είναι χτισμένοι με μεγάλους πωρόλιθους. Η ταφή γινόταν από πάνω.

ΠΗΓΕΣ – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΒΕΡΓΙΝΑ Περιδιαβάζοντας τον αρχαιολογικό χώρο εκδόσεις ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ-ΤΑΠ, συγγραφείς Στέλλα Δρούγου, Χρυσούλα Σαατσόγλου- Παλιαδέλη

Ιστοσελίδα «ΟΔΥΣΣΕΑΣ» του Υπουργείου Πολιτισμού συντάκτης Αγγελική Κοτταρίδη

από Βασίλη Βασιλειάδη