Αρχική » constructivism
Αρχείο κατηγορίας constructivism
Tangram: Προσαρμοστικότητα ή Δημιουργικότητα;
Υπάρχει μία κοινή πεποίθηση ότι το παιχνίδι με το Τangram και η συμπερίληψή του στο εκπαιδευτικό περιβάλλον είναι προϋπόθεση για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας. Στο παρόν άρθρο θα προσπαθήσω να αποδείξω πως η γενίκευση αυτή είναι παραπλανητική και πως η ανάπτυξη της δημιουργικότητας με τη χρήση Tangram εξαρτάται από τον τρόπο χρήσης του. Καταρχάς τι είναι το tangram;
Το Tangram ορίζεται ως ένα παζλ το οποίο εστιάζει στον στόχο της αναδιάταξης επτά ξεχωριστών κομματιών σε μια πλήρη εικόνα διαφόρων σχημάτων (η οποία αποδίδεται με περίγραμμα ή με σιλουέτα). Για πλήρη ορισμό και παραδείγματα δείτε στο https://www.tangram-channel.com/
Για να κατεβάσετε το αρχείο πατάτε, εδώ: tangram
Αναλυτικότερα και σύμφωνα με τον ορισμό στο Τagram ένα παιδί καλείται:
(1) να βρει, αρχικά, τι απεικονίζει η σιλουέτα ενός αντικειμένου (ένα λουλούδι; ένα καράβι; ένα σπίτι;),
(2) να κάνει μία πρώτη εκτίμηση για τη διάταξη των κομματιών,
(3) να περιστρέψει νοητικά ή και φυσικά τα κομμάτια,
(4) να σκεφτεί διαδοχικές αλλαγές και ανακατανομές των κομματιών,
(5) να συγκρίνει την τελική διάταξη με την αρχική,
(6) να αξιολογήσει, τέλος, εάν αυτή η διάταξη είναι και η ζητούμενη.
Είναι αυτή η νοητική διεργασία, όμως, δημιουργικότητα;
Οι ψυχολόγοι έχουν προσφέρει πολλούς ορισμούς σχετικά με το τι είναι δημιουργικότητα. Πέρα από την πληθώρα ορισμών, αυτοί συμφωνούν ότι για να χαρακτηριστεί ένα έργο ως δημιουργικό αυτό πρέπει να διαθέτει τρία χαρακτηριστικά:
- πρωτοτυπία (να είναι μοναδικό),
- χρησιμότητα (να έχει εφαρμογή, σκοπό), και
- έκπληξη (η σύλληψή του να μην είναι προφανής).
Το ερώτημα που προκύπτει από αυτές τις παραθέσεις ορισμών και την προηγούμενη ανάλυση είναι τι στη δημιουργία μίας δεδομένης και προαποφασισμένης εικόνας είναι πρωτότυπο; χρήσιμο; και προκαλεί έκπληξη; Και η απάντηση είναι μάλλον τίποτα.
Πέρα από τη δημιουργικότητα, ο εγκέφαλός μας έχει την ικανότητα να επιτελεί ένα άλλο σύνολο νοητικών λειτουργιών τις επιτελικές λειτουργίες. Οι επιτελικές λειτουργίες είναι ένα σύνολο νοητικών λειτουργιών οι οποίες είναι απαραίτητες για την προσαρμοστική συμπεριφορά, όπως είναι η επίλυση προβλημάτων και η κοινωνική συμπεριφορά. Υπάρχουν τρεις κεντρικές επιτελικές λειτουργίες: ο έλεγχος της παρορμητικότητας, η μνήμη εργασίας και η γνωστική ευελιξία από τις οποίες προκύπτουν άλλες ανώτερες επιτελικές λειτουργίες όπως είναι ο συλλογισμός, η επίλυση προβλημάτων, και ο σχεδιασμός.
Κατά την σύμφωνη με τον ορισμό προσέγγιση του Tangram, λοιπόν, ένα παιδί καλείται να κάνει χρήση των επιτελικών λειτουργιών του. Να εστιάσει την προσοχή του, να παρεμποδίσει άλλες παρορμήσεις του, να συγκρατήσει στη μνήμη του, να σχεδιάσει τα βήματά του κι εν τέλει να επιλύσει ένα δεδομένο πρόβλημα (με συγκεκριμένη λύση).
