Η φράση «Άνοιξε το Τριώδιο» συνδέεται με το Λειτουργικό, Εκκλησιαστικό βιβλίο «Τριώδιο», που ανοίγει – τοποθετείται στα Αναλόγια των Ναών μας,  για να διαβαστεί, 10 εβδομάδες πριν το Πάσχα και κλείνει το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου.

Η λέξη Τριώδιο αποτελείται από τις λέξεις «τρία» και «ωδή-τραγούδι», που σημαίνει ότι το εκκλησιαστικό βιβλίο «Τριώδιο» περιέχει ιερές Ακολουθίες – Κανόνες του Όρθρου με Ύμνους σε τρεις Ωδές. Οι Ύμνοι αυτοί ψέλνονται από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο πριν την Τελετή της Αναστάσεως.

Το «Τριώδιο», περισσότερο από όλα τα Εκκλησιαστικά Βιβλία που περιέχουν ιερές Ακολουθίες, οδηγεί τις ψυχές των πιστών τέκνων της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην περισυλλογή και στην κατάνυξη. Για τον λόγο αυτό ονομάζεται και κατανυκτικό τριώδιο.

Με τον κύκλο των εορτών του τριωδίου ανανεώνονται τα βιώματα της νηστείας, της εγκράτειας, της μετάνοιας, και της χαρμολύπης.

Οι περισσότεροι νομίζουμε ότι το άνοιγμα του Τριωδίου είναι το ξεκίνημα του καρναβαλιού και της Αποκριάς. Η αλήθεια είναι ότι η αρχή της περιόδου του Τριωδίου είναι η Απόκρεω.

Γιατί,  η περίοδος του Τριωδίου είναι εκκλησιαστική περίοδος δέκα (10) εβδομάδων, που ξεκινά από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου και φτάνει μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο, δηλαδή από τότε που ανοίγει, μέχρι τη στιγμή που κλείνει το Εκκλησιαστικό βιβλίο «Τριώδιο».  Ωστόσο, η εκκλησιαστική περίοδος του Τριωδίου διαιρείται σε τρεις μικρότερες περιόδους: 1) Απόκρεω, 2) Μεγάλη Τεσσαρακοστή και 3) Μεγάλη Εβδομάδα.

1) Η περίοδος του Τριωδίου, λοιπόν, αρχίζει με την Απόκρεω, που περιλαμβάνει τις τρεις πρώτες εβδομάδες, από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου μέχρι την Κυριακή της Τυροφάγου. Απόκρεω ή Αποκριά ετυμολογικά (εκκλησιαστικά) σημαίνει μακριά- αποχή από το κρέας.

Η περίοδος αυτή συνδυάζεται με το έθιμο του «Καρνάβαλου», που είναι η θεότητα της Αποκριάς. Είναι έθιμο του γλεντιού, της ψυχαγωγίας, του «μασκαρέματος». Για την προέλευσή του υπάρχουν πολλές εκδοχές, αλλά έχει φτάσει στις μέρες μας ως συγχώνευση εθίμων που υφίστανται από την αρχαιότητα κι έχουν σχέση με την αναγέννηση της φύσης. Το βέβαιο είναι ότι γιορτάζονταν και βιώνονταν δυναμικά από τον λαό μας. Σε όλες σχεδόν τις περιοχές της πατρίδας μας γιορτάζονταν οι Αποκριές με τον ίδιο τρόπο, με μικρές διαφορές ή παραλλαγές από περιοχή σε περιοχή.

Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, την Κυριακή της Τυρινής το βράδυ είθισται να καίμε τον Βασιλιά Καρνάβαλο. Με το άναμμα της φωτιάς και το κάψιμο του Καρνάβαλου ξορκίζονται τα πνεύματα και θεωρείται ότι καίγονται τα πάθη, το μίσος, η κακία και η εχθρότητα ανάμεσα στους ανθρώπους.

