Το Σχέδιο Παρατήρησης (Observational Drawing)
Βλέποντας κανείς τα λεπτομερή και ευφάνταστα σχέδια των μικρών παιδιών των της Reggio Emilia εύλογα αναρωτιέται, πως έφτασαν τα παιδιά σε αυτό το επίπεδο ανάπτυξης της σχεδιαστικής τους ικανότητας; Αρκεί η δημιουργική επαφή με τα ανοιχτά υλικά και η διερευνητική προσέγγιση των ενδιαφερόντων, έτσι ώστε να μπορούν τα παιδιά να σχεδιάζουν τις ιδέες τους και τις θεωρίες τους για τον κόσμο γύρω τους; Το ερώτημα αυτό με απασχολούσε για καιρό μέχρι που βρήκα τουλάχιστον μία ικανοποιητική απάντηση που είναι η ενασχόληση και η τριβή με το σχέδιο παρατήρησης (observational drawing).
Τα παιδιά στη Reggio Emilia έχουν μέσα στο περιβάλλον τους πολλές ευκαιρίες για να εξασκηθούν στο σχέδιο παρατήρησης. Ευκαιρίες είτε στο ατελιέ (εσωτερικό/ εξωτερικό) είτε στην παρατήρηση του αντικειμένου που μελετούν. Τι είναι όμως το σχέδιο παρατήρησης. Το σχέδιο παρατήρησης δημιουργείται όταν ένας καλλιτέχνης παρατηρεί κάτι και ανταποκρίνεται σε αυτό με μια οπτική αναπαράσταση. Είναι μία προσωπική παρατήρηση και μία προσωπική απόδοση αυτής της παρατήρησης.
Κάθε χρόνο μέσω του σχεδίου παρατήρησης παροτρύνω τα παιδιά, ειδικότερα την Άνοιξη που το φως του ήλιου βοηθάει τις παρατήσεις μας, να απεικονίζουν λουλούδια. Συνήθως πρόκειται για τα ίδια λουλούδια που φυτεύουμε, μελετάμε σε σχέση με το χρόνο και ομορφαίνουν την τάξη μας. Ή για άλλα λιγότερο συνηθισμένα λουλούδια που φέρνουμε στο σχολείο μας για τα παιδιά.
Τα παιδιά μπορούν να σχεδιάζουν αυτά τα λουλούδια όλα μαζί σε μεγάλες ομάδες.
ή και σε μικρότερες ομάδες
Οι παρατηρήσεις όσων τελειώνουν με το έργο τους, μπορούν να επεκταθούν με το απεικονιζόμενο ή άλλο σχετικό υλικό.
Το σχέδιο παρατήρησης είναι ένα σημαντικό μέσο στην ανάπτυξη των παιδιών. Μέσω της χρήσης αυτού τα παιδιά
(1) αναπτύσσουν μεν την ικανότητα τους να παρατηρούν και να σχεδιάζουν με ακρίβεια, αλλά
(2) αναπτύσσουν και την ικανότητα τους να συνδέονται με το υπό παρατήρηση αντικείμενο. Περισσότερο σημαντικά, όμως, από την αντίληψη, την παρατήρηση και τη διασύνδεση με το αντικείμενο,
(3) τα παιδιά αναγνωρίζουν και αποδέχονται τόσο κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του σχεδίου τους όσο και ως προς τα τελικά έργα τους ότι καθένα από αυτά προσεγγίζει και απεικονίζει το αντικείμενο διαφορετικά.
Σταδιακά, καθώς τα παιδιά λαμβάνουν τέτοιες ευκαιρίες ανάδειξης της διαφορετικότητας τους και εμπιστοσύνης στην ικανότητα σχεδίου του δικού τους χεριού, αρχίζουν να θέλουν όλο και περισσότερο να σχεδιάζουν τις αφηρημένες ιδέες τους, τις ιστορίες και τις θεωρίες τους. Υιοθετήστε το…
Μαργαρίτες: Ανθός και Σπόροι
Οι περίπατοι στη Φύση την Άνοιξη είναι πάντα γεμάτοι εκπλήξεις για τα παιδιά και τους συνοδούς τους. Σε έναν τέτοιο περίπατο μία από τις προηγούμενες ημέρες τα παιδιά αναρωτήθηκαν γιατί δύο μαργαρίτες μπορεί να διαφέρουν μεταξύ τους στο εσωτερικό τους. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα με τη σειρά. Για να δούμε πως προέκυψε το ερώτημά τους.
