Μπαίνοντας στο Λισβόρι, από τον επαρχιακό δρόμο Μυτιλήνης – Αγιάσου – Πολιχνίτου, 2 περίπου χιλιόμετρα μετά τα Βασιλικά και 4 περίπου πριν τον Πολιχνίτο, ύστερα από 1 χιλιόμετρο μετά τη διασταύρωση και στο πάνω μέρος του χωριού, όπου και ο σταθμός των λεωφορείων, στα δεξιά μας, θα συναντήσουμε, το Δημοτικό Σχολείο του χωριού.Είναι ένα κεραμόσκεπο κτίριο και του οποίου η σκεπή εφέτος ανακατασκευάσθηκε, των αρχών του 20^ου αιώνα και με απόλυτη συμμετρία ως προς τον άξονα του. Είναι πετρόχτιστο, επιχρισμένο και σε κάποια σημεία του, όπως και στα περισσότερα κτίσματα του χωριού, βλέπουμε την όμορφη πορφυρή, μαλακή και πορώδη πέτρα -ιβηρίτη- της περιοχής. Το διδακτήριο είναι μονώροφο με δυο αίθουσες διδασκαλίας, στον όροφο, με μεγάλα και φωτεινά παράθυρα, τρία στο μπροστινό μέρος και δύο στο πίσω για κάθε αίθουσα, μικρό χωλ και γραφείο. Η τρίτη αίθουσα διδασκαλίας λειτουργεί στον υπόγειο χώρο του σχολείου, από τότε που σταμάτησαν να λειτουργούν τα συσσίτια, οπότε ο χώρος αυτός μετατράπηκε σε τάξη.Δύο πέτρινες πελεκητές, στρογγυλές κολώνες, στηρίζουν το προστώο της εισόδου στο διδακτήριο για προστασία από τη βροχή και το οποίο προστέθηκε κατά τα έτη 1967 – 1968.Καταλαμβάνει 220 τ. μ. σε οικόπεδο 2 περίπου στρεμμάτων. Ιδιαίτερα αξιόλογη είναι η εξωτερική είσοδος του σχολείου με τους δυο πέτρινους πεσσούς,  κατασκευασμένους από την ίδια πορφυρή πέτρα  της περιοχής πάνω στους οποίους στηρίζεται η βαριά, σιδερένια καγκελόπορταΓια την ανέγερση του εργάστηκαν οι: Αλβανός Χρίστος, Μαλακός Ευστράτιος, Γιανακέλλης Στυλιανός και άλλοι πετράδες από τον Πολιχνίτο, χρησιμοποιώντας ντόπια πέτρα κυρίως από την περιοχή  «Πλος». Για την αγορά του οικοπέδου από τον Θεόδωρο Ζουμπαντή –με το ποσό των 25.000 δραχμών- και όλες τις εργασίες ανεγέρσεως, δαπανήθηκαν χρηματικά ποσά, που αποκτήθηκαν από την πώληση ενός ελαιοκτήματος, (στη θέση Τίδα ) και του παλιού διδακτηρίου, που αγοράστηκε απ’ την εκκλησία καθώς αυτό γειτνίαζε με τον Ιερό Ναό του χωριού.Οι εργασίες ανέγερσης του διδακτηρίου του Λισβορίου ξεκίνησαν το 1931 και τούτο παραδόθηκε στην εκπαίδευση το 1934, οπότε ξεκίνησε και το διδακτικό του έργο, από το σχολικό έτος 1934 – 1935. Μαρμάρινη πλάκα τοποθετημένη από τον τότε πρόεδρο της Κοινότητας, Χρυσούλη Γαβριήλ μας επιβεβαιώνει και για την ιδρυτική ημερομηνία. Το κόστος κατασκευής του ανήλθε στο ποσό των 131.000 δρχ. Τις 100.000 διέθεσε το ελληνικό Δημόσιο, (1251/1931 απόφαση Υπουργείου Παιδείας) και τις υπόλοιπες 31.000 η εκκλησία του Τιμίου Προδρόμου, με την έμμεση συμμετοχή της στη δημοπρασία της 15^ης  Αυγούστου 1934 για την αγορά του παλαιού διδακτηρίου. Εσωτερικά επιχρίσματα και ελαιοχρωματισμός έγιναν το 1937.Το σχολικό έτος 1964 – 1965 αξιοποιείται ο υπόγειος χώρος του σχολείου, ο οποίος και μετατρέπεται σε αίθουσα συσσιτίου των μαθητών.Το έτος 1965 -1966 στη βόρεια πλευρά του διδακτηρίου προστίθενται δυο ακόμα κτίσματα για να χρησιμοποιηθούν το ένα ως μαγειρείο για τα συσσίτια και το άλλο ως αποθήκη.Το 1966 -1967 κατασκευάζεται το σκεπαστό πρόπυλο και η εξωτερική κλίμακα και γίνεται και η τσιμεντόστρωση της αυλής, με προσπάθεια του καταγόμενου απ’ τα Βασιλικά δασκάλου και διευθυντή επί σειρά ετών, Αλβανού Παρθένη Η εκπαιδευτική ιστορία του Λισβορίου, όπως άλλωστε και τα περισσότερα χωριά της Λεσβιακής υπαίθρου, γράφει την πρώτη αρχή της γύρω στα 1860 σαν σχολείο αρρένων, με τη Δημοτική Σχολή των αρρένων. Το σχολείο τούτο του Λισβορίου αναφέρεται και από τον Οικονόμο Τάξη στην «Συνοπτική ιστορία και τοπογραφία της νήσου Λέσβου»  ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 1874 (Α ΕΚΔΟΣΗ) – ΚΑΪΡΟ 1909 (Β ΕΚΔΟΣΗ) – ΜΥΤΙΛΗΝΗ 1995 (ΦΩΤΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ). «ΛΙΣΒΟΡΙ…έχει οικογενείας περί τας 220 ων αι 30 οθωμανικαί. Εκκλησίας έχει του Αγίου Ιωάννου και σχολείον των αρρένων». (Οικονόμου Τάξη  «ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ» Σελ.119). Το πρώτο τούτο σχολείο λειτουργούσε σαν πεντατάξιο σχολείο. Παράλληλα λειτουργούσε και τούρκικη σχολή, σε δικό της βέβαια χώρο.