2) Οι επόμενες έξι εβδομάδες της περιόδου του Τριωδίου, είναι εβδομάδες νηστειών, η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, από την Καθαρά Δευτέρα (μετά την Κυριακή της Τυροφάγου ή Τυρινής) μέχρι το Σάββατο Του Λαζάρου (πριν την Κυριακή των Βαΐων). Μεγάλη Τεσσαρακοστή ή Σαρακοστή προέρχεται από τον εκκλησιαστικό όρο Τεσσαρακοστή και σημαίνει νηστεία σαράντα ημερών πριν από το Πάσχα.

Η νηστεία, είναι η εκούσια (με τη θέλησή μας) αποχή από συγκεκριμένα είδη τροφών και υπάρχει στα έθιμα όλων των λαών του πλανήτη, κυρίως βασιζόμενη σε θρησκευτικές επιταγές. Από την αρχαία Αίγυπτο και τους αρχαίους ασιατικούς πολιτισμούς ως τους αρχαίους Έλληνες, τους Ρωμαίους, τους Εβραίους, τους Χριστιανούς και τους Μωαμεθανούς, η νηστεία σήμαινε πίστη και ελπίδα για εξαγνισμό. Ο μόνος λαός στον κόσμο που δεν κάνει νηστεία, γιατί θεωρεί ότι η ψυχή γίνεται πιο ισχυρή με το καλό φαγοπότι, είναι οι Πάρσοι (Πέρσες πυρολάτρες), που πρεσβεύουν τη θρησκεία του Ζωροάστρη.

Στη χώρα μας η νηστεία είναι ιδιαιτέρως διαδεδομένη λόγω της Ορθόδοξης Εκκλησίας και είναι συνδεδεμένη με «κάθαρση» της ψυχής. Οι ξένοι, μάλιστα, θεωρούν τη νηστεία μας ως αναπόσπαστο κομμάτι της Μεσογειακής δίαιτας, μιας διατροφής για αποτοξίνωση, που υπόσχεται μακροζωία. Από επιστημονικής πλευράς, η νηστεία αποτελεί όντως κάθαρση του οργανισμού και πρόκειται για μια σαφώς μελετημένη πράξη.

Γνωστό είναι στη χώρα μας το έθιμο της «Κυράς Σαρακοστής». Η «Κυρά-Σαρακοστή» λειτουργούσε ως ένα αυτοσχέδιο ημερολόγιο το οποίο βοηθούσε «τους παλιούς» να μετρούν τις εβδομάδες που μεσολαβούσαν από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι τη Μεγάλη Εβδομάδα. Συνήθως, ήταν η ζωγραφιά μιας γυναίκας με μαντήλι στο κεφάλι, 7 πόδια, σταυρωμένα χέρια -επειδή προσευχόταν– και χωρίς στόμα, διότι νήστευε. Κάθε Σάββατο, ξεκινώντας από το Σάββατο που ακολουθούσε μετά την Καθαρά Δευτέρα, η κυρά-Σαρακοστή «έχανε» ένα πόδι. Το τελευταίο, το οποίο κοβόταν το μεγάλο Σάββατο, σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, το τοποθετούσαν μέσα στο ψωμί της Ανάστασης και σε όποιον τύχαινε, του έφερνε καλή τύχη.

3) Η τελευταία εβδομάδα της περιόδου του Τριωδίου, η Μεγάλη Εβδομάδα, από Μεγάλη Δευτέρα (μετά την Κυριακή των Βαΐων) μέχρι την Κυριακή του Πάσχα και την Ανάσταση του Χριστού. Είναι εβδομάδα νηστείας μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο. Η Αγία Μεγάλη Εβδομάδα ή Εβδομάδα των Παθών, περιλαμβάνει τις μέρες που αφιερώθηκαν είτε σε γεγονότα που είχαν συμβεί πριν, κατά και μετά το πάθος, είτε στη διδασκαλία του Χριστού. Μετά την λύπη για τα Πάθη του Σωτήρα Χριστού, έρχεται η χαρά της Ανάστασης Του. Ένα παιχνίδι που βασίζεται σε παιδικό ποίημα που μαθαίναμε στο σχολείο δείτε εδώ.

Καλό κι ευλογημένο Τριώδιο, καλή μετάνοια και το Πάσχα με υγεία!