Παίρνοντας τα πράγματα αλλιώς, κι εφόσον ο στόχος μας στην εκπαιδευτική διαδικασία θέλουμε να είναι η δημιουργικότητα. Μπορούμε να αφήσουμε όχι απαραίτητα εφτά αλλά περισσότερα κομμάτια στο εκπαιδευτικό μας περιβάλλον, παροτρύνοντας τα παιδιά μας να φτιάξουν ότι σχήματα θέλουν με αυτά. Έτσι το αποτέλεσμα που θα έχουμε, μπορεί να είναι αυτό:
Εάν θέλουμε να επεκτείνουμε ακόμα περισσότερο τη δημιουργικότητα των παιδιών μας, μπορούμε να τα ενθαρρύνουμε να παίξουν διαδραστικά παιχνίδια
ή και να φτιάξουν το δικό τους βιβλίο σχημάτων και να το ανταλλάξουν με τους συμμαθητές τους. Σε αυτή την προσέγγιση τα παιδιά πρώτα δημιουργούν κι έπειτα παρατηρούν και σχεδιάζουν.
Φτάνοντας σε μία σελίδα του βιβλίου τους με σχέδια 6 σχημάτων, όπως είναι η παρακάτω:
Με τη σειρά βλέπουμε: καράβι, κύκνο, τέρας, ανεμόμυλο, σπίτι (σε σύγχρονη απόδοση), πουλί-ρομπότ
Συνοψίζοντας, το Tangram είναι ένα παιχνίδι δυνητικά δημιουργικό, όταν από αφαιρεθούν τα έτοιμα σχέδια και τα παιδιά θελήσουν να το χρησιμοποιήσουν για να παράγουν άλλα δικά τους πρωτότυπα σχέδια είτε στο πλαίσιο κάποιου σχεδίου έρευνας είτε κατά τη διάρκεια του ελεύθερου παιχνιδιού τους.
Το Σχέδιο Παρατήρησης (Observational Drawing)
Βλέποντας κανείς τα λεπτομερή και ευφάνταστα σχέδια των μικρών παιδιών των της Reggio Emilia εύλογα αναρωτιέται, πως έφτασαν τα παιδιά σε αυτό το επίπεδο ανάπτυξης της σχεδιαστικής τους ικανότητας; Αρκεί η δημιουργική επαφή με τα ανοιχτά υλικά και η διερευνητική προσέγγιση των ενδιαφερόντων, έτσι ώστε να μπορούν τα παιδιά να σχεδιάζουν τις ιδέες τους και τις θεωρίες τους για τον κόσμο γύρω τους; Το ερώτημα αυτό με απασχολούσε για καιρό μέχρι που βρήκα τουλάχιστον μία ικανοποιητική απάντηση που είναι η ενασχόληση και η τριβή με το σχέδιο παρατήρησης (observational drawing).
Τα παιδιά στη Reggio Emilia έχουν μέσα στο περιβάλλον τους πολλές ευκαιρίες για να εξασκηθούν στο σχέδιο παρατήρησης. Ευκαιρίες είτε στο ατελιέ (εσωτερικό/ εξωτερικό) είτε στην παρατήρηση του αντικειμένου που μελετούν. Τι είναι όμως το σχέδιο παρατήρησης. Το σχέδιο παρατήρησης δημιουργείται όταν ένας καλλιτέχνης παρατηρεί κάτι και ανταποκρίνεται σε αυτό με μια οπτική αναπαράσταση. Είναι μία προσωπική παρατήρηση και μία προσωπική απόδοση αυτής της παρατήρησης.
Κάθε χρόνο μέσω του σχεδίου παρατήρησης παροτρύνω τα παιδιά, ειδικότερα την Άνοιξη που το φως του ήλιου βοηθάει τις παρατήσεις μας, να απεικονίζουν λουλούδια. Συνήθως πρόκειται για τα ίδια λουλούδια που φυτεύουμε, μελετάμε σε σχέση με το χρόνο και ομορφαίνουν την τάξη μας. Ή για άλλα λιγότερο συνηθισμένα λουλούδια που φέρνουμε στο σχολείο μας για τα παιδιά.