Επίσης ο Γεώργιος Αρχοντόπουλος στο βιβλίο του, ΛΕΣΒΟΣ Η ΜΥΤΙΛΗΝΗ» (1892) αναφέρει τη λειτουργία της Σχολής των αρρένων του Λισβορίου (σελ.62) , ο δε αείμνηστος Παναγιώτης Σαμάρας, το παρουσιάζει ως αυτοσυντήρητο το έτος 1912.(σελ, 82), όπως μας αναφέρει σε αξιόλογη εργασία του ο Δημήτρης Μπούμπας.[1]Ως πρώτος χώρος στέγασης των μαθητών πρέπει να χρησιμοποιήθηκε ο Ιερός ναός του Τιμίου Προδρόμου. [2]Γύρω στα 1885, έχουμε μια αναφορά για ίδρυση παρθεναγωγείου το οποίο και λειτούργησε ταυτόχρονα και στον πάνω όροφο του ήδη λειτουργούντος αρρεναγωγείου. Ο Δημήτρης Μπούμπας όμως στο έργο του, «ΠΕΤΡΟΚΤΙΣΤΑ ΔΙΔΑΚΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΛΕΣΒΟΥ», δεν βλέπει να λειτούργησε ποτέ ξεχωριστό παρθεναγωγείο στο χωριό.Το 1887 συνενώνονται το αρρεναγωγείο με το παρθεναγωγείο του χωριού, οπότε πλέον το σχολείο λειτουργεί σαν μικτό μονοθέσιο μέχρι το 1930.Από το 1930 μέχρι το 1965 λειτουργεί σαν διθέσιο.Από το 1965 μέχρι και σήμερα, (Β.Δ. 679/1964ΦΕΚ 206/τ. Α./10-11-64), είναι τριθέσιο.Από το Σχολικό έτος 2002 -2003 λειτουργεί πλέον σαν Ολοήμερο.Ο Δημήτρης Μπούμπας[3] στο προαναφερόμενο έργο του,  αναφέρει ότι το 1887 έχουμε και την ανέγερση του πρώτου διδακτηρίου του Λισβορίου όπως αναγράφει και η εντοιχισμένη σε αυτό μαρμάρινη πλάκα, δίπλα ακριβώς στην αυλή του Ιερού Ναού Τιμίου Προδρόμου και στη νότια πλευρά του. Το κτίριο τούτο καταλαμβάνει γύρω στα 50 τ. μ. χώρο περίπου, ενώ ο περιβάλλων αυτό χώρος είναι περίπου 200 τ. μ. Είναι  πετρόχτιστο και κεραμόσκεπο, διώροφο, με μία αίθουσα στο ισόγειο, εσωτερική σκάλα, χωρισμένη με ξύλινο παραπέτασμα από την αίθουσα και με τον όροφο του, που αποτελείται από ένα μεγάλο ανοιχτό χώρο και δύο ακόμα δωμάτια. Χτίστηκε με την ευγενή προσφορά του οικοπέδου απ’ το Γεώργιο Κοντό και τον Κωνσταντίνο Χατζηαγγελή, οι οποίοι αργότερα αναφέρονται και σαν μόνιμοι έφοροι του σχολείου, αλλά και με την οικονομική συνεισφορά των υπόλοιπων κατοίκων του χωριού. Σε μια άλλη όμως εργασία του 1973 «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ Α ΄ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΛΕΣΒΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΥΤΩΝ»[4] αναφέρεται ότι το προαναφερόμενο αυτό κτίριο προϋπήρχε του 1887 και λειτουργούσε σαν διδακτήριο του χωριού και στα προηγούμενα χρόνια, γύρω στα 1860. Στο ισόγειο αυτού του κτιρίου στεγάστηκε το αρρεναγωγείο και στον πρώτο του όροφο το 1885 το παρθεναγωγείο. Το 1885 έγινε επισκευή σ’ αυτό, τότε έλαβε βόρειο προσανατολισμό και τότε πιθανόν στη νεοανεγερθείσα πρόσοψη να μπήκε και η κτιτορική ημερομηνία.Έπαψε πλέον να λειτουργεί το 1927.Από το έτος 1927 και αφού το διδακτήριο αυτό κρίθηκε ως επικίνδυνο λόγω στατικότητας οι μαθητές στεγάστηκαν σε τρία ιδιωτικά οικήματα των: Κανελή Κωνσταντίνου, Παλαιολόγου Καρδάτου (Επάνω Πύργος) και Μαρίας Ε. Ζουπαντή,  ανά δύο τάξεις.Το παλαιό αυτό διδακτήριο ερειπωμένο πλέον ανήκει στον Ιερό Ναό τον Τιμίου Προδρόμου.Τούτο περιήλθε στην ιδιοκτησία της Εκκλησίας όπως ήδη προαναφέραμε[5], με την έμμεση συμμετοχή της σε δημοπρασία της 15^ης  Αυγούστου 1934 για την αγορά του παλαιού διδακτηρίου  και με το ποσό των 31000 δραχμών, « …με το σκεπτικόν ότι δεν είχε αλλού ιδιόκτητον χώρον, για τη φιλοξενία τον Μητροπολίτου και την κατοικία των εκάστοτε εφημερίων, και για το λόγο ότι ευρίσκεται τούτο παραπλεύρως της Εκκλησίας αποφασίζει με την υπ.αριθ.2/27-5-1934 και 3/8-8-1934 να συμμετάσχει στη δημοπρασία για την αγορά του οικήματος. Εκπρόσωπος της εκκλ. επιτροπής ορίσθη ο ταμίας κ Λεωνίδας Σαββαδέλλης».     ( πρακτικό Ιερού ναού Τιμίου Προδρόμου, 1934).            

