Κακάμπουρας Κωνσταντίνος, Α2 Τάξη
Παγετώνες ονομάζουμε τις μεγάλες μάζες πάγου που δημιουργούνται σε πολύ ψηλά βουνά ή σε μεγάλα γεωγραφικά πλάτη.
Πώς δημιουργούνται:
Απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία παγετώνων είναι, το χιόνι που συσσωρεύεται κάθε χρόνο στις περιοχές αυτές να είναι περισσότερο από αυτό που χάνεται, εξαιτίας της τήξης και της εξάτμισής του.
Σαν αποτέλεσμα οι μάζες χιονιού που συνεχώς συσσωρεύονται, μετατρέπονται λόγω της πίεσης του βάρους των σε πάγο που κινείται προς τη θάλασσα σαν ποτάμι, με ταχύτητα που εξαρτάται από την κλίση του εδάφους.
Οι παγετώνες γλιστρούν πάνω σ’ ένα στρώμα νερού, που δημιουργείται από την τήξη τους εξ αιτίας του βάρους των.
Η ταχύτητα των παγετώνων:
Γενικά οι παγετώνες ρέουν σαν «ποτάμια πάγου» και τροφοδοτούνται από το χιόνι της χιονόπτωσης, ακριβώς όπως οι ποταμοί από τη βροχή ενώ κυλούν εξαιτίας του ίδιου του βάρους των. Η μάζα των παγετώνων δεν κινείται ομοιόμορφα σαν σύνολο. Η ταχύτητά τους είναι μεγαλύτερη στο μέσον παρά στα άκρα και μεγαλύτερη στην επιφάνεια παρά στο βάθος. Εξαρτάται επίσης από τις εποχές. Γενικά οι παγετώνες κινούνται με μικρή ταχύτητα.
Η ταχύτητα μετακίνησης των ταχυτέρων τμημάτων των μεγάλων παγετώνων των Άλπεων υπολογίζεται σε 30 – 90 εκατοστά του μέτρου το εικοσιτετράωρο, ενώ οι Παγετώνες των Ιμαλαΐων κινούνται με δεκαπλάσια ταχύτητα, λόγω ακριβώς της μεγαλύτερης κλίσης. Από την άλλη πλευρά κάποιοι παγετώνες της Γροιλανδίας παρουσιάζουν ταχύτητα που φθάνει τα 18 μέχρι 30 μέτρα το 24ωρο.
Οι παγετώνες ρηγματώνονται:
Το ανώμαλο και κατηφορικό έδαφος καθώς και η διαφορά ταχύτητας των διαφόρων τμημάτων δημιουργεί στους παγετώνες ρήγματα που συχνά συνοδεύονται από κρότο. Τα ρήγματα αυτά μπορεί να είναι ακραία, επιμήκη ή εγκάρσια.
Συχνά σε περιοχές με απότομες κλίσεις του εδάφους οι παγετώνες σπάζουν σε όλο το μήκος των ρηγμάτων τους και τα θραύσματα πέφτουν προς τα κάτω, όπου συνθλίβονται και ενώνονται ξανά προκειμένου να σχηματίσουν πάλι τον παγετώνα καθώς ρέουν σε περιοχές με ομαλότερο έδαφος.
Πώς κατατάσσουμε τους παγετώνες
Οι παγετώνες παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία και ως προς τη μορφή και ως προς το μέγεθός τους. Συνήθως κατατάσσονται στους παρακάτω τέσσερις τύπους:
- Ηπειρωτικοί παγετώνες: Αποτελούνται από συνεχή και πολύ εκτεταμένα στρώματα πάγου που καλύπτουν τεράστιες εκτάσεις. Τέτοιοι υπάρχουν σήμερα μόνο δύο, της Γροιλανδίας και του Νότιου Πόλου.
- Παγετώνες Α΄ Τάξης: Έχουν τη μορφή ποταμού και καταλήγουν στη θάλασσα.
- Παγετώνες Β΄ Τάξης: Οι παγετώνες αυτοί πλησιάζουν τη θάλασσα αλλά τελικά δεν καταλήγουν σ’ αυτή και επομένως δεν δημιουργούν παγόβουνα
- Παγετώνες Γ΄ Τάξης: Είναι πλευρικά κομμάτια των παγετώνων Β΄ Τάξης που λόγω τήξης έχουν κοπεί από τον κύριο κορμό τους και έχουν γίνει ανεξάρτητοι. Οι περισσότεροι σήμερα στον κόσμο παγετώνες είναι αυτής της κατηγορίας.
Οι τελευταίοι τρεις τύποι παγετώνων λέγονται επίσης και αλπικοί παγετώνες ή παγετώνες των κοιλάδων.
Οι παγετώνες αποτελούν τα μεγαλύτερα αποθέματα γλυκού νερού.
Στους παγετώνες έχει συσσωρευτεί η μεγαλύτερη ποσότητα γλυκού νερού στον κόσμο, γι’ αυτό αποτελούν τη μεγαλύτερη αποθήκη γλυκού νερού. Όμως, η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης, λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου, οδηγεί στο λιώσιμο αρκετών από αυτούς και στην αύξηση της στάθμης του νερού των θαλασσών.
Η μεγαλύτερη ποσότητα πάγου σε παγετώνες αυτή τη στιγμή βρίσκεται κυρίως στην Ανταρκτική και στη Γροιλανδία. Παγετώνες υπάρχουν σε όλες σχεδόν τις ηπείρους της Γης, εκτός της Αυστραλίας. Στην Αφρική που είναι η φτωχότερη στο είδος παρατηρούνται μικροί παγετώνες στη κορυφή του όρους Κιλιμάντζαρο.
Οι παγετώνες στη γη σήμερα:
Οι παγετώνες κυριαρχούσαν στην εύκρατη ζώνη σε περιόδους που η μέση θερμοκρασία της Γης ήταν χαμηλότερη, γνωστές και σαν εποχές των παγετώνων.
Αντίθετα, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η έκταση των παγετώνων μειώνεται συνεχώς εξαιτίας του φαινομένου του θερμοκηπίου. Αν όλοι οι παγετώνες έλιωναν, η μέση στάθμη των ωκεανών της Γης θα ανέβαινε σχεδόν μισό μέτρο.
Ο αριθμός των παγετώνων μεταβάλλεται, καθώς μερικοί μικροί εξαφανίζονται τελείως, λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας, ενώ άλλοι μικρότεροι δημιουργούνται, από τη διάσπαση μεγαλύτερων παγετώνων.
Οι παγετώνες είναι σημαντικοί. Εάν μελετήσουμε με τη βοήθεια του Google Earth τους δύο πόλους της γης, θα διαπιστώσουμε ότι είναι πολύ λευκοί. Αντανακλούν έτσι μεγάλο μέρος του ηλιακού φωτός, πίσω στο διάστημα. Αν βγάζαμε αυτό το λευκό κάλυμμα από τους πόλους, τότε ο πλανήτης θα απορροφούσε περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία, κάτι που θα σήμαινε ακόμη μεγαλύτερη θέρμανσή του.
Πάρα πολλοί είναι οι παγετώνες Γ΄Τάξης που κατεβαίνουν σήμερα από τις Άλπεις, τον Καύκασο, τα βουνά της Σκανδιναβίας και τις χιονοσκεπείς οροσειρές της Ασίας. Περισσότεροι από 1000 έχουν παρατηρηθεί μόνο στις Άλπεις.
- Παγετώνας των Άλπεων
Οι παγετώνες της Νορβηγίας φθάνουν ως τα 300 μ. υψόμετρο από την επιφάνεια της θάλασσας, ενώ ένας μόνο (στην Ευρώπη) καταλήγει στη θάλασσα (στο φιόρδ Ζοκούλ) και χαρακτηρίζεται σαν παγετώνας A΄τάξης. Γενικά οι παγετώνες της Νορβηγίας θεωρούνται οι επιβλητικότεροι και μεγαλοπρεπέστεροι του κόσμου.
Οι παγετώνες της Νέας Ζηλανδίας σχεδόν συναγωνίζονται εκείνους των Άλπεων σε μέγεθος και ωραιότητα αφού κυλούν ανάμεσα από δάση και κατάφυτες εκτάσεις.
Οι παγετώνες στη Βόρεια Αμερική είναι άφθονοι στην Αλάσκα, ενώ στη Νότια Αμερική υπάρχουν λιγότεροι, συγκεντρωμένοι στις Άνδεις.
Αντίθετα στην Ασία υπάρχει πολύ μεγάλος αριθμός παγετώνων στα Ιμαλάια και στις οροσειρές Καρακορούμ, Κουέν-Λουν, και Τιέν-Σαν. Μεγαλύτεροι από αυτούς είναι οι Μπιάφο και Μπαλτόρο Καρακορούμ, μήκους 30-35 μιλίων που κατεβαίνουν μέχρι τα 3.600 έως 3.400 μ. υψόμετρο.