Κατά τη διάρκεια του περιπάτου μας, τα παιδιά κλήθηκαν να γίνουν οδηγοί, επιλέγοντας μονοπάτι. Βοήθησαν το ένα το άλλο κρατώντας τα χόρτα να ανοίξουν το μονοπάτι, έτσι ώστε να περάσουμε όλοι μας. Έπιασαν λουλούδια και τα σύγκριναν μεταξύ τους. Είδαν πως συμπεριφέρονται τα λουλούδια σε σχέση με το φως και τον αέρα. Εντόπισαν σαλιγκάρια, τα έπιασαν με προσοχή και τα παρατήρησαν.
Επιστρέφοντας στη βάση μας, μελετήσαμε τις φωτογραφίες που τραβήξαμε από το περίπατο μας. Τις μεγεθύναμε, κοιτώντας τες προσεκτικά. Επειδή, όταν βλέπει ένας το δάσος, εύκολα χάνει το δέντρο, η χρήση της τεχνολογίας μας βοήθησε να εστιάσουμε καλύτερα την προσοχή μας.
Βάζοντας δίπλα δίπλα τις μεγεθυσμένες φωτογραφίες οδηγηθήκαμε έκπληκτοι με τα παιδιά σε αυτή την εικόνα. Δύο φαινομενικά κι από απόσταση ίδιες μαργαρίτες, είχαν διαφορετικό κέντρο.
– Τι γίνεται εδώ; Γιατί είναι διαφορετικές;
– Από τη μία μαργαρίτα έχουν πάρει τη γύρη οι μέλισσες. Από την άλλη δεν την έχουν πάρει.
– Είναι έτσι; Για να δούμε κι άλλες μαργαρίτες προσεκτικά.
Τα παιδιά μεγέθυναν τις φωτογραφίες από περισσότερες μαργαρίτες. Παρατήρησαν ότι μάλλον στην πρώτη φωτογραφία δεν πρέπει να λείπει η γύρη, αφού κάτι τέτοιο φαίνεται στην τελευταία φωτογραφία όπου οι υποδοχείς είναι κενοί.
– Θέλετε να προσπαθήσουμε να βάλουμε τις φωτογραφίες στη σειρά;
– Ναι!
Τα παιδιά συνεργάζονται και δίνουν πρώτα αυτή τη διάταξη:
Διαφωνούν κι έπειτα δίνουν αυτή τη διάταξη:
καταλήγουν σε αυτή την τελευταία διάταξη:
Γνωστικές προεκτάσεις…
Το κέντρο της μαργαρίτας ονομάζεται κεφαλή ή δίσκος του λουλουδιού. Αν και μοιάζει με ένα κομμάτι, η κεφαλή των λουλουδιών αποτελείται από πολλά (έως και 250) μικρά λουλούδια χρώματος κίτρινου, που περιβάλλεται από μακρά λευκά πέταλα. Καθένα από αυτά τα μικρά λουλούδια παράγει έναν σπόρο ο οποίος μέσω του αέρα μεταφέρεται σαν αλεξίπτωτο. Κάθε σπόρος χρειάζεται 10-20 ημέρες για να φυτρώσει, αλλά ανθίζει την επόμενη χρονιά.
Το Εντυπωσιακό Ζελέ
Το εντυπωσιακό ζελέ είναι μία δραστηριότητα εμπνευσμένη από το babbledabbledo.com. Η δραστηριότητα αυτή συνδέει τη Χημεία με την Τέχνη, χαρίζοντας της άξια μία θέση στο πεδίο STEAM. Το ζελέ που φτιάχνουμε είναι εντυπωσιακό τόσο λόγω της διάχυσης των χρωμάτων που βλέπουν τα παιδιά να γίνεται μέσα σε αυτό όσο και λόγω της αισθητηριακής εμπειρίας που έχουν στο δεύτερο μέρος της.
Για τη δραστηριότητα αυτή θα χρειαστούν τα παρακάτω υλικά: πλαστικές πιπέτες ή σύριγγες, ζελατίνη, χρώματα φαγητού ή τέμπερες, δοχεία και χαρτί κουζίνας. Στην περίπτωση που επιλέξουμε τις σύριγγες η δραστηριότητα θα πρέπει να γίνει μόνο με μεγαλύτερα παιδιά ηλικίας δημοτικού.
Αρχικά φτιάχνουμε με τα παιδιά το μείγμα της ζελέ, αναμειγνύοντας ζελατίνη με το νερό (ακολουθούμε τις οδηγίες της ζελατίνης). Έπειτα αφήνουμε το μείγμα μας να σταθεί μέχρι να γίνει το ζελέ. Στη συνέχεια, ξεφορμάρουμε το ζελέ επάνω σε κομμάτια χαρτιού κουζίνας που έχουμε τοποθετήσει μέσα σε έναν δίσκο. Με τις πιπέτες/ σύριγγες τα παιδιά τραβάνε διαφορετικά χρώματα και τα διαχέουν μέσα στο ζελέ. Δοκιμάζουν να αφήσουν το χρώμα πότε αργά και πότε γρήγορα. Συγκρίνουν το αποτέλεσμα.