Σήμερα λόγω επικινδυνότητας έχει κατεδαφισθεί με σκοπό  την ανέγερση στον ίδιο χώρο καινούριου πλέον και σύγχρονου κτιρίου. Την σημαντική προσφορά της εκκλησίας τον Λισβορίου και της τότε «Χριστιανικής Κοινότητος» στο σχολείο παρουσιάζει με εκτενή και λεπτομερή τρόπο ο « Κώντηξ της εκκλησίας 1887,  Φεβρουαρίου α’», που θεωρεί ο Μητροπολίτης Πλωμαρίου Κωνσταντίνος Κοϊδάκης. Τον Κώδικα αυτό, ο οποίος και φυλάσσεται τα αρχεία της Εκκλησίας, αφού μελέτησε ο Δημήτρης Μπούμπας κατέγραψε, όλα τα σχετικά με την προσφορά της τοπικής Εκκλησιαστικής Κοινότητας στην εκπαίδευση.Μισθοδοσία των δασκάλων του Μικτού σχολείου του Λισβορίου: « 1887 διά του 86», Χατζηβλάσιος διδάσκαλος τα λαμβάνον μισθόν Γρόσια : Μάρτ. 25, μιαν λίραν Οθωμανικήν, 108 Γρόσια . 1887 ετήσιος διδασκαλικός μισθός, Μετζίτια αργυρά 115. 1888 ετήσιος διδασκαλικός μισθός, Μετζίτια αργυρά 115. 1889 ετήσιος διδασκαλικός μισθός Μετζίτια αργυρά 120. Εν Λεσβωρίω τη 1 8βρίου 1890 : Ετήσιος διδασκαλικός μισθός Γεωργίου Δ. Παπαδοπούλου μετζίτια αργυρά 80. Η τελευταία οικονομική συνεισφορά της εκκλησίας προς το σχολείο αναφέρεται στον «Κώδικα 1922-1939» του Ιερού ναού του Τιμίου Προδρόμου: έτος 1925, «Σχολική εισφορά 50 δραχμές». Το έτος 1874 η Σχολή αριθμούσε 85 μαθητές ( Κώδιξ Ε’ Μητροπόλεως Μυτιλήνης σελ 221. Το έτος 1898 λειτουργεί στο Λισβόρι και η Α ΄ του «Ελληνικού». Το 1912, έτος της απελευθέρωσης τον νησιού απ’ τον τουρκικό ζυγό,  δίδασκε στο μικτό σχολείο του Λισβορίου ένας δάσκαλος σε 105 μαθητές και μαθήτριες (Σαμάρας σελ 82 ).  Τα ίδια αναφέρει  σχετικά με το σχολείο για την ίδια εποχή και ο  Γιώργος Τσαλίκης: «ΛΕΣΒΟΡΙΟΝ: Μονοτάξιον (μάλλον εννοεί μονοθέσιο) μικτόν. Μπούρας Κωνσταντίνος. Μαθηταί 56. Μαθήτριαι 34». Οι δύο διωγμοί, μας αναφέρει και πάλι ο Δημήτρης Μπούμπας ελάχιστα επηρέασαν την μαθητική κοινότητα τον χωριού εξαιτίας της μεγάλης τον απόστασης από τα ανατολικά παράλια τον νησιού. Συγκεκριμένα μετά τον β διωγμό. Ο βρακοφόρος – μικρασιάτης δάσκαλος Κωνσταντίνος Μπούρας, δίδασκε σε 102 μαθητές και μαθήτριες στο πεντατάξιο μικτό σχολείο , συμπεριλαμβανομένων και 6 μικρασιατών. Το ίδιο περίπου συνέβη και μετά την μικρασιατική καταστροφή όπου ανάμεσα στους 97 μαθητές και μαθήτριες του εξατάξιου πλέον μικτού σχολείου διακρίνονται εγγεγραμμένοι 3 προσφυγοπούλες και 2 προσφυγόπουλα. Το έτος 1934 οι 100 μαθητές και μαθήτριες τον στεγάστηκαν στο νεόδμητο διδακτήριο. Λίγα χρόνια αργότερα θα στηθεί η πρώτη τοπική αυτοδιοίκηση. Το 1918 έχουμε την ίδρυση της κοινότητος Λισβορίου. Από κει και πέρα το Λισβόρι τραβά το δρόμο του.

Την εποχή αυτή έχουμε και τη διανομή της περιουσίας της « τέως Χριστιανικής κοινότητος». Η  ζωή των Χριστιανών, φυσικά και των Λισβοριανών, ήταν όπως ήδη έχουμε αναφέρει, οργανωμένη σε κοινότητα, τη «Χριστιανική κοινότητα», η οποία διοικείτο από τους προεστούς, τους δημογέροντας του χωριού. Τούτοι επετρόπευαν και στην εκκλησία, έπαιρναν αποφάσεις, εισέπρατταν τους φόρους της κοινότητας, διοικούσαν το κοινοτικό σχολείο, πλήρωναν τον κοινοτικό δάσκαλο. Συνάμα εκπροσωπούν τη Χριστιανική κοινότητα στις τουρκικές αρχές και υπογράφουν μαζί με το Μητροπολίτη, και το εφημέριο του χωριού, διάφορες πράξεις, διαθήκες, δωρεές κ.λ.π. Η περιουσία που διαχειριζόταν η «Χριστιανική κοινότητα», διανέμεται. Κοινότητα, Σχολείο και Εκκλησία παίρνει από ένα μέρος της περιουσίας αυτής.Το Σχολείο λοιπόν και κατόπιν της υπ.Αριθ:1/27-9-1930 «Επιτροπής Διανομής Περιουσίας της τέως Χριστιανικής Κοινότητος», βάσει του νόμου 2508 και 4446, θα πάρει τρεις βοσκοτόπους.Άγιοι Ανάργυροι, εκτάσεως 10 στρεμμάτων.Αλμυρός, εκτάσεως 6 στρεμμάτων.Λίπεδος, εκτάσεως  4 στρεμμάτων.  Σήμερα -2009- 2010- το σχολείο λειτουργεί ως 3/θέσιο, με ολοήμερο τμήμα, και 26 μαθητές . Διευθυντής ο π. Γεώργιος Αλεντάς. Στο ίδιο οικόπεδο στεγάζεται σε ιδιαίτερο οίκημα κατασκευής της δεκαετίας του 1990 και το Νηπιαγωγείο τον Λισβορίου με 7  μαθητές. 

ΔΙΑΤΕΛΕΣΑΝΤΕΣ ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΑΠΟ ΙΔΡΥΣΕΩΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

Φραγκούλης…, Σφούνης…, Χατζής Βλάσιος, Καραμβουλής Δημήτριος, Παύλος Δημήτριος, Παπαδόπουλος Βλάσιος, Βογιατζής Αντώνιος, Παπαδόπουλος Γεώργιος, Πολυχρόνη Ζαχαρούλα, Γδούτος Εμμανουήλ, Τραχανέλλης Κωνσταντίνος, Οικονόμου Θεόφραστος, Παπαδιαμαντής…, Κοσβής…, Κυριακόπουλος Γεώργιος, Παπαγερμανού Αγγελική, Μπούρας Κωνσταντίνος, Ιατρίδου Ουρανία, Σάκης Ευστράτιος, Πετρέλης Κομνηνός, Ταλιάνης Ευστράτιος, Σταματίου Νικόλαος, Μανώλα Μαρία, Αλτιπαρμάκης Κυριάκος, Ψαλτήρα Έλλη, Πελέκος Μπαχαράκης, Πιτσούλη Ελένη, Σάββας Γεωργίου, Παρθένμη Μαρία, Σαρρής Μιχαήλ, Σταματίου Αλεξάνδρα, Μαραγκού Πέρσα, Μαραγκοπούλου Άρτεμις, ( η κ. Μαραγκοπούλου βρίσκεται στο σχολείο από 1-9-1955 έως 1-9-1979), Αλβανός Παρθένης, ( ο κ. Αλβανός βρίσκεται στο Σχολείο διευθυντής από 1-9-1956 έως και 1-9-1979), Χατζηκόμνα Στέλλα, Χυδήρογλου Άννα, Καμπουρέλλης Μιχαήλ, ( ο κ. Καμπουρέλλης ήλθε στο σχολείο το Σχολ. Έτος 1979 – 1980, διευθυντής και συνταξιοδοτήθηκε από δω το Σχολ. Έτος 1991 – 1992), Καβαδά Πολυξένη, Ψαχνέλλη Κατίνα, Αγγελοπύλου Δέσποινα, Τστσάνου Σταυρούλα, Νικέλλης Δημήτριος, Παππάς Παναγιώτης, Κουκούλας Ιωάννης, Μανωλιά Μαρία, Ευαγγέλου Μαριάνθη, Χρυσοστομίδου Συλβάνα, Βάσσου Αφροδίτη, Μαμνέλλη Μαρία, Αλμπάνης Γεώργιος, Ματαρέλλης Γεώργιος, Νικέλλη Μυρσίνη, Μιχαλάκης Απόστολος, Γρηγορίου Ιωάννης, Βούλγαρης Ευστράτιος, ΠάσχαΑικατερίνη, Μακαρώνης Ιωάννης, Βαλεντίνου Χρυσούλα, Κυριάκου Φωτεινή, Καράλης Μανώλης, Καραγιαννοπούλου Φωτεινή, Αλεντάς Γεώργιος, Γεωργίου Αγγελική, Καλλικαντής Παναγιώτης, Τσακίρη Γεωργία, Παλιβάνη Αναστασία, Κλειδαράς Γεώργιος, Παντελίδου Παρασκευή, Χατζηιωάννου Εριέτα, Πισσάνου Ευφροσύνη, Λαφτσής Περικλής, παχατίρογλου Κυριακούλα, Κιλατζίδου Ευανθία, λιούλια Σοφία.

ΕΥΕΡΓΕΤΑΙ – ΔΩΡΗΤΑΙ

Κοντός Γεώργιος, Χατζηαγγελής Κωνσταντίνος, Προκοπίου Ε, Προκοπίου Στέφανος, Τακτικός Ε, Κοντέλλης Γ, Σόπετρας Σ, Γαβριήλ Χ, Α^φοι Χατζηπαναγιώτου, Γαβριήλ Γ, Ευσταθίου Μηνάς, Προκοπίου Σταύρος, Γιαννόγλου Παναγιώτης, Γιαννόγλου Νικόλαος, Γιαννόγλου Αριστείδης, Σταματίου Κωνσταντίνος.  

[1] ΜΠΟΥΜΠΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ «ΠΕΤΡΟΚΤΙΣΤΑ ΔΙΔΑΚΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΛΕΣΒΟΥ»

[2] ΜΠΟΥΜΠΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ «ΠΕΤΡΟΚΤΙΣΤΑ ΔΙΔΑΚΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΛΕΣΒΟΥ»

[3] ΜΠΟΥΜΠΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ «ΠΕΤΡΟΚΤΙΣΤΑ ΔΙΔΑΚΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΛΕΣΒΟΥ»

[4] ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΨΑΡΟΥΔΑΚΗΣ«ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ Α ΄ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΛΕΣΒΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΥΤΩΝ» ΜΥΤΙΛΗΝΗ 1973

[5] ΜΠΟΥΜΠΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ «ΠΕΤΡΟΚΤΙΣΤΑ ΔΙΔΑΚΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΛΕΣΒΟΥ»