O Στάνισλας Ντεάν, γνωσιακός νευροεπιστήμονας του Κολεγίου της Γαλλίας, παρουσίασε το φθινόπωρο σε συνέδριο στο Βατικανό την έρευνα που πραγματοποιεί αναζητώντας το στοιχείο που καθιστά τον άνθρωπο, ιδιαίτερο και μοναδικό. Επί δεκαετίες, άλλωστε, προσπαθεί να εντοπίσει τις εξελικτικές ρίζες του μαθηματικού μας ενστίκτου. Στο βιβλίο του «Η αίσθηση των αριθμών: Πώς ο εγκέφαλος δημιουργεί μαθηματικά», πραγματεύεται αυτήν ακριβώς τη διαδικασία. Σήμερα, η στόχευσή του έχει αλλάξει και ο δρ Ντεάν θέλει να διαπιστώσει τι είδους σκέψεις ή υπολογισμοί δημιουργούνται αποκλειστικά στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Ο ίδιος εκτιμά πως μέρος της απάντησης βρίσκεται στο ένστικτό μας για τη γεωμετρία.
Για τον δρα Ντεάν, η ικανότητά μας να φανταζόμαστε (ένα τρίγωνο, τους νόμους της Φυσικής, μία τετραγωνική ρίζα) είναι ακριβώς αυτό που μας καθιστά μοναδικούς στο ζωικό βασίλειο. Μάλιστα, όπως υπογραμμίζει, η ίδια ικανότητα είναι αυτή που μας επιτρέπει να επινοήσουμε τη θρησκεία, παρότι μεταξύ των δύο υπάρχει τεράστια απόσταση.
Η μελέτη
Ο νευροεπιστήμονας Στάνισλας Ντεάν πιστεύει πως η ικανότητά μας να φανταζόμαστε (π.χ. ένα τρίγωνο ή τους νόμους της Φυσικής) είναι αυτή που μας επιτρέπει να επινοήσουμε και τη θρησκεία.
Την περασμένη άνοιξη, ο δρ Ντεάν και οι συνεργάτες του δημοσίευσαν στην επιθεώρηση Proceeding of the National Academy of Sciences μία μελέτη στην οποία συνέκριναν την ικανότητα αντίληψης γεωμετρικών σχημάτων ανθρώπου και μπαμπουίνου. Στόχος των επιστημόνων δεν ήταν μόνον η μέτρηση της οπτικής αντίληψης αλλά και της βαθύτερης γνωσιακής διαδικασίας. Ο Πλάτωνας πίστευε ότι μόνον ο άνθρωπος έχει αντίληψη της γεωμετρίας. Ο Νόαμ Τσόμσκι, αντιθέτως, πιστεύει ότι η ανθρώπινη ταυτότητά μας βασίζεται στον λόγο.
Στην έρευνά του ο δρ Ντεάν χρησιμοποίησε την τελευταία λέξη της τεχνολογίας: λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI), τεχνητή νοημοσύνη, μαθηματικά πρότυπα κ.ο.κ. Στους συμμετέχοντες, ανθρώπους και μπαμπουίνους, έδειξε έξι τετράπλευρα και τους ζήτησε να υποδείξουν το διαφορετικό. Ολοι οι άνθρωποι, Γάλλοι ενήλικοι και νήπια, αλλά και ενήλικοι από την ύπαιθρο της Ναμίμπια χωρίς καμία επίσημη εκπαίδευση, τα κατάφεραν καλύτερα όταν τα σχήματα ήταν κανονικά, με παράλληλες πλευρές και ορθές γωνίες. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι αυτό το «φαινόμενο της γεωμετρικής κανονικότητας» συνιστά την «υπογραφή» της ανθρώπινης μοναδικότητας.
Η γεωμετρική κανονικότητα δεν έκανε καμία διαφορά στους μπαμπουίνους, οι οποίοι μπορούσαν μεν να διακρίνουν το μήλο ανάμεσα σε έξι φέτες καρπούζι, αλλά δεν μπορούσαν να διακρίνουν το διαφορετικό πολύγωνο.
Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξαν και οι υπόλοιπες εξετάσεις και δοκιμασίες που πραγματοποίησαν οι ερευνητές. Στη λειτουργική μαγνητική τομογραφία, οι περιοχές του εγκεφάλου που λειτουργούν όταν επεξεργαζόμαστε γεωμετρικά σχήματα, «μιλάμε τη γλώσσα της γεωμετρίας», είναι εντελώς διαφορετικά από αυτά που ενεργοποιούνται από τον γραπτό ή προφορικό λόγο. Η γλώσσα συχνά θεωρείται ότι είναι το χαρακτηριστικό της ανθρώπινης μοναδικότητας. Ο δρ Ντεάν, ωστόσο, υποστηρίζει ότι η ιδιαιτερότητά μας χαρακτηρίζεται από μία ακόμη πιο θεμελιώδη ικανότητα. «Πιθανώς ο λόγος ίσως να μην ξεκίνησε ως μια μέθοδος επικοινωνίας, αλλά μια μέθοδος αναπαράστασης. Ισως να είναι ικανότητα δηλαδή να αναπαριστάς στοιχεία του κόσμου που μας περιβάλλει», επισημαίνει.
