Γράφει η Έλενα Μουραντίδου από τη Β τάξη.
Τι είναι το αλάτι.
Το αλάτι είναι η χημική ένωση του χλωρίου και του νατρίου που δημιουργούν το χλωριούχο νάτριο (NaCl) το οποίο είναι άχρωμο, σε κρυσταλλική μορφή και παραλαμβάνεται από τη θάλασσα, στις αλυκές είτε από τη γη, στα αλατωρυχεία.
Το λευκό χρώμα του οφείλεται στην κοκκώδη δομή του, ενώ άλλες αποχρώσεις προέρχονται από προσμείξεις με φύκια, κατάλοιπα απολιθωμάτων και διάφορα ορυκτά, ανάμεσά τους το θειικό ασβέστιο και το μαγνήσιο.
Χρησιμοποιείται στην ιατρική, στη βιομηχανία για την κατασκευή λιπασμάτων, σόδας αλλά και στη μαγειρική.
Η ιστορία του αλατιού.
Η ιστορία του αλατιού είναι δεμένη με την ιστορία του ανθρώπινου γένους μιας και η χρήση του, κυρίως σαν συντηρητικό τροφίμων επειδή εμποδίζει την ανάπτυξη μικροοργανισμών, χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Ήταν απαραίτητο για τη συντήρηση κρεάτων, ψαριών, τυριών αλλά και λαχανικών. Σε μερικές περιοχές, το αλάτι χρησιμοποιούνταν σαν νόμισμα. Έτσι, οι πλούσιοι πουλούσαν δούλους σε αντάλλαγμα με αλάτι. Σε μερικές χώρες της οι κάτοικοι έκαναν τις αγορές και τις πωλήσεις με κομμάτια αλατιού.
Το αλάτι κατέχει, επίσης, σημαντική θέση στη ζωή των λαών, στις συνήθειες, στη θρησκεία και στις παραδόσεις τους. Κατά τους αρχαίους Έλληνες συμβολίζει τη φιλία και την αλληλεγγύη. Με αυτό επισφράγιζαν τις συμφωνίες τους και το χρησιμοποιούσαν στις θυσίες και στις προσφορές τους προς τους θεούς. Έτσι, είχαν τη συνήθεια να σκορπίζουν αλάτι σε αγρούς που αφιέρωναν στους θεούς τους.
Στην αρχαία Ελλάδα αγόραζαν σκλάβους με αλάτι και από τότε έχει μείνει η υποτιμητική φράση “αυτός δεν αξίζει το αλάτι του”. Στην αρχαία Ρώμη, το αλάτι δινόταν στα βρέφη σαν δώρο γιατί συμβόλιζε σοφία.
Το να ελέγχει ένα κράτος το εμπόριο του αλατιού σήμαινε ότι βρισκόταν σε πλεονεκτική θέση. Η Βενετία κυριάρχησε στο εμπόριο του αλατιού στη Μεσόγειο κατά το 16ο αιώνα. ε αλάτι και από τότε έχει μείνει η υποτιμητική φράση “αυτός δεν αξίζει το αλάτι του”. Στην αρχαία Ρώμη, το αλάτι δινόταν στα βρέφη σαν δώρο γιατί συμβόλιζε σοφία.
Ένας από τους πρώτους φόρους που αναφέρονται στην ιστορία είναι εκείνος που επιβλήθηκε από τον Κινέζο αυτοκράτορα Hsia Yu (2200 π.χ.) στο εμπόριο του αλατιού. Στο Θιβέτ ο Μάρκο Πόλο διαπίστωσε ότι χρησιμοποιούσαν σαν νομίσματα κάτι πίτες από αλάτι με απεικονίσεις του Μεγάλου Χάνου.
 |
 |
|
Συχνά οι Ρωμαίοι λεγεωνάριοι πληρώνονταν με αλάτι. |
Εμπόριο αλατιού Αζτέκων Ινδιάνων |
Στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, οι Ρωμαίοι λεγεωνάριοι, αρχικά, πληρώνονταν με μερίδες αλατιού και για τον λόγο αυτό ο μισθός στα λατινικά λεγόταν salarium που προερχόταν από τη λατινική ονομασία του αλατιού sal (στη γενική salis).
Πολλοί λαοί είχαν έλθει σε πόλεμο μεταξύ τους για να κατακτήσουν εδάφη με αλατούχες πηγές και να έχουν την αποκλειστική τους εκμετάλλευση.
