ΕΙΔΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΛΙΒΑΔΕΙΑΣ

Λάσκαρης Ευγένιος- Μουσικός Ειδικής Αγωγής

ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΔΕΞΙΟΤΗΤΑ

Στις μέρες μας, θεωρείται σημαντικότατη η συμβολή της μουσικής αγωγής στα προγράμματα αποκατάστασης των ατόμων με ειδικές ανάγκες (ΑμεΑ). Στο θεραπευτικό τομέα, αλλά και στο μαθησιακό και ψυχαγωγικό, το μάθημα της μουσικής μπορεί και συμβάλλει στην αναβάθμιση και ενίσχυση των ικανοτήτων των μαθητών, ανεξάρτητα από το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν. Ως ιδιαίτερο μάθημα, η μουσική αγωγή, αλλά και ως ξεχωριστή δραστηριότητα προσφέρει πολλές δυνατότητες έκφρασης στα ΑμεΑ.

Το πρόγραμμα το οποίο παρουσιάζεται από τους περισσότερους οργανισμούς που εμπλέκονται ουσιαστικά στη μουσική αγωγή, στην Ειδική αγωγή, περιλαμβάνει στοιχεία θεωρητικής και πρακτικής μορφής, προσεγγίζοντας την νοητική στέρηση, τις αισθητηριακές αναπηρίες, την εγκεφαλική παράλυση, τα προβλήματα συμπεριφοράς και την διάχυτη εξελικτική διαταραχή.

Δύο βασικές έννοιες της μουσικής αγωγής, στα προγράμματα αποκατάστασης των ατόμων με ειδικές ανάγκες, είναι η “μουσική ευαισθησία” και η “μουσική επιδεξιότητα”.

Η μουσική ευαισθησία αποτελεί την ευχάριστη αντίδραση του ατόμου σε κάποιο μουσικό ερέθισμα και η ιδιαίτερη διάθεση που προκαλείται στο άτομο, από το άκουσμα ενός μουσικού μοτίβου ή κομματιού, που παράγεται από το εκάστοτε μουσικό όργανο ή από την ανθρώπινη φωνή.

Η μουσική ευαισθησία δεν ακολουθεί παράλληλο δρόμο με την νοημοσύνη, στο άτομο, καθώς εντοπίζεται σε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς.

Η μουσική επιδεξιότητα ακολουθεί παράλληλο δρόμο με το ταλέντο και την φυσική κλίση, καθώς αποτελεί «ενέργεια»,  η οποία εξελίσσεται και διογκώνεται με την άσκηση και την επανάληψη και «κατοικεί» μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό.

Η διαφορά των παραπάνω δύο όρων, στην πράξη, έχει ιδιαίτερη σημασία και σπουδαιότητα για την εκπαίδευση των παιδιών με ειδικές ανάγκες.

Είναι απαραίτητο να σημειωθεί ότι, τα άτομα με ειδικές ανάγκες δεν έχουν μικρότερη ή μεγαλύτερη μουσική ευαισθησία από τα άτομα στερεοτυπικής ανάπτυξης, καθώς αποκτούν και αντιδρούν στην μουσική εμπειρία όπως κάθε ανθρώπινος οργανισμός. Η μουσική αποτελεί βοήθεια ως προς την έκφραση, την καλύτερη επικοινωνία και πραγματοποίηση των εκάστοτε αναγκών τους. Μελέτες διαπιστώνουν ότι μέρος των ατόμων με ειδικές ανάγκες διατηρούν και κατέχουν ανυπολόγιστες μουσικές επιδεξιότητες, οι οποίες συνήθως βρίσκονται σε εξασθενημένη μορφή λόγω της κατάστασης του εκάστοτε ατόμου. Έτσι, προκύπτει ότι η κατάλληλη εκπαίδευση οδηγεί στην εξέλιξη και ανάπτυξη στο ανώτατο επίπεδο, των μουσικών αυτών δεξιοτήτων του ατόμου, απαλλάσσοντάς τις από τους παράγοντες που τις καθιστούν ως αδύνατες να εκδηλωθούν ή εξελιχθούν.

Τις περισσότερες φορές η μουσική ευαισθησία δεν ανακαλύπτεται εύκολα σε ένα άτομο, καθώς δεν υπάρχουν σημάδια μουσικών ικανοτήτων, με βάση το γεγονός ότι οι δύο αυτές έννοιες-χαρακτηριστικά συνυπάρχουν και συγχέονται. Ψυχολόγοι και μουσικοί συμφωνούν στο γεγονός ότι η μουσική ευαισθησία βασίζεται σε μια συναισθηματική ανταπόκριση στη μουσική, η οποία δεν είναι δυνατόν να μετρηθεί ακόμα επιστημονικά. Να σημειωθεί ότι υπάρχει πληθώρα τεστ με σκοπό την “μέτρηση” του μουσικού ταλέντου, όχι όμως από την σκοπιά της συναισθηματικής ανταπόκρισης, αλλά από αυτή της αντιληπτικής ικανότητας του ακροατή.

Τα μουσικά επιτεύγματα του ατόμου με ειδικές ανάγκες συνδέονται άμεσα με την εκάστοτε κατάστασή του, με αποτέλεσμα να χρειάζεται χρόνος και επανάληψη για την αρχική εμφάνισή τους. Πάραυτα, το σύνολο των αποτελεσμάτων σε κάθε τομέα της μουσική αγωγής και των επιτευγμάτων της δημιουργούν και αποτελούν βάσεις, οι οποίες δεν είναι δυνατό να γίνουν αντιληπτές από το επίπεδο της μουσικής ικανότητας. Ο βασικός τρόπος εξέτασης της μουσικής ευαισθησίας είναι η παρακολούθηση των διαφορετικών αντιδράσεων του ατόμου στα διαφορετικά είδη μουσικής τα οποία έχουν αντίκτυπο στο μυαλό και στα συναισθήματά του.

Όλα τα είδη μουσικής είναι ικανά σε χρήση για την αποτελεσματική βελτίωση της ζωής του ατόμου. Οι προτιμήσεις του εκάστοτε ατόμου και εξατομικευμένες συνθήκες και ανάγκες της μουσικής αγωγής και εκπαίδευσης θα καθορίσουν και τις αντίστοιχες τεχνικές και μέσα για την επίτευξη του καθορισμένου στόχου κάλυψης αναγκών.

Η αναζήτηση και εξασφάλιση των κατάλληλων μουσικών ερεθισμάτων, για το εκάστοτε άτομο, αποτελεί εξαιρετική υπεύθυνη επιστημονική διαδικασία. Για το ίδιο μουσικό κομμάτι με την ίδια ερμηνεία, οι διαφορετικοί και υποκειμενικοί τρόποι αντίδρασης ποικίλουν, όχι μόνο με βάση  την μουσική μόρφωση του ακροατή αλλά και με βάση τις πτυχές της προσωπικότητάς του. Το σύνολο των συγκινησιακών απαντήσεων και αντιδράσεων του ακροατή είναι αποτέλεσμα των παραπάνω παραγόντων προσθέτοντας το ίδιο το μουσικό έργο και την ψυχολογική και φυσική κατάσταση του ατόμου κατά την συγκεκριμένη στιγμή ακρόασης.

Βιβλιογραφία:

Davis, W.B, Gfeller&Thaut, M.H., (2008). AnIntoductiontoMusicTherapy: Theory and Practice. AMTH