Έπειτα, τοποθετούν την πιπέτα/ σύριγγα πιο βαθειά, πιέζουν και ταυτόχρονα τραβούν προς τα έξω. Παρατηρούν και σχολιάζουν το αποτέλεσμα.
Αφού ολοκληρώσουν το χρωματισμό του ζελέ τα παιδιά,
μπορούν με διάφορα εργαλεία (πχ πλαστικά μαχαίρια) αλλά και με τα χέρια τους να την κόψουν. Στο τέλος έχουμε ένα πολύχρωμο αποτέλεσμα όπως είναι το παρακάτω.
Γνωστικές προεκτάσεις…
Η ζελατίνη προέρχεται πραγματικά από ζωικά υποπροϊόντα, συνήθως το δέρμα χοίρου που έχει εμποτιστεί με αραιό οξύ για 24 ώρες. Το δέρμα είναι πλούσιο σε κολλαγόνο που είναι η κύρια συνδετική πρωτεΐνη που βρίσκεται στα ζώα. Το κολλαγόνο διηθείται από το δέρμα και μετά ξηραίνεται σε κόκκους που χρησιμοποιούμε για να πυκνώσουμε υγρά.
Η ζελατίνη είναι, επίσης, ένα παράδειγμα αυτού που είναι γνωστό στη χημεία ως κολλοειδές μείγμα. Τα κολλοειδή είναι διαλύματα στα οποία τα μικροσωματίδια της μίας ουσίας παραμένουν ομοιόμορφα διασπαρμένα αλλά μη πλήρως διαλυμένα στον διαλύτη. Άλλα παρόμοια κολλοειδή μείγματα είναι ο καπνός, τα σύννεφα και η ομίχλη.
Ζωγραφική Φύλλων στη Φύση
Συχνά ζητάμε από τα παιδιά μας να χρωματίσουν ένα φυσικό τοπίο το οποίο φαντάζονται ή μία εικόνα φυσικού κάλλους που συγκράτησαν από μία εκδρομή που πραγματοποίησαν ή από ένα παραμύθι που διάβασαν.
Πόσο συχνά, όμως, έχουν πραγματικά την ευκαιρία τα παιδιά να ανακαλύψουν τα χρώματα της φύσης εντός αυτής; Να παρατηρήσουν τη βιοποικιλότητα των φύλλων και των ανθών της; Να αποτυπώσουν αυτή τη διαφορετικότητα σε ένα δυναμικό έργο ζωγραφικής; Σε ένα έργο ζωγραφικής που φτιάχνεται σε αλληλεπίδραση με το αναπαριστώμενο θέμα; Κι εν τέλει, πόσο συχνά έχουν τα παιδιά την ευκαιρία να νιώσουν κι εκτιμήσουν τη διαδικασία της ζωγραφικής και να συνδεθούν με το συναίσθημα των ζωγράφων;
Με άξονα αυτές τις παρατηρήσεις και αυτά τα επακόλουθα ερωτήματα σε μία από τις εκδρομές μας δοκιμάσαμε την παρακάτω άσκηση υποστήριξης της παρατηρητικότητας, ενίσχυσης της φαντασίας και της διερευνητικής κινητοποίησης των παιδιών. Αρχικά, ανακαλύψαμε τις αποχρώσεις του πράσινου που αντιστοιχούσαν σε αυτό που επέλεξαν να απεικονίσουν.
Στη συνέχεια, με ένα μαλακό μολύβι τα παιδιά σχεδίασαν επάνω σε ρυζόχαρτο τις λεπτομέρειες των φύλλων. Με αυτό τον τρόπο παρατήρησαν και τα νεύρα αυτών. Σκέφτηκαν για τους συνδυασμούς των χρωμάτων με το πράσινο, προκειμένου να φτιάξουν τις αποχρώσεις του.
Η χρήση του μολυβιού επάνω στο ρυζόχαρτο προσέδωσε μία αίσθηση σκιάς και βάθους στα φύλλα, καθιστώντας τα έργα των παιδιών ακόμα πιο ρεαλιστικό.
Τα τελικά έργα ήταν μία πανδαισία διαφορετικής έντασης αποχρώσεων του πράσινου, όπως ήταν και το τοπίο γύρω μας.
Με αυτή την άσκηση τα παιδιά άγγιξαν, πειραματίστηκαν, ανακάλυψαν και δημιούργησαν, παρατήρησαν και απεικόνισαν, βίωσαν τη διαδικασία της ζωγραφικής
Πρόσφατα σχόλια