Στη Γαλλία, ο βασιλιάς Kάρολος ο Ανδεγαυικός (Charles d’ Anjou, 1226-1285) καθιέρωσε ένα φόρο στο αλάτι (gabelle) για να χρηματοδοτήσει την εκστρατεία του (1259) κατά του Βασιλείου της Νάπολης. Ο φόρος παρέμεινε και ήταν μια από τις αφορμές που πυροδότησαν τη Γαλλική Επανάσταση. Επί Γαλλικής Δημοκρατίας ο φόρος αυτός επανήλθε και καταργήθηκε μόλις το 1946.
Η Βρετανική μοναρχία επέβαλλε μεγάλους φόρους στο αλάτι, γεγονός που οδήγησε σε εκτεταμένα δίκτυα μαύρης αγοράς αλατιού. Το 1785, o Κόμης του Dundonald έγραψε ότι, κάθε χρόνο στην Αγγλία συλλαμβάνονταν σχεδόν 10.000 άτομα για λαθρεμπόριο αλατιού.
Στην Ινδία το 1930, ο αγωνιστής των δικαιωμάτων του Ινδικού λαού ενάντια στη Βρετανική αποικιοκρατία Mahatma Gandhi, διαμαρτυρόμενος κατά του βρετανικού ζυγού, ηγήθηκε μιας συμβολικής πορείας 200 μιλίων προς τη μικρή πόλη Dandi στα παράλια της Ινδίας στον Αραβικό Ωκεανό για να μαζέψει αλάτι για τους φτωχούς της Ινδίας σαν ένδειξη απείθειας προς τους νόμους που επέβαλλαν φόρο στο εμπόριο αλατιού (The Gandhi salt march).
Όταν οι στρατοί μετακινούνταν με τα πόδια πολλές ώρες κάθε μέρα, ήταν απαραίτητο να έχουν μαζί τους αλάτι, γιατί είναι απαραίτητο για την υδατική ισορροπία του ανθρώπινου οργανισμού. Σύμφωνα με ιστορικές μελέτες, εκατοντάδες στρατιώτες του Ναπολέοντα είχαν πεθάνει κατά την υποχώρησή τους από τη Μόσχα, επειδή οι πληγές τους δε θεραπεύονταν λόγω της έλλειψης άλατος.
Το εμπόριο του αλατιού στη Σαχάρα. – Πολύτιμες πλάκες
Το αλάτι πάντοτε αποτελούσε πολύτιμο εμπόρευμα. Ακόμη και σήμερα, νομαδικές φυλές της Αφρικής χρησιμοποιούν το αλάτι σαν χρήμα. Μάλιστα έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι ο πολιτισμός ξεκίνησε σε περιοχές κοντά σε ερήμους, ακριβώς επειδή εκεί υπήρχαν μεγάλες ποσότητες αλατιού.
Ακόμη, θεωρείται ότι ο πρώτος πόλεμος πραγματοποιήθηκε κοντά στην αρχαία πόλη Essalt στον ποταμό Ιορδάνη, ίσως λόγω των μεγάλων αποθεμάτων της πόλης σε αλάτι. Η αξία του προφανώς ήταν τεράστια ιδιαίτερα σε λαούς που ζούσαν μακριά από πηγές του δηλαδή τις θάλασσες και τα αλατωρυχεία.
Ένας θρυλικός δρόμος του αλατιού διασχίζει τη Σαχάρα. Από το Ταουντενί φθάνει στο Τιμπουκτού, πόλη που κάποτε ήταν εμπορικό σταυροδρόμι για χρυσό, ελεφαντόδοντο, δούλους και αλάτι.
Στην αρχαία αυτή πόλη του 12ου αιώνα που σήμερα ανήκει στο κράτος του Μάλι, στην πύλη της ερήμου της Σαχάρας, έδρα των σοφών της περιοχής, θεωρούσαν το αλάτι εξίσου πολύτιμο με τα βιβλία και τον χρυσό.
Επί αιώνες μεγάλα καραβάνια, τα οποία αποτελούνταν από χιλιάδες καμήλες, μετέφεραν πλάκες αλατιού από το Βορρά προς το Νότο. Οι περιηγητές του 15ου αιώνα αναφέρουν ότι ήταν επίπεδες, με μήκος που ξεπερνούσε το ένα μέτρο και με βάρος από 25-45 κιλά.
Ήταν πολύτιμο όσο και το χρυσάφι, όχι μόνο για τον άνθρωπο. Αν για εμάς η μέση δοσολογία είναι περίπου 4-5 γραμμάρια τη μέρα, ένα μοσχάρι χρειάζεται 25 και μια αγελάδα 90 γραμμάρια τη μέρα.
Σε ορισμένες περιοχές της Αφρικής το αλάτι χρησιμοποιείται ακόμη ως μέσο συναλλαγών.
Στην πόλη Azalai της Βόρειας Αιθιοπίας καραβάνια μεταφέρουν αλάτι. Πολλές φορές ακόμη και 100 καμήλες σχηματίζουν μια τεράστια αλυσίδα στην έρημο.
Το αλάτι ήταν ανέκαθεν πολύτιμο στην Αφρική και συχνά αποκαλείται λευκός χρυσός. Την παραγωγή και μεταφορά του αλατιού από τα πανάρχαια χρόνια αναλαμβάνουν οι νομαδικές φυλές των Τουαρέγκ.
Η θερμοκρασία στην περιοχή φτάνει στους 60 βαθμούς Κελσίου, όμως, η εξόρυξη αλατιού δεν σταματάει ούτε για μια ημέρα και τα καραβάνια πηγαινοέρχονται στην πόλη φέρνοντας προϊόντα και εμπορεύματα, και επιστρέφουν φορτωμένα με πλάκες αλατιού.
Κάθε καμήλα μεταφέρει μέχρι 160 κιλά και σε διάστημα 10 ημερών μπορεί να κερδίσει μόνο 6 δολάρια !!
Τουαρέγκ οι άνθρωποι της ερήμου
Οι Τουαρέγκ είναι ένας Βερβερικός νομαδικός, κτηνοτροφικός λαός που ζει στην κεντρική και νότια Σαχάρα και στο τμήμα του Σαχέλ στη δυτική Αφρική.
Η ονομασία “Τουαρέγκ” είναι αραβική και σημαίνει περιπλανώμενος”. Στη γλώσσα τους ονομάζονται Imuhay.
Οι Τουαρέγκ έχουν προσαρμοστεί στις δύσκολες φυσικές συνθήκες της ερήμου και βρήκαν τρόπους για εξασφαλίσουν τροφή, ενδυμασία και στέγη.
Για τους Τουαρέγκ, όπως και για όλους τους κατοίκους της ερήμου, το πρόβλημα είναι η έλλειψη νερού. Συγκεντρώθηκαν λοιπόν στις περιοχές όπου υπάρχει νερό και εκεί που βρέχει.
Στις οάσεις οι μόνιμοι κάτοικοι αντλούν το νερό από τα πηγάδια και ποτίζουν τα χωράφια τους, στα οποία καλλιεργούν χουρμάδες, σιτηρά, λαχανικά και οπωροφόρα δέντρα.
Τα προϊόντα τους τα ανταλλάσουν με τα προϊόντα των νομάδων. Στα βοσκοτόπια οι νομάδες τρέφουν καμήλες, πρόβατα και κατσίκες. Οι νομάδες συνεχώς μετακινούνται από βοσκότοπο σε βοσκότοπο ανάλογα με την εποχή.
Το σπουδαιότερο ζώο για τους Τουαρέγκ είναι η καμήλα που αντέχει στο κλίμα της ερήμου. Παλαιότερα έτρεφαν χιλιάδες καμήλες για να παίρνουν από αυτές το γάλα, που είναι πολύ θρεπτική τροφή, το κρέας, το δέρμα και το μαλλί τους, αλλά και για να κάνουν εμπόριο, από τη μία άκρη της ερήμου στην άλλη.
Στην περιοχή τους το έδαφος περιέχει πολύ αλάτι. Ανοίγουν λοιπόν βαθουλώματα, όπου συγκεντρώνεται το νερό, και όταν εξατμίζεται, μένει το αλάτι. Στις αλυκές αυτές απασχολούνται πολλοί κάτοικοι και ζουν από το εμπόριο του αλατιού. Παλαιότερα το εμπόριο του αλατιού ήταν μονοπώλιο των Τουαρέγκ σε όλη τη Σαχάρα.
Οι Τουαρέγκ, όπως όλοι οι κάτοικοι της ερήμου, είναι λιτοδίαιτοι. Τρέφονται με τα προϊόντα που παράγουν η όαση και τα ζώα τους.
Χαρακτηριστικό της ενδυμασίας των Τουαρέγκ είναι τα φαρδιά φορέματα, το πέπλο και το σαρίκι.
Η φορεσιά αυτή δεν είναι τυχαία για τους κατοίκους της ερήμου. Χρησιμεύει για την προστασία του κεφαλιού και κυρίως των ματιών, της μύτης και των αυτιών από τους δυνατούς ζεστούς και κρύους ανέμους και από τις αμμοθύελλες.
Τέλος, τα υλικά που χρησιμοποιούν οι Τουαρέγκ για την κατασκευή της κατοικίας τους είναι ανάλογα με την εποχή που την χρησιμοποιούν.