Φαίη Παπαχαραλάμπους, Β3 τμήμα.
Στις 22 Μαρτίου του 1881 (3 Απριλίου με το παλιό ημερολόγιο) έγινε στη Χίο ένας τρομερός σεισμός, που έμεινε στο στόμα του Χιώτικου λαού με το όνομα «Χαλασμός».
Το επίκεντρο του σεισμού ήταν στη Νότια Χίο (Μαστιχοχώρια) και είχε μέγεθος 6,5 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ. Προήλθε κατά πάσα πιθανότητα από ένα υποθαλάσσιο ρήγμα στην περιοχή μεταξύ της νήσου Χίου και της χερσονήσου της Ερυθραίας (Τσεσμές) στην Τουρκία.
Ο κύριος σεισμός κατέστρεψε περίπου τα τρία τέταρτα του νησιού! Σκοτώθηκαν 3.558 κάτοικοι και τραυματίστηκαν 7.000. Η μεγάλη καταστροφή αποδίδεται στα πολύ παλιά σπίτια και στους στενούς δρόμους (σοκάκια) των οικισμών του νησιού και της Χώρας.
- Οι καταστροφές στο χωριό Καλλιμασιά (Νοτιόχωρα).
Από τους κατοίκους του νησιού περισσότερο υπέφεραν οι Τούρκοι, οι Έλληνες και οι Εβραίοι, που έμεναν σε παλιά σπίτια, κτισμένα σε πολύ στενούς μαχαλάδες. Από την άλλη οι Φράγκοι είχαν λιγότερες απώλειες, γιατί κατοικούσαν κυρίως στον Κάμπο της Χίου, σε σπίτια με ανοιχτές αυλές και μεγάλους κήπους. Επίσης στην περιοχή του Τσεσμέ της Μικράς Ασίας σκοτώθηκαν 55 άνθρωποι και τραυματίστηκαν άλλοι 150.
- Η Απλωταριά μετά το σεισμό: Ξυλογραφία από το αγγλικό περιοδικό «The Illustrated London News» στις 30/04/1881.
Στο νησί της Χίου καταστράφηκαν ολοσχερώς τα Νοτιόχωρα, συγκεκριμένα τα χωριά: Νένητα, Βουνό, Φλάτσια, Καλαμωτή, Κοινή, Καλλιμασιά, Διδύμα, Νεχώρι, Θυμιανά, Δαφνώνας, Καταρράκτης, Βερβεράτο και Θολοποτάμι. Στα Βορειόχωρα οι καταστροφές ήταν μικρότερες.
Στη Χώρα (η πόλη της Χίου) όλα σχεδόν τα σπίτια καταστράφηκαν. Το Κάστρο της Χίου έπαθε σοβαρές ζημιές ενώ το έδαφος της παραλίας βυθίστηκε κατά 80 εκατοστά.
- Εικόνα καταστροφής: Φωτογράφος Rubelin
Πρέπει επίσης να δημιουργήθηκε μικρό παλιρροιακό κύμα (τσουνάμι), γιατί βρέθηκε άμμος θαλάσσης σε κήπους στη Χίο, αλλά δεν υπάρχει άλλη διαθέσιμη πληροφορία γιαυτό.
Ο «χαλασμός» ήταν η τρίτη πράξη του δράματος από τις καταστροφές που έπληξαν την Χίο τον 19ο αιώνα. Οι άλλες δύο προηγούμενες συμφορές που κατέστρεψαν το νησί, ήταν η σφαγή της Χίου από τους Τούρκους το 1822 και η καταστροφή των καλλιεργειών πορτοκαλιού το 1833.
Μετά τον σεισμό πολλοί από τους κατοίκους της Χίου αναγκάστηκαν να φύγουν από το νησί και να αναζητήσουν αλλού μια καλύτερη ζωή.
Ήταν τόσο έντονη αυτή η συμφορά στη μνήμη των κατοίκων του νησιού που μέχρι το 1970, κάθε 22α Μαρτίου οι καμπάνες της Χίου χτυπούσαν πένθιμα το απόγευμα, ως ένδειξη μνήμης για το «χαλασμό» του 1881.