Τα παιδιά μπορούν να σχεδιάζουν αυτά τα λουλούδια όλα μαζί σε μεγάλες ομάδες.
ή και σε μικρότερες ομάδες
Οι παρατηρήσεις όσων τελειώνουν με το έργο τους, μπορούν να επεκταθούν με το απεικονιζόμενο ή άλλο σχετικό υλικό.
Το σχέδιο παρατήρησης είναι ένα σημαντικό μέσο στην ανάπτυξη των παιδιών. Μέσω της χρήσης αυτού τα παιδιά
(1) αναπτύσσουν μεν την ικανότητα τους να παρατηρούν και να σχεδιάζουν με ακρίβεια, αλλά
(2) αναπτύσσουν και την ικανότητα τους να συνδέονται με το υπό παρατήρηση αντικείμενο. Περισσότερο σημαντικά, όμως, από την αντίληψη, την παρατήρηση και τη διασύνδεση με το αντικείμενο,
(3) τα παιδιά αναγνωρίζουν και αποδέχονται τόσο κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του σχεδίου τους όσο και ως προς τα τελικά έργα τους ότι καθένα από αυτά προσεγγίζει και απεικονίζει το αντικείμενο διαφορετικά.
Σταδιακά, καθώς τα παιδιά λαμβάνουν τέτοιες ευκαιρίες ανάδειξης της διαφορετικότητας τους και εμπιστοσύνης στην ικανότητα σχεδίου του δικού τους χεριού, αρχίζουν να θέλουν όλο και περισσότερο να σχεδιάζουν τις αφηρημένες ιδέες τους, τις ιστορίες και τις θεωρίες τους. Υιοθετήστε το…
Μαργαρίτες: Ανθός και Σπόροι
Οι περίπατοι στη Φύση την Άνοιξη είναι πάντα γεμάτοι εκπλήξεις για τα παιδιά και τους συνοδούς τους. Σε έναν τέτοιο περίπατο μία από τις προηγούμενες ημέρες τα παιδιά αναρωτήθηκαν γιατί δύο μαργαρίτες μπορεί να διαφέρουν μεταξύ τους στο εσωτερικό τους. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα με τη σειρά. Για να δούμε πως προέκυψε το ερώτημά τους.
Κατά τη διάρκεια του περιπάτου μας, τα παιδιά κλήθηκαν να γίνουν οδηγοί, επιλέγοντας μονοπάτι. Βοήθησαν το ένα το άλλο κρατώντας τα χόρτα να ανοίξουν το μονοπάτι, έτσι ώστε να περάσουμε όλοι μας. Έπιασαν λουλούδια και τα σύγκριναν μεταξύ τους. Είδαν πως συμπεριφέρονται τα λουλούδια σε σχέση με το φως και τον αέρα. Εντόπισαν σαλιγκάρια, τα έπιασαν με προσοχή και τα παρατήρησαν.
Επιστρέφοντας στη βάση μας, μελετήσαμε τις φωτογραφίες που τραβήξαμε από το περίπατο μας. Τις μεγεθύναμε, κοιτώντας τες προσεκτικά. Επειδή, όταν βλέπει ένας το δάσος, εύκολα χάνει το δέντρο, η χρήση της τεχνολογίας μας βοήθησε να εστιάσουμε καλύτερα την προσοχή μας.
Βάζοντας δίπλα δίπλα τις μεγεθυσμένες φωτογραφίες οδηγηθήκαμε έκπληκτοι με τα παιδιά σε αυτή την εικόνα. Δύο φαινομενικά κι από απόσταση ίδιες μαργαρίτες, είχαν διαφορετικό κέντρο.
– Τι γίνεται εδώ; Γιατί είναι διαφορετικές;
– Από τη μία μαργαρίτα έχουν πάρει τη γύρη οι μέλισσες. Από την άλλη δεν την έχουν πάρει.
– Είναι έτσι; Για να δούμε κι άλλες μαργαρίτες προσεκτικά.
Τα παιδιά μεγέθυναν τις φωτογραφίες από περισσότερες μαργαρίτες. Παρατήρησαν ότι μάλλον στην πρώτη φωτογραφία δεν πρέπει να λείπει η γύρη, αφού κάτι τέτοιο φαίνεται στην τελευταία φωτογραφία όπου οι υποδοχείς είναι κενοί.
– Θέλετε να προσπαθήσουμε να βάλουμε τις φωτογραφίες στη σειρά;
– Ναι!
Τα παιδιά συνεργάζονται και δίνουν πρώτα αυτή τη διάταξη:
Διαφωνούν κι έπειτα δίνουν αυτή τη διάταξη:
καταλήγουν σε αυτή την τελευταία διάταξη:
Γνωστικές προεκτάσεις…
Το κέντρο της μαργαρίτας ονομάζεται κεφαλή ή δίσκος του λουλουδιού. Αν και μοιάζει με ένα κομμάτι, η κεφαλή των λουλουδιών αποτελείται από πολλά (έως και 250) μικρά λουλούδια χρώματος κίτρινου, που περιβάλλεται από μακρά λευκά πέταλα. Καθένα από αυτά τα μικρά λουλούδια παράγει έναν σπόρο ο οποίος μέσω του αέρα μεταφέρεται σαν αλεξίπτωτο. Κάθε σπόρος χρειάζεται 10-20 ημέρες για να φυτρώσει, αλλά ανθίζει την επόμενη χρονιά.
Το Χοροπηδηχτό Αυγό
Το χοροπηδηχτό αυγό είναι ένα αγαπητό από τα παιδιά πείραμα το οποίο μπορεί να γίνει οποιαδήποτε εποχή του χρόνου αλλά είναι ιδιαίτερα ταιριαστό την περίοδο των διακοπών του Πάσχα που τα παιδιά συμμετέχουν στη βαφή των αυγών μαζί με τους γονείς τους. Μπορεί να γίνει τόσο στο σχολείο όσο και στο σπίτι.
Με το πείραμα αυτό ένα ωμό αυγό μεταβάλλεται έτσι ώστε να μοιάζει σε ένα μπαλάκι, δηλαδή αποκτά την λαστιχένια αίσθησή του και χοροπηδάει πραγματικά. Για να γίνει αυτό χρειαζόμαστε – λευκό – ξύδι και ένα τουλάχιστον γυάλινο δοχείο.
Ενώ αν θέλουμε τα παιδιά να συγκρίνουν μεταξύ τους διαφορετικές αντιδράσεις, τότε μπορούμε να προσθέσουμε ένα δεύτερο ή ένα τρίτο γυάλινο δοχείο με νερό ή οτιδήποτε άλλο σκεφτούν εκείνα. Σε κάθε δοχείο τοποθετούμε ένα μόνο υγρό.
Κάθε μέρα παρακινούμε τα παιδιά να παρατηρούν τις αντιδράσεις, να εντοπίζουν εάν υπάρχουν διαφορές, και να κάνουν υποθέσεις σχετικά με αυτές. Μπορούν κάλλιστα να σχεδιάσουν τόσο τις παρατηρήσεις τους όσο και τις υποθέσεις τους. Τα παιδιά παρατηρούν τις φυσαλίδες στο δοχείο με το ξύδι, αλλά όχι στο δοχείο με το νερό.
Όταν το αυγό την τρίτη ημέρα έχει γίνει διάφανο, σημαίνει ότι το μπαλάκι μας είναι έτοιμο. Το αφαιρούμε προσεκτικά και το ξεπλένουμε με απαλές κινήσεις. Τα παιδιά μπορούν να κάνουν εξίσου τη διαδικασία αυτή. Τα παιδιά σχολιάζουν, πως το νιώθουν στα χέρια τους. Παρατηρούμε ότι το κέλυφος έχει απομακρυνθεί και το αυγό μας παραμείνει ουσιαστικά με μία μεμβράνη.
Εφόσον το ξεπλύνουν, τα παιδιά μπορούν να παίξουν με αυτό. Εάν το “μπαλάκι” το ρίξουν από ψηλά, τότε αυτό θα σπάσει. Οπότε καλό είναι να έχουμε προβλέψει για περισσότερα αυγά, ώστε να ευχαριστηθούν όλα τα παιδιά τη διαδικασία.
Τι συμβαίνει…
Το τσόφλι ενός αυγού αποτελείται από ανθρακικό ασβέστιο. Όταν τοποθετούμε το αυγό στο ξύδι, βλέπουμε τις φυσαλίδες. Οι φυσαλίδες υποδηλώνουν τη χημική αντίδραση του οξέος στο ξύδι με το ανθρακικό ασβέστιο του τσοφλιού και τη συνπακόλουθη, παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα.
Γενίκευση…
Με τον ίδιο τρόπο επιτυγχάνεται η βαφή των αυγών με ένα οποιοδήποτε χρώμα. Το ξύδι που ζητείται από τις οδηγίες βαφής βοηθάει με αυτόν τον τρόπο ώστε να απορροφηθεί το χρώμα από το τσόφλι.
Φαναράκια: Το Φως και η σημασία του το Πάσχα
Κατά τη διάρκεια των ημερών του Πάσχα συγκεκριμένες παραστάσεις αποτυπώνονται, και αντίστοιχα αναπαραστάσεις διαμορφώνονται, στο νου των μικρών παιδιών.
Λαγοί ξετρυπώνουν από παντού,
κόκκινα αυγά τοποθετούνται στο τραπέζι της οικογένειας,
λουλούδια διακοσμούν τα περβάζια των παραθύρων,
καμπάνες ακούγονται καθημερινά,
μοσχομυριστά τσουρέκια γαργαλάνε τις μύτες.
Περίοπτη θέση, όμως, μεταξύ αυτών κατέχει το φως.
Στα μάτια των παιδιών το φως αποτυπώνεται στα κεριά, στις λαμπάδες, στα φαναράκια, στα φωταγωγημένα σπίτια των οικογενειών. Η τελετουργική χρήση του φωτός είναι χαρακτηριστική στις λειτουργίες των χριστιανικών εκκλησιών, συμβαίνει όμως και σε άλλες θρησκείες όπως, για παράδειγμα, είναι στον Ιουδαϊσμό, στον Ζωροαστρισμό και τον Ινδουισμό. Το φως είναι παντού το σύμβολο της χαράς και της ζωτικής δύναμης.
Τα παιδιά πάντα εντυπωσιάζονται από το φως το Πάσχα, αλλά σπάνια αναγνωρίζεται ο ρόλος και η σημασία του, ο συμβολικός του χαρακτήρας. Για το λόγο αυτό τις ημέρες που προηγούνται των διακοπών, ο χώρος ως ο τρίτος εκπαιδευτικός μπορεί να διαμορφωθεί έτσι ώστε να προσκαλέσει τα παιδιά να φτιάξουν φαναράκια.
Οι γονείς καλούνται εδώ να φέρουν καθαρά γυάλινα δοχεία στο σχολείο (πχ από μέλι, μαρμελάδα, μαγιονέζα, ελιές). Ο/ Η εκπαιδευτικός έχει κόψει τετράγωνα κομμάτια από χαρτί γκοφρέ ή κάθε παιδί κόβει λωρίδες από χαρτί γκοφρέ. Στη συνέχεια με τη χρήση του πινέλου, τα παιδιά περνάνε το δοχείο με αραιωμένη με νερό ατλακόλ κι από πάνω κολλάνε το χαρτί γκοφρέ.
Μέσα στο δοχείο τοποθετείται ένα ρεσώ led. Τα παιδιά παίρνουν τα φαναράκια όταν αυτά έχουν στεγνώσει και το γκοφρέ έχει σκληρύνει.
Επιστρέφοντας από τις διακοπές του Πάσχα τα παιδιά προσκαλούνται να μιλήσουν σχετικά με το πότε, που μετέφεραν το φαναράκι τους και πως αισθάνθηκαν μέσα τους από τη χρήση του. Στη συνέχεια μπορούν να ερωτηθούν, αν είδαν κι άλλους ανθρώπους να κρατάνε φαναράκια ή κεριά και πως πιστεύουν ότι αισθάνθηκαν εκείνοι; Με αυτόν το τρόπο τα παιδιά όχι μόνο κατασκευάζουν την κατανόηση του συμβολισμού του φωτός βιωματικά τα ίδια, αλλά επίσης ασκούνται στην ανάκληση μνημών, στην αφήγηση σε παρελθόντα χρόνο και στην τέχνη της ενδοσκόπησης.
Πρόσφατα